Vísbending - 27.10.1994, Blaðsíða 3

Skiptir
raungengið
máli?
Þorsteinn M. Jónsson
s
121. tölublaði Vísbendingar birtist
grein undir fyrirsögninni Sjávarút-
vegurinn og raungengið. Greinin er á
margan hátt athy glisverð en þar er eitt og
annað sem ástæða er til að staldra við og
gaumgæfa frekar. Til að mynda dregur
höfundur í efa að raungengi hafi verið of
hátt í áranna rás og má segja að það sé
inntak greinarinnar. Sú ályktun er dregin
að tæplega sé hægt að kenna raungengi
um óhagstæða þróun í útflutningsiðnaði,
frekareigi að leita skýringa í minnkandi
Ijárfestinguogoflftilli framleiðni. Þessi
skoðun er áréttuð í mildaðri útgáfu í 38.
tölublaði Vísbendingar. Þar er sagt að
lækkun raungengis frá 1988 án sýnilegs
bata í afkomu og aukinni markaðshlut-
deild bendi til þess að raungengið sé ekki
eina orsök þeirrar hnignunar sem orðið
hefur á undanfömum árum. I lokin er
þess getið að það sé ekki endilega víst að
lágt raungengi tryggi framgang í iðnaði
á næstu árum.
Rétt gengi?
I umræddri grein í 21. tölublaði er
réttilega á það bent að ekki sé til neitt
sem nefna megi rétl gengi og þrálátur
viðskiptahalli geti stafað af öðru en of
háu gengi. Viðskiptahalli getur stafað af
lausatökum í hagstjórn eða innflutningi
á fjárfestingarvöru til atvinnuuppbygg-
ingar og aukins hagvaxtar. Ekki skal um
það deilt hver þáttur gengisins er
nákvæmlega í viðskiptahallanum, en
fullyrðamáaðhallinnerbæðioflíðurog
mikill til að einungis sé hægt að skýra
hann með innflutningi á fjárfestingarvöru
eðaeftirspumarþenslu. Aðminnstakosti
hefði mátt stemma stigu við honum og
þar með skuldasöfnun í útlöndum ef
gengið hefði verið lagað að þessum
óvenjulegu aðstæðum. Auk þess bendir
sívaxandi hlutfall erlendra skulda af
landsframleiðslu til þess aðfjárfestingar,
Ijármagnaðar með erlendum lántökum,
hafi ekki verið nægilega arðsamar á
liðnuin árurn.
Sitt sýnist hverjum um hvað sé rétt eða
heppileg gengisskráning krónunnar, sem
m.a. ræður raungenginu, en varla
blandast nokkrum hugur um að miklar
sveiflur í raungengi og samsvarandi
ISBENDING
sviptingar í sam-
keppnisstöðu og
rekstrarskilyrðum
eru afar óheppileg-
ar. Þær torvelda á-
ætlanagerð og mark-
aðsstarf og hjúpa
framtíðarsýn óvissu
sem leturframtak og
skerðir samkeppn-
ishæfni. Sveiflur í
raungengi hafa með
þessum hætti verið
iðnaðiáíslandifjöt-
ur um fót enda tengj-
ast þær ekki stöðu
iðnaðar á hverjum
tíma heldur alT<omu
sjávarútvegs. Raungengi íslensku krón-
unnar hefur sveiflastmun meira en raun-
gengi gjaldmiðla þeirra þjóða sent við
berurn okkur helst saman við. Tildæmis
er staðalfrávik raungengis íslensku
krónunnar síðasta aldarfjórðung um 12
prósent að meðaltali en á Norðurlöndum
er það 4-8 prósent. Það má einnig ljóst
vera að lágt raungengi hlýtur að vera betri
kostur en hátt á sama hátt og lítill kostn-
aður er betri en mikill.
Raungengi og iðnaðarfram-
leiðsla
Reynslan sýnir að marktæk fylgni er
milli þróunar raungengis og breytinga á
iðnaðarframleiðslu ári síðar. Meðfylgj-
andi mynd sýnir þessi tengsl. Hækkandi
raungengi hefur í för með sér minnkandi
iðnaðarframleiðslu árið á eftir, en lækk-
andi raungengi leiðir til aukinnar fram-
leiðslu. Opinberar áætlanir gera ráð fyrir
að iðnaðarframleiðsla aukist lítillega á
þessu ári og er það í samræmi við lækk-
andi raungengi á síðasta ári. Reyndar
hefur velta í iðnaði aukist um ríflega 12
prósent á fyrstu sex mánuðum þessa árs
samkvæmt virðisaukaskattsskýrslum, og
virðist það benda til þess að áætlanir
vanmeti batann. En hvað sem því líður
þá er þetta samband afar þýðingarmikið
og á að liggja til grundvallar í umræðunni
umraungengi,sveiflujöfnunoghagvöxl.
Það er rétt að fjárfesting í iðnaði hefur
minnkað á undanförnum árum og fram-
leiðni er lítil í alþjóðlegum samanburði.
Eflaust má skýra þetta á ýmsa vegu, en
hafa verður hugfast að síbreytilegt raun-
gengi og oft slæm rekstrarskilyrði ís-
lensks iðnaðar hafa gert honum erfitt um
vik og hamlað eðlilegri framþróun og
uppbyggingu. Það er því ekki úr vegi að
álykta að hluta af skýringunni á stöðu
iðnaðarins í þessu tilliti megi rekja til
ótryggra ytri aðstæðna.
Bættstarfsskilyrði
Því er haldið fram í lok fyrri greinar-
innar, sem vitnaðertil, aðraungengi verði
tæplega kennt um óhagstæða þróun í
útflutningsiðnaði. Þettaerhæpinályktun.
Nægir í því sambandi að nefna að á fyrstu
átta mánuðum þessa árs jókst útlíutn-
ingur iðnaðarvara án áls urn 20 prósent
aðmagni til. Þaðhelst íhendurviðlækk-
andi raungengi og betri samkeppnisstöðu
en auk þess hefur efnahagsbatinn í um-
heiminum haft sitt að segja. Þetta er afar
jákvæð þróun og sýnir okkur að þau
tækifæri til sóknar sem hafa verið búin
íslenskum iðnaði á undanförnum miss-
erum eru þegar farin að bera nokkurn
ávöxt. Það ætti að verða hvatning til að
viðhalda stöðugleika og efla samkeppnis-
hæfni í íslensku atvinnulífi.
Þótt ekki sé endilega víst að lágt raun-
gengi eitt sér tryggi framgang í iðnaði á
næstu árum þá er öruggt að það hefur
ntikla þýðingu. Það skapar stöðugan
grundvöll sem er forsenda framþróunar
og uppbyggingar. Mikilvægt er að
viðhalda þeim skilyrðum til aukinnar
framleiðslu og útflutnings í iðnaði sem
skapast hafa að undanfömu og feta þann
veg áfram til aukinnarhagsældarog nýrra
atvinnutækifæra.
Litið til framtíðar
Þegar fram líða stundir er þannig mest
um vert að korna í veg fyrir eða draga
verulega úr sveiflum í raungengi og
starfsskilyrðum. I nýlegri skýrslu um
starfsskilyrði iðnaðar, sem unnin var af
starfshópi á vegum iðnaðar- og viðskipta-
ráðuneytis, er lögð rík áhersla á að stöðug-
leikinn sé sá jarðvegur sem heilbrigt og
traust atvinnulíf sprettur upp af. Því sé
afar þýðingarmikið að raungengi verði
áfram hagstætt fyrir íslenskt atvinnulíf
og gerðar verði sérstakar ráðstafanir til
að koma í veg fyrir þær stórfelldu s veiflur
sem hafa einkennt þróun þess hér á landi
á umliðnum árum. Enn fremur er þess
getið í þessu sambandi að sveiflujöfnun
í sjávarútvegi sé meginmál fyrir vöxt
iðnaðar og annarra samkeppnisgreina og
verði snarþátturí almennri atvinnustefnu
þegar litið er fram á veginn. Því er brýnt
3