Dagblaðið - 14.11.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 1978.
11
SIGUR FRIÐRIKSI
ISIGUR ÍSLANDS
Sá einstæði atburður hefur nú gerst
að íslendingur hefur hlotið kjör sem
forseti Alþjóðasambands, sem telur
milljónatugi innan sinna vébánda.
Þrátt fyrir þrotlausa vinnu margra
manna að undirbúningi þessa máls,
standa menn nú kannski örlítið reik-
andi, sem vonlegt er. Sigurinn kom
nokkuð óvænt, þótt vonir væru heitar.
Nú dynja spurningarnar. „Hvernig
gat þetta eiginlega skeð, hvernig
standa málin og hvers virði er þetta
landi og þjóð?
Eflaust eru syörin mörg og margvís-
leg, en þegar Dagblaðið bað mig að
svara þessum spurninguht varð ég
reyndar tregur til. Ástæðan er augljós.
Að minu mati ættu þeir að svara, sem
við eldana sitja. En hvað um það,
þrautseigja þeirra Dagblaðsmanna
barmig ofurliði.
I mínum huga á þetta langan að-
draganda, sem hægt og bítandi þéttist
að þessum glæsisigri. í þvi sambandi
langar mig að taka spyrjandann með
mér í snögga ferð um íslenzka skák-
sögu og svara þannig, á þann eina hátt
sem ég kann.
Skáklistin hefur verið landlæg hér á
landi frá ómunatíð.og í gullaldarbók-
menntum okkar er víða getið gjörvi-
legra skákmeistara, þótt litið sé um
það vitað í dag, hvernig manntafl var
þá leikið.
Hin eiginlega skáksaga okkar getur
þó varla talist hefjast fyrr en um
síðustu aldamót. Um það leyti voru
stofnuð fjölmörg taflfélög í landinu og
fyrsta tímaritið um skák hóf göngu
sina. Á þessum árum kom hingað
fyrsti alþjóðlegi skákmeistarinn, blaða-
maðurinn W. Napier. Hann hafði náð
góðum árangri við skákborði, meðal
annars hlotið annað sætið á alþjóðlegu
skákmóti sem háð var í Buffalo, en
Pillsbury sigraði. Á þeim árum vorum
við þegar farnir að vekja athygli.
Nægir þar að geta Magnúsar Magnús-
sonar Smith, sem fluttist til Kanada og
vann marga glæsta sigra við skák-
borðið, og Björn Kalman fluttist
einnig út og tefldi talsvert, en hann er
af mörgum talinn fyrirmynd og hvati
Stefáns Zweigs, er hann hugsaði upp
smásöguna Manntafl.
Hin eiginlegu millilandaskipti okkar
við skákborðið hefjast ekki fyrr en
1925, sama ár og Skáksamband
Íslands var stofnað. Þá tefldum við
radioskák við Noreg og skömmu síðar
við Dani. Fyrri keppnina unnu Íslend-
ingar með 1 1/2-1/2 og sömuleiðis fór
seinni keppnin. Við þessa sigra óx
okkur ásmegin og nú var fariö að
horfa til framandi landa með frekari
dáðir i huga. 1930 tökum við fyrst þátt.
í ólympíuskákmóti, og árið eftir kom
A. Aljekin hingað og tefldi við okkur
fjöltefli. Nú, fram streymir tíminn, en
það varð ekki fyrr en 1939 að við vinn-
um til verðlauna á erlendri grund. Þá
hrepptum við forsetabikarinn fagra á
ólympíumótinu í Buenos Aires, þar
sem hin miklu tíðindi gerast nú.
Erlendur f rami
Til gamans væri að geta þess að
einn af keppendum Islendinga á þessu
móti, Guðmundur Arnlaugsson
rektor, er eini lslendingurinn, sem
komizt hefur í landslið erlendra þjóða,
mér vitanlega. Honum var boðið að
tefla með landsliði Dana á þessu sama
móti. Áratugurinn 1940—50 er um
margt merkilegur, þá koma fram ein-
staklingar, sem kveða sér hljóðs á er-
lendum vettvangi. Fyrstur í röðinni
var Guðmundur S. Guðmundsson, en
hann tefldi í Hasting 1946 og hlaut
þriðja sæti með sex vinninga af níu
mögulegum. Vakti þetta að vonum
talsverða athygli. Baldur Möller gerði
sér litið fyrir og varð fyrstur til sigurs á
fjölþjóðamóti, er hann varð skákmeist-
ari Norðurlanda 1948. Þetta afrek
endurtók hann 1950 er hann vann
Norðurlandamótið sem haldið var í
Reykjavik og var þá jafnframt fyrsta
fjölþjóðamótið sern haldið var hér á
iandi.
Fer nú atburðarásin að þéttast veru-
lega. Friðrik Ólafsson er kominn til
sögunnar og sigraði á Norðurlanda-
mótinu 1953. 1954komast íslendingar
í fyrsta sinn í röð fremstu skákþjóða
heims er þeir tefla í A-riðli ólympiu-
mótsins i Amsterdam. Á sama ári
sigraði Friðrik argentínska skákmeist-
arann Hermann Pilnik glæsilega í ein-
vígi, 5-1, og strax um áramótin 1954—
55 verður hann ásamt V. Kortsnoi
sigurvegari í Hastings á mjög sterku
þingi. Með Friðrik eignumst við okkar
fyrsta stórmeistara, og hann er sá
eini okkar, sem komizt hefur í
kandídatakeppni, en þar eru lokaátök-
in fyrir heimsmeistaraeinvígið. 1957
komu hingað tveir sovézkir skákmeist-
ióhann Þórir Jónsson
fellur okkur í skaut. Hér sameinast
frábær maður og frábær þjóð. Hvað er
hægt að Hugsa sér betra?
Eftir Friðrik bíða mörg vandamál
úrlausnar, vandamál sem erfitt er.að
leysa. Þar treystir hann á landa sína og
ríkisstjórn til aðstoðar.
Á undanförnum árum hafa pólitísk
áhrif og afskipti aukizt til mikilla
muna innan FIDE. Er svo komið, að á
stundum eru það ekki skákmennirnir
sem ráða ferðinni. Af mörgum
ástæðum er þetta skiljanlegt, þótt það
sé óviðunandi.
1 mörgum fjölménnustu aðildar-
löndum FIDE rikir stjórnarskipulag,
sem kallar á bein afskipti og
skipulagningu æðstu stjórnvalda um
skákmálefni jafnt og önnur. Þessar
þjóðir eiga það til að senda pólitíska
fulltrúa til fundarsetu FIDE fremur en
Þurfum við i rauninni að hafa
eitthvað upp úr krafsinu? Verður mér
á að spyrja til baka?
Með kjöri Friðriks höfum við fengið
einhverja mestu viðurkenningu, sem
hægt er að hugsa sér, og það er ekki.
svo lítið. Nú er aðeins að standa sig og
þá koma kannski nýir sigrar í
kjölfarið. Þetta gæti verið fyrsta
skrefið í þá átt að verða forystuþjóð í
viðari skilningi.
Okkur hefur verið talin trú um, að
fyrir fámennt eyland eins og tsland,
sem þó hefur yfir slíkum auðæfum að
ráða, sé það lifsspursmál að vera til í
umheimsvitundinni. Þannig telja
margir, að landhelgissigrarnir hafi
fengið gott veganesti með einvíginu
1972.
Einvigið færði island inn i alla
stærstu fjölmiðla heims, og í kjöffar
DAGBUUm
frjálst,
nháð
4. ÁRG. - FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1978 - 250. TBL.
RITSJÓRN SÍÐUMÚLA 12. AUGL'
Karpov varð fyrstu
með hamingjuóski]
— þegar Ijóst var að Friðrik yrði næsti forseti Alþ jóðaska'ksambandsins
„Mun beita mér fyrir einingu í sambandinu” sagði Friðrik í viðtali við Df
Jú, þetta fylgi, sem ég hlaut i siöari
kosningunum var aö sumu leyti óvænt
en þó ekkí eins óvænt og úrslita-
tölurnar i fyrri umferöinni,” sagöi
Friðrik ólafsson i viðtali viö DB.
„Ég vonast til aö geta axlaö þá
ábyrgð, scm þessu kjöri fylgir. Ég er
auðvitað mjög ánægöur með úrslitin,”
sagöi Friörik.
„Þaö óvænta i kosningunum var
þaö, hversu litill munur var á okkur
frambjóöendunum i fyrri
umferðinni."
Mendez frá Puerto Rico hlaut 31 at-
kvæði en Friðrik 30. Gligoric rak svo
lestina með aöeins eintí atkvæði
minna en Friörik og var þar með úr
leik. .
„Við vorum ekki í þingsalnum
meöan kosið var og taliö,” sagði
Friörik, „heldur sátum við uppi i her-
bergjum Mendez hér á Sheraton-
Buenos Aires.
Ég dreg ekki dul á þaö, að ég er
ákaflega ánægöur meö úrsiitin. Ég
geri mér grein fyrir því, að þau eru
árangur mikillar vinnu margra
manna. Ég þakka öllum þeim, sem
studdu mic á þessari leið i forsetastól
FIDE. Án þeirra væri þetta ekki
orðinn veruleiki.
Þaö hefur ekki alltaf verið friösælt i
FIDE. Ég mun beita mér fyrir
einingu i sambandinu og vinna
skákinni þaö, sem ég get mcö styrk
góöra manna.
Ég býst viö þvi aö menn sjái á at-
kvæðatölunum, aö kosningin ’
þannig út að hún gæti fariö hve
sem var. Við Gligoric erum ka’
vanari aö tapa en Mendez
minnsta kosti varö Mende;
miklum vonbrigöum, en
likast þvi aö vcra feginn aö ú
komin, þótt hann biði lægri
Gligoric haföi lýst þvi yfir, at^íSN
myndi sjálfur styöja Friðrik, ef siT
staöa kæmi upp, aö hann keppti ekki
við hann um forsetastólinn Við þaö
stóö hann og svo viröist sem Austur-
Evrópufulltrúarnir hafi flestir gert
það.
Karpov, heimsmeistarí, varö fyrstur
manna til að rísa úr sæti sinu og óska
Einari S. Einarssyni forseta Skáksam
bands Íslands mcö sigur Friöriks, þar
ólafsson
Ungfrú Inike Bakke?
kjörin framkvæmdastjóri
Federation Internationale des Echesc,
eins og sambandiö heitir fullu nafni.
Sveinn Jónsson aöstoöarbankastjóri
Seðlabankans, var kjörinn gjaldkeri
FIDE. Sveinn er viöskiptafræðingur.
reklrar Tridritlv
HIumuAu fkki o popptf. — miwiu o'ifyrMuJriuum
um kjóruuiar \ln\ -hukslda
arar og 1960 var haldið stórmót með
erlendri þátttöku.
1 lok þessa móts kom Bobby Fischer
hér fyrsta sinni en honum hafði verið
boðið á stórmótið en kom of seint
Ekki fór þó svo að hann tefldi ekki.
Var slegið upp fjögurra manna móti,
sem Fischer vann auðvitað.
Það er þó ekki fyrr en 1964 að
fyrsta eiginlega alþjóðlega skákmótið
er haldið hér og þegar við vorum
komnir á bragðið var ákveðið að halda
alþjóðlegt skákmót annað hvert ár.
Hefur svo verið síðan. Þetta sama ár
eignuðumst við okkur annan titilbera,
er Ingi R. Jóhannsson hlaut nafn-
giftina alþjóðlegur meistari 1 skák.
Margir eru þeirrar skoðunar að hann
hefði hæglega getað bætt þeim stóra
við, en hann lagði skákiðkun að mestu
á hilluna eftir þetta, enda aðrir tímar
en nú. 1970 eignuðumst við einn enn
alþjóðlegan meistara, Guðmund
Sigurjónsson, en siðar eftir langt hlé
frá skákinni tók hann sig til og krækti i
stórmeistaratitil.
Mesti viðburður
FIDE
Árið 1972 verður hins vegar okkar
stærsti skákviðburður og ef vitnað er í
orð Gligoric þá segir hann á einum
stað í framboðsbæklingi sínum, að
heimsmeistaraeinvígið i Reykjavík
1972 hafi verið mesti viðburður í sögu
FIDE.
Skipulagning þessa einvigis þótti
með slíkum hætti, að aðrar þjóðir
fylltust lotningu. Þessi atburður varð
til þess, að við vorum loks teknir í úr-
valssveitir skákheimsins og af mörgum
álitnir fremstir á þessu sviði, þ.e.a.s. að
skipuleggja og halda mikla skák-
viðburði. Alþjóðlegu mótin sem
hófust 1964 voru forgrunnurinn að
þessu áliti. Skákmeistarar heimsins
sóttust eftir þátttöku hér og voru
erlendis ótrauðirá lofið til Islend-
inga fyrir mótshaldið. Heimsmeistara-
einvigið 1972 var loka-hápunkturinn.
Á þessu augnabliki vorum við líka
orðin óumdeilanlega sterk skákþjóð og
höfðum fram til þessa unnið Norður-
landameistaratitilinn oftar en nokkur
frændþjóð okkar frá 1948 og reyndar
jafnoft og þær allar til samans.
Viflmiðun vifl ísland
Það er því eðlilegt að á þessu augna-
bliki hefjist ákveðin viðmiðun erlendra
þjóða við lsland hvað skák snertir. Við
þetta bætist síðan að nú eigum við tvo
stórmeistara, þrjá alþjóðameistara og
síðast en ekki sizt heimsmeistara. Það
er alveg ótrúlegt, hve jafn fámenn
þjóð og einangruð hefur náð langt í
þessari andans iþrótt.
„Frábær maflur
og f rábær þjófl"
Þegar við horfum á kjör Friðriks
Ólafssonar með hliðsjón af skáksögu
okkar, stígandinni sem þar hefur átt
sér stað og siðan frábærs árangurs
hans sjálfs við skákborðið, fer vafalítið
að skýrast hvers vegna slikur heiður
skákáhugafólk. Það vill því tíðar
brenna við, að önnur málefni og aðrar
hliðar málanna lendi i brennidepli,
fremur en þau sem eiga að vera til
umræðú.
Burt með
pólitísk
afskipti
Viðhorfm mótast þá fremur af
stefnu stjórnvalda viðkomandi þjóða
en af hagsmunum skákhreyfing-
arinnar. Þvi miður er FIDE ekki einu
samtökin, sem svona er ástatt fyrir, en
hér ætlar Friðrik að freista gæfunnar.
Hann vill FIDE fyrir skákmálefni
eingöngu. Burt með pólitisk afskipti.
! Hvernig til tekst við þetta mikilvæga
verkefni getur framtíðin ein sagt um.
Lausnin liggur ekki á einni hendi. Hér
þarf samstöðu til. Nú, en mörg önnur
viðfangsefni bíða. Fyrirkomulagið um 1
heimsmeistaraeinvígið hefur verið á
tilraunastigi, og breytinga er þörf.
Hvað um Fischer? Vafalitið fær
Friðrik þar gnægð verkefna, þótt
annað væri ekki um að ræða. En við
skulum bíða með frekari vangaveltur í
þessu sambandi, eftir Friðriki heim.
Eitt er vist, að hér er um skemmtilegt
en viðsjált verkefni að ræða,
sannkallað stórmeistaraverkefni.
„Hvað höfum
við upp úr?"
Nú, hvað höfum við svo upp úr
krafsinu?
frétta af því komu svo fréttir af
landhelgisdeilunni. Bretar áttu því
erfitt með að brjóta okkur á bak aftur
með þvingunum og því síður að þeir
gætu tekið okkur herskildi.
Augljóst er því mikilvægi þeirra at-
burða, er Friðrik náði kjöri sem forseti
FIDE. Hann verður boðberi íslenzkrar
menningar um heim allan, og tsland
sem höfuðstöðvar FIDE verður 1
auknum mæli i heimsfréttum. Með
þessum frábæra sigri höfum við jafnt
og Friðrik fengið tækifæri. Tækifæri
sem verður að nota. Við eigum að
hlúa að þessum vaxtarbroddi eins og
framast er unnt og þá er afraksturinn
vís.
Við skulum hafa 1 huga, að fjöl-
margir ef ekki flestir forsetar framandi
skáksambanda eru auðmenn og/eða
miklir höfðingjar. Þetta eru menn er
eiga í umtalsverðum viðskiptum. Það
væri þvi ekki úr vegi að gera þeim
„islenzka veizlu” á góðum degi. Hvei
veit, hvað af því kynni að leiða, hver
veit? Islenzkir skákmenn hafa nú svar-
að áfrýjunarorðum Einars Benedikts-
sonar í tslandsljóði:
reisn I verki
viljans merki, —
vilji er allt, sem þarf.
Þeim, sem vilja
vaka og skilja,
vaxa þásund ráð.
Jóhann Þórir Jónsson
ritstjóri.