Dagblaðið - 03.04.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 3. APRlL 1978.
hann gert allt frá árinu 1939. Bob
Hope hefur margoft verið útnefndur
til Óskarsverðlauna en jafnoft misst af
þeim. Svo oft hefur hann misst af
Óskarnum að hann á orðið heilt
brandarasafn um Óskarsbaráttu sína.
Hann hefur m.a. boðið gesti vel-
komna á hátíðina með þessum orðum:
„Verið velkomin að sækja Óskarana,
ég kannast við þá að heiman, þeir gista
venjulega eina nótt,” Við annað tæki-
færi sagði hann: „Þeir hafa því miður
gefið frá sér alla Óskarana, nú veit ég
hvað er að vera minnihlutahópur.”
Óskar frændi
Fyrsta konan sem vann til Óskars-
verðlauna árið 1927 mun verða við-
stödd hátiðahöldin. Það er Janet
Gaynor sem nú er 71 árs að aldri. Hún
fékk verðlaun sín fyrir hlutverk sitt í
Seventh Heaven. Sá sem vann verð-
laun fyrir karlhlutverk fyrsta árið var
Emil Jannings og bezta mynd ársins
varThe Wings.
Auk gamalla hetja þöglu myndanna
og þeirra svart-hvítu verða viðstaddir
hátíðahöldin ungir leikarar og tækni-
menn nýjustu kvikmyndanna.
Verðlaunin sem þeir eru komnir til
þess að sækja eru gullhúðuð stytta úr
blöndu kopars og tins og vegur styttan
fjögur kg. Þessi fallega stytta sýnir
nakinn mann gripa sverð. Styttan var í
upphafi nafnlaus, aðeins nefnd „verð-
leikaverðlaunin,” award of merit. En
snemma á fjórða áratugnum lét kona
nokkur sem vann við verðlaunaaf-
hendinguna í ljós þá skoðun sina að
styttan líktist fáum meira en Óskari
nokkrum frænda hennar. Þessi samlik-
ing hennar heyrðist og nafnið Óskar
festist við styttuna.
Leiðtil
fjár og f rama
Verðlaunin færa verðlaunamynd-
inni álitlegan skilding og t.d. fékk The
French Connection fimm milljónir
Bandarikjadala 1 kassann eftir að hún
vann til verðlaunanna fyrir nokkrum
árum.
Undantekningartilfelli eins og
Gaukshreiðrið, One flew over the
cuckoo’s nest, þar sem öll fjögur aðal-
verðlaunin féllu í skaut einni og
sömu myndinni, þýða það að allt að
10 milljónir dollara koma í kassann.
Sumir leikarar hafa treyst stöðu sina
sem leikarar er þeir fengu verðlaunin,
eins og t.d. Gene Hackman og Ernest
ttÖ7
Louise Fletcher fékk einnig Óskar
fyrir hlutverk sitt 1 Gaukshreiðrinu en
sú mynd er með mest sóttu myndum
allra tíma. >
Borgine. Aðrir hafa kvartað yfir þvi,
eins og t.d. Mercedes McCambridge,
að verðlaunin séu ekki eintóm sæla og
að hann hafi átt i erfiðleikum með að
fá starf eftir að hann fékk verðlaunin.
Katherine Hepburn hefur fengið
flesta Óskarana um ævina en hún
hefur þrisvar verið kosin bezta leik-
konan í aðalhlutverki. Ingrid Bergman
hefur tvisvar lfengið Óskar fyrir aðal-
hlutverk og einu sinni fyrir aukahlut-
verks. Walter Brennan hefur þrisvar
fengið Óskarsverðlaun fyrir aukahlut-
verk.
Auk Bob Hope eru ýmsir þekktir
leikarar sem aldrei fengu Óskarsverð-
laun þrátt fyrir miklar vinsældir.
Meðal þeirra má nefna John Barry-
more, Henry Ford og Gary Grant. Þá
fékk Greta Garbo heldur ekki Óskar á
meðan hún var upp á sitt bezta.
- Akademían sem úthlutar Óskurun-
um hefur þó stundum reynt að bæta
þessu fólki skaðann með því að út-
hluta sérstökum heiðursverðlaunum
og hefur Bob Hope t.d. fengið tvenn
slík.
Leynd yfir
úthlutuninni
í akademiunni sem úthlutar verð-
laununum eru 3.700 manns. Allir
greiða atkvæði um beztu mynd ársins
en síðan er skipt niður i sérstaka starfs-
hópa sem kjósa síðan á sínu sérsviði,
t.d. bezta leikarann, kvikmyndatöku-
manninn, handritahöfundinn o.s.frv.
Til þess að halda úrslitum leyndum
hefur endurskoðendafyrirtæki úrslitin
hjá sér þar til þau eru kunngerð í sjón-
varpinu. Innsigluð umslögin eru síðan
afhent kynninum fyrir framan sjón-
varpsvélamar, hann fær þá fyrst aö
vita úrslitin.
Tiðkazt hefur að menn þakki fyrir
sig með ræðustúfi en síðan Greer
Garson hélt ræðu í stundarfjórðung
hefur ræðutíminn verið takmarkaður
mjög. Meðal stytztu ræða sem fluttar
hafa verið við þetta tækifæri voru
þakkir Marlon Brandos er hann vann
verðlaunin fyrir hlutverk sitt i mynd-
inni On the Waterfront, Hið eina sem
hann sagi var: „Hún er mun þyngri en
ég hélt”.
Þegar Brando vann Öskarinn i
annað sinn fyrir hlutverk sitt í
Guðföðurnum árið 1973 hirti hann
ekki um að mæta og sækja styttu sína
heldur sendi indiánastúlku í sinn stað
sem flutti ræðu um málefni indíána.
Þessu svaraði akademían með þvi að
fella niður ræður fyrir þá sem ekki
sóttu sin verðlaun sjálfir.
Tveimur árum áður hafði George
C. Scott neitað að taka við verðlaun-
um sinum fyrir bezta leik í aðalhlut-
verki myndarinnar Patton. Hann
hefur aldrei náð i Óskarinn sinn.
inga verður ekki á dagskrá I þessari
grein. Það er meira mál en rakið verði
í stuttu máli.
Hér verður hins vegar drepið á einn
þátt skemmtapalífs. Það er gert vegna
þess að hann er nokkuð dæmigerður
fyrir það óeðli sem þróast hefur og
hann er skóladæmi um viðbrögð al-
mennings við þeirri spennu sem liggur
á samfélaginu.
Skemmtanalíf
íslendinga
Það má leiða að því mörg rök að
skemmtanalíf íslendinga í dag er í
beinum tengslum við þá þjóðfélags-
gerð sem við búum við.
Þegar frá er talið það skemmtanalif
sem tengt er vitrænni, félagslegri
menningu er það brennivtnið sem stór
hluti fólks neytir í frítímum sínum.
Magn áfengis á hvern einstakling á
íslandi er að vísu ekki meira í opinber-
um tölum en gerist og gengur annars
staðar. Þessar magntölur segja þó ekki
alla söguna. Þær eru raunar aðeins
dæmi um einn anga af þeirri lífslygi og
sefjun sem ríkjandi er í landinu.
Það er hins vegar meðferð áfengis
og háttur fólks við neyslu þess sem er
athyglisverður.
Rök fólks fyrir áfengisneyslu eru í
flestum tilfellum þau að áfengið er
notað sem vímugjafi til þess að slaka á.
Eftir streitu og vinnuþrælkun neyslu-
þjóðfélagsins á nú að knýja fram
óminni og hvild i stuttum frítímum.
Hvað sem yfirlýstum tilgangi viðvíkur'1'
þá er með áfengisneyslu ekki stefnt að
félagslegu samneyti á góðra vina
fundi. Hjá meginþorra fólks er sú að-
ferð allt of seinvirk. Það er einfaldlega
fariðáfylliri.
Þarna kemur leiðsögnin inn i mynd-
ina. Löggjöf og reglur um sölu og
neyslu áfengis ganga til móts við það
sem sagt hefur verið um neysluvenj-
urnar. Þessi löggjöf öll myndar raunar
þann ramma sem fellur að hinum af-
brigðilegu þörfum neytenda streitu-
þjóðfélagsins.
Skemmtistaðir
Ef farið er í örstuttu máli yfir venju-
legan aðdraganda áfengisneyslu og
drykkju tslendinga i dag þá hefst þetta
oftast á þeim undirbúningi að ákveðið
er að slappa nú reglulega vel af. Siðan
er farið I „ríkið”.
Vegna greiðslu launa og annarra
aðstæðna ná áfengiskaup hámarki á
föstudögum og um mánaöamót. Þá er
um aö litast í áfengisverslunum eins
og um brunaútsölu væri að ræða.
Stór hluti áfengismagnsins er
notaður til upphitunar. Þó að áfengi sé
dýrt i versluninni er það margfalt dýr-
ara á vínveitingahúsum. Þess vegna er
það nauðsynlegt að flytja sem mest af
því í maganum þangað inn. Fólk
byrjar því að drekka i heimahúsum.
Þegar hallar að miðnætti fyllast svo
skemmtistaðirnir. Nú þarf að hafa
hraðan á. Það þarf að dansa og drekka
mikið á stuttum tíma. Það þarf að
leysa mörg vandamál á þeim 2—3
klukkustundum sem fólk dvelur á
skemmtistað. Skemmtunin verður enn
eitt kapphlaupið við tímann.
Á sömu minútunum er svo þúsund-
um manna kastað út á götu. Þá hefst
millispil i þessari undarlegu ölæðis-
óperu. Leigubilaþáttinn þarf ekki að
kynna.
Hluti þeirra sem velta út af
skemmtistöðunum telur sig ekki hafa
fengið nóg. Það er búið að undirbúa
heimaparti. Þar deyja sumir en aðrir
hafa enn orku til þess að misþyrma
hver öðrum og berja á börnum.
Heimabruggið
Þessi stutta lýsing er beinagrindin
úr einum þætti skemmtanalífs sem
iðkaður er í tómstundum og hér er
dreginn út úr heildarmyndinni.
Ekki verður þó skilið við áfengis-
málin án þess að minnast á þá sérstöku
Kjallarinn
HrafnSæmundsson
þróun sem orðið hefur í þessum efnun
núna á allra síðustu árum.
Það munu vera um 10% af tekjum
ríkisins sem koma af áfengissölu. Þetta
er raunar skattur sem lagður er á neyt-
endur áfengis. Hráefni og erlent áfengi
kostar nánast ekki neitt miðað við út-
söluverð.
Þegar lífskjör versna og hagur ríkis-
ins einnig er þessi skattur hækkaður.
Svar neytenda við þessu hefur orðið
það að heimabrugg er nú orðið ein
stærsta iðngrein í landinu. Vegna
aðildar íslands að evrópskri viðskipta-
samsteypu eru ekki lengur neinar
hömlur á innflutningi og sölu hráefnis
til þessarar ölgerðar. Þess vegna er nú
bruggað í öðru hverju húsi í heilu
hverfunum.
Þessi viðbrögð fólks eru skiljanleg.
Þau leiða hins vegar af sér annað
vandamál sem verða mun risavaxið á
næstu áru. Heimabruggið framleiðir
alkóhólista á færibandi. Þeir sem áður
drukku aðeins um helgar eða sjaldnar
drekka nú margir hverjir daglega.
Hér hefur verið valinn sá kostur að
taka til meöferðar einn lítinn kubb úr
pússluspili þjóðfélagsins.
Þetta er ekki gert i þvi augnamiði að
boða áfengisbindindi eða bönn á þvi
sviði. Hér er hins vegar reynt að benda
á þau tengsl sem eru milli þjóðfélags-
gerðarinnar og þessa sérstaka þáttar i
neysluvenjunum. Þó að þetta sé
nokkuð Ijóst dæmi mætti þræða á
svipaðan hátt ýmsa aðra þætti þjóð-
félagsins.
Menn sitja fastir
Vegna linnulauss ofáts þjóðarinnar
undanfarin ár og algjörrar ringulreiðar
og skipulagsleysis í fjármálum er nú
svo komið að verulegur hluti launa-
fólks verður nauðugur viljugur að of-
keyra líkama sinn á vinnu til þess að
geta brauðfætt sig og til að fullnægja
öðrum eðlilegum þörfum. Fólk hélt að
það væri að græða á þessari vinnu-
þrælkun en nú stendur það uppi með
þá staðreynd að ísland er orðið eitt af
láglaunasyæðum Evrópu.
Þetta á við um það fólk sem hefur
enga aðra möguleika en að þræla fyrir
lægstu launum myrkranna á milli.
Svo eru þeir, og þeir eru margir,
sem sitja fastir í kóngulóarvef neyslu-
þjóðfélagsins, þeir sem hafa keyrt og
keyra enn i skynlausri blindu í lifs-
gæðakapphlaupinu.
Það eru þeir sem byggja allt of stór
hús og eru haldnir tilgangslausu endur
nýjunaræði i samkeppni við aðra. Það
eru þeir sem gera út á verðbólgu og
stofna stöðugt til nýrra skulda vegna
ýmiskonar stöðutákna í líki eigna og
eyðslu.
Innan þessa þjóðfélagshóps eru þeir
sem gengið hafa út fyrir lög samfélags-
ins um eignarrétt og heiðarleika í sam-
skiptum manna.
Þó að neysluæðið hafi í mörgum til-
fellum verið rekið af dugnaði og at-
hafnasemi fer ekki hjá því að afleið-
inga álagsins fari að gæta. Augu
sumar opnast fyrir tilgangsleysinu og
innihaldsleysinu, en þrek annarra
brestur.
Margir hafa siðustu árin gengið i
dauðann af þessum sökum. Fleiri hafa
lent hjá geðlæknum eða misst heilsu á
margvíslegan hátt. Ennþá fleiri hafa
leitað á náðir alkóhóls og annarra
vímugjafa.
Þessar staðreyndir eru að mestu
varðveittar sem ríkisleyndarmál. Það
má ekki gára yfirborð þjóðfélagsins.
Yfirborð þess á að vera harðviðarklætt
fram í rauðan dauðann.
Ríkjandi valdakerfi hefur skapað þá
þjóðfélagsgerð sem hefur það inni-
hald, eða réttara sagt innihaldsleysi,
sem byggist á þindarlausri sölu-
mennsku og samkeppni. Þessi þjóð-
félagsgerð hefur nú þróast að þvi
marki að öllu lengra verður ekki
gengið. Það er farið að braka í öllum
undirstöðunum.
Það eru lika margir sem telja að þeir
sem nú hafa leiðsögn þjóðarinnar á
hendi komi þjóðfélaginu aldrei í eðli-
legt horf aftur. Þeir hafa sýnt að til
þess hafa þeir hvorki vilja né getu.
Hrafn Sæmundsson
prentari