Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1972, Page 161

ÚTGÁFA ÍSLENDINGAB ÓKAR í OXFORD 161
hér á eftir í heild í íslenzkri þýðingu,8 þar sem hún fjallar, beint eða óbeint, nær
eingöngu um umrætt viðfangsefni:
Bók þessi var svo lengi og svo furðulega sjaldgæf, að mjög fáum hefur tekizt
að eignast hana. Hið óviðj afnanlega bókasafn hins æðsta ráðgjafa, hans ágætis
greifa Thott, sem á sér engan líka á vorum slóðum, er sagt geyma eitt eintak
sömu bókar, annað flutti hingað með sér konferensráð T. Klevenfeld, sem ferð-
aðist um Bretland 1736 og fékk eintakið í Bibliotheca Comitis Nordfolkiensis.
Auk þess var ekki vitað um neitt eintak í Danmörku. En svo vildi loks til, að
prófessor vor, Hermann Treschow, var á rannsóknarferðalagi, og meðan hann
dvaldist á Englandi, rakst hann í bókaverzlun White í Lundúnum á nokkur ein-
tök þeirrar bókar, sem voru til sölu við vægu verði, 5 skildingum hver bók. Bók-
salinn gat enga grein gert sér fyrir því, hvers vegna þessi bók væri nú fyrst til
sölu eftir svo langt hlé (því að vart er að efa, að hún var prentuð á 96. eða 97.
ári síðustu aldar). Fyrir tilstilli Treschows bárust alls sex eintök bókarinnar til
Danmerkur. Því að auk þess, sem hann flutti með sér sjálfur, lét hann færa oss
önnur fimm eintök og sendi sitt hverjum okkar, hans ágæti greifa Thott, kon-
ferensráðum Hielmstierne og Suhm, Kofod Ancher etatsráði og mér.
í fyrstu var álitið, að þetta væri endurprentun í lakari útgáfu, og leiddi hið
falska og óáreiðanlega titilblað auðveldlega til þeirrar skoðunar, þar sem logið
var til árinu 1716. Þessu titilblaði hlýtur að hafa verið bætt við bókina nokkru
eftir að hún var prentuð og bundin með henni, þar sem það er ekki fest framan
í eintök Thotts og Klevenfelds. Það kemur upp um sig sjálft að vera falsað og
búið til af einhverjum fégráðugum bóksala með því, að minnzt er klaufalega á
Theatrum Seldenianum. En auk þess að White sjálfur seldi hana sem fyrstu
útgáfu, get ég einnig staðfest með vissu eftir hinn nákvæmasta samanburð þessa
eintaks míns við eintak Klevenfelds, að það er fyrsta útgáfa og getur ekki annað
verið nema fyrir galdra eða kraftaverk. Því að allt er eins í báðum eintökum,
stafirnir hinir sömu og jafnhreinir og nýir; hvarvetna kemur nákvæmlega heim
síða við síðu, lína við línu, allar prentvillur, jafnvel stafurinn 2 á höfði í blað-
síðutalinu 120, reynast báðum sameiginleg. Hið sama staðfesti við mig hans
ágæti Thott, sem uppgötvaði, er hann bar hið nýrra eintak saman við hið gamla,
að bæði væru af sömu útgáfu. Og á hvaða forsendum getur það nokkurn tíma
talizt sennilegt, að nokkrum prentara mætti takast að búa til endurprentun af
frumútgáfu með svo algerri samsvörun? Eða að nokkur vildi beita slíkri ná-
kvæmni við að búa til falsaða útgáfu nokkurs rits, sem í raun og veru getur ekki
talizt nema hrot? Imyndum okkur samt, að hvort tveggja hefði getað gerzt, en
hvaða skynsamleg ástæða gat verið til þess, að verkið lægi allt frá árinu 1716
eins og grafið í meira en hálfa öld, áður en það næði að liggja frammi til sýnis
og sölu í nokkurri hókaverzlun?
En m. a. sýna tveir staðir í ritum Baringiusar og Dreyers, að fregnin um þetta
11