Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1992, Side 86

86
I'INNBOGI GUÐMUNDSSON
vildi sagt hafa; en þó þykist ég hafa fært svo sterk rök máli mínu til
sönnunar, að engum nema þeim, sem ekki kunna að meta neinar
sannanir, muni lengur dyljast, að hæfileikinn til að skynja fegurð
og tilfmningin fyrir því, sem fagurt er, eigi sér djúpar rætur í
sálarlífi hinnar íslenzku þjóðar. En með því alla hæfileika má
misbrúka og allar góðar tilfinningar má kæfa niður og uppræta, þá
þurfa íslendingar að hlúa að aldinreit hjartna sinna á allar lundir,
svo að lífstofn þeirra beri fagurt lim og fjöllit blóm. Pví er það
skylda Vestur-Islendinga að viðhalda þjóðerni sínu hér í landi af
fremsta megni og í lengstu lög. Að öðrum kosti missir salt þeirra
kraft sinn, hugsjónir þeirra verða að húsgangsdraumum og sjálfir
verða þeir gjörsamlega steyptir í móti hérlends tíðaranda. Nú eru
ýmsar þjóðir í hinum menntaða heimi farnar að veita eftirtekt
hinum litlu, en fogru bókmenntum Islendinga, tungu þeirra og
þjóðháttum; og hafa Þjóðverjar verið þar einna fremstir í flokki.
Mundi það þá Vestur-íslendingum ævarandi skömm og hneisa að
hafa grýtt fyrir borð gersemum þeim, sem þeir tóku að erfðum frá
móðurþjóð sinni, er allur hinn menntaði heimur beindi augunum
í norðurátt til eylandsins hvíta í útsævi. Viðleitni Vestur-Islcnd-
inga í þá átt að varðveita þjóðerni sitt gefur að vísu ekki af sér smér
eður aðra feiti. Er það vegna þess arna, að ýmsar raddir hafa
heyrzt, er látið hafa í ljós þá vanhugsuðu skoðun, að Islendingum í
þessari álfu sé fyrir beztu að varpa þjóðerni sínu hið bráðasta fyrir
borð, en taka upp hérlendra manna háttu í öllu?“
Stephan Guttormsson slær á svipaða strengi í ræðu, er hann
ílutti á stúdentafélagssamkomu í Winnipeg 20. janúar 1902 um
ættjarðarástina í kvæðum Jónasar Hallgrímssonar, en ræðan birt-
ist í Lögbergi 3. og 10. apríl sama ár.
Ég birti hér upphaf ræðunnar.
Háttvirti forseti!
heiðruðu konur og menn!
Ég hef tekið mér fyrir hendur að fara fáeinum orðum um þau
kvæði Jónasar Hallgrímssonar, sem lýsa þjóðernistilfinning hans
og ást til lands og landsbúa. Þó ég sé engan veginn þessum starfa
vaxinn, vil ég samt gera tilraun nokkura.
Aður en ég minnist lítillega á þau kvæði Jónasar, sem lúta að því
er ég tók fram í byrjun, vil ég leitast við að sýna fram á gildi sannrar
þjóðernistilfinningar. Sumum mun nú finnast, að nóg sé talað um
háfleyg efni, en minna unnið, sem til gagns megi verða landi og