Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1992, Side 67

SUNNANFARI
67
nauðsynjar. Síðast, en ekki síst var því ætlað að fjalla um bók-
menntir, frumsamdar íslenskar og einnig að einhverju leyti er-
lendar bókmenntir þýddar á íslensku, svo og greinar um bók-
menntir. Var þannig ætlunin að kynna Islendingum nýja strauma
í bókmenntum. Sérstaklega var þess getið í 1. tölublaði 1. árgangs,
að leitast ætti við að hafa auga með öllum íslenskum bókum, er út
komu og dæma þær. Ahersla var lögð á að gera þeim jafn hátt
undir höfði. Blaðið átti að vera sem hlutlausast.
Fyrsti ritstjóri Sumianfara var Jón Þorkelsson (1859-1924), sem
farið hafði ungur til Kaupmannahafnar til að nema íslensk fræði.
Hann bjó síðan lengi í Kaupmannahöfn og hefur efalítið drukkið í
sig þá bókmenntastrauma, sem yfir gengu, en á þeim tíma var
andrúmsloftið þar þrungið spennu um listir og bókmenntir. Samt
sem áður markast tímarit hans ekki ákveðið af þeim stefnum og
því frjálslyndi, sem boðað var í Danmörku, og engar byltingar eru
sýnilegar á síðum þess. Engu að síður er þetta gróskumikið tímabil
í íslenskum bókmenntum. Margir höfundar, sem mjög hefur
kveðið að í íslenskri bókmenntasögu, eru að þreifa fyrir sér og nota
einmitt Sunnanfara til að koma verkum sínum á framfæri. Jón
Þorkelsson var tímamótamaður í orðsins fyllstu merkingu. Hann
lifði það að flnna að minnsta kosti vinda þriggja bókmenntastefna
leika um sig. Hann tilheyrði auk þess þeim hópi, sem kallaðir voru
„íslenskir aldamótamenn“ og létu sig stjórnmál miklu varða. Hann
lagði mikla áherslu á að greiða götu ungra skálda.
í ritstjórnartíð Jóns Þorkelssonar var Sunnanfari þjóðernislegt
blað, og vildi hann hlúa að íslenskum siðum og sérkennum, enda
var hann mikill áhugamaður um íslenska menningu og bókmennt-
ir. Stefán Einarsson segir um hann í bókmenntasögu sinni, að
hann sé annar mesti fræðimaður um íslenskar bókmenntir, næstur
á eftir Jóni Helgasyni (1899—1986).1
Lengi hafi vakað fyrir mönnum að gefa út myndablað, og mun
það hafa verið eitt af markmiðunum með Heimdalli, sem gefmn
var út í Kaupmannahöfn 1884, en hann varð ekki langlífur sem
kunnugt er.
Fyrsta íslenska tímaritið, sem var með myndum og lifði af
frumbernskuna var Ný sumargjöf þótt myndirnar væru að vísu
fáar að tölu.2
Sunnanfari var fyrst gefinn út sem „mánaðarblað með mynd-
um“, eins og undirtitill kveður á um, og síðar sem „skemmti- og
fræðiblað með myndum“. Segir svo í 1. tölublaði 1. árgangs: