Vísbending - 21.02.1997, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
21. febrúar 1997
7. tbl. 15. árg.
Ztvropukeppni efnahagskerfa
Um alla Evrópu keppast ríkis-
stjórnir við að ná markmiðum
Maastricht-sáttmálans fyrir árs-
lok 1997. Þeir sem ná að uppfylla kröf-
urnar komast í fyrsta hóp þeirra þjóða
sem taka upp evró sem gjaldmiðil í árs-
byrjun 1999. Tíminn er að verða naumur
fyrir nokkur lönd og tvær þjóðir, Danir
og Bretar, standa utan við hið nýja kerfi
að sinni. í dag er það aðeins Lúxemborg
sem uppfyllir öll skilyrði Maastricht-
sáttmálans en nokkur önnur ríki munu
sennilega ná að uppfylla skilyrðin.
Þýskaland, sem hefur verið drifkraftur-
inn á bak við upptöku nýju myntarinnar,
á í nokkrum erfiðleikum með að uppfylla
skilyrðin en þátttaka þeirra skiptir sköp-
um um það hvort árangur næst. Mynt-
bandalagið mun hafa mjög víðtæk áhrif
á efnahagskerfi þeirra landa sem í því
evrópsku mynteiningunni. Síðan eru
ntörk sem myntin ntá sveiflast innan
skilgreind. Ef farið er undir eða yfir
mörkin er þörf á íhlutun seðlabanka.
Seðlabankarnir geta þó gripið inn í fyrr
sýnist þeim svo. Þegar ERM var gang-
sett 1979 voru öll aðildarríkiESB í kerfinu
nema Bretland. Spánn og Portúgal urðu
aðilar 1989 og 1992 en Grikkland hefur
aldrei verið aðili. Bretland gerðist aðili
að ERM árið 1990 en neyddist til að
draga sig út úr samstarfinu haustið 1992
ásamt Ítalíu. Finnland gerðist aðili að
ERM fyrir nokkrum mánuðum.
Evrópska my nteiningin
ECU
vrópska mynteiningarkarfan var
tekin í notkun 1979. I körfunni voru
myntir allra þeirra landa
sem þá stóðu að henni.
I nrars 1993 voru við-
miðanir festar þannig að
myntir nýrra aðildar-
landaESB hafaekki ver-
ið teknar í körfuna eftir
það. Þetta brey tir þó ekki
mikluþvígildi körfunn-
ar er gefið upp gagnvart
öllum myntum ESB.
Evrópska mynteining-
arkarfan erhið opinbera
ECU. Einnig er til ECU
sem verslað er með á
gjaldeyrismörkuðum.
Þessar myntir sem bera
sama nafn eru þó
óskyldarog gengi þeirra
er ekki hið sama. Hið
opinbera ECU verður
að evrói í fyllingu tím-
ans, 1. janúar 1999 ef
fram heldur sem horfir.
Evrópski seðlabankinn
Hornsteinn hins nýja myntbanda-
lags verður Evrópski seðlabankinn
en forveri hans, Evrópska peningamála-
stofnunin, hefur verið starfrækt um
nokkurra ára skeið. Hinn nýi seðlabanki
á að verða óháður stjórnmálamönnum
og stjórna peningamálum ESB út frá
faglegum forsendum. Seðlabankinn
hefur einnig það hlutverk að reka TAR-
GET sem er sameiginlegt greiðslumiðl-
unarkerfi vegna evrós. Deilur hafa verið
milli Þjóðverja og Frakka um sjálfstæði
seðlabankans. Þjóðverjar vilja að bank-
inn verði óháður stjórnvöldum en
Frakkarviljatengsl viðstjórnendurESB.
Aðildarskilyrði að evrói
ótt skilyrði fyrir aðild að evrói séu
sett fram sem föst og ákveðin þá er
ákveðinn sveigjanleiki leyfilegur. T.d.
getur ríki sem ekki uppfyllir skilyrðin
fengið aðild ef sýnt þykir að það muni
ná þeim. Skilyrðin eru annars fjögur:
Helstu skilyrði fyrir evrói
1. Að verðbólga sé innan við 1,5%
yfir meðalverðbólgu þeirra þriggja
ríkja sem lægsta hafa verðbólgu.
2. Að langtímavextir séu ekki hærri en
2% yfir meðalvöxtum þeiiTa þriggja
ríkja sem sem hafa lægsta verð-
bólgu.
3. Að halli ríkissjóðs sé ekki yfir 3% af
landsframleiðslu.
4. Að skuldir ríkissjóðs séu ekki yfir
60% af landsframleiðslu.
Agreiningur
Nokkur ágreiningur er meðal ríkj a ESB
urn ýmis atriði sem snúa að nýju
myntinni. Nefndar hafa verið deilur um
sjálfstæði Evrópska seðlabankans. Einn-
ig hefur verið deilt um hvernig túlka eigi
skilyrðin fyrir aðild. Sum ríkjanna vilja
túlka þau þannig að sem flest ríkjanna
geti orðið þátttakendur þegar í upphafi
en önnur vilja túlka skilyrðin þröngt.
Það kemur þó áreiðanlega ti 1 með að skipta
sköpum hvort Þjóðverjar og Frakkar ná
að uppfylla skilyrðin. Sérstaklega stend-
ur það þriðja í ríkisstjórnum landanna því
atvinnuleysi er um eða yfir 12% í báðum
löndunum.
Framhald á síðu 2
Sögulegtyfirlit
Allt frá því að Rómarsáttmálinn var undirritaður
1957 hafa verið uppi hugmyndir um evrópska mynt.
í lok sjöunda áratugarins var þessi hugmynd farin að
þróast og sett var af stað áætlun um nýja rnynt sem yrði
tekin í notkun á tíu árum. Þessi áætlun fékk snöggan endi
1971 þegar Bretton-Woods kerfið hrundi. í kjölfarið kom
olíukreppan og þar með var málinu slegið á frest. Árið
1979 fóru hjólin að snúast á ný. Þá var sett á stofn
evrópska peningamálakerfið (e.: European Monetary
System, EMS) en hornsteinar þess voru gjaldmiðlakerfið
(e.: Exchange RateMechanism, ERM) og evrópska rnynt-
einingarkarfan (e.: European Currency Unit, ECU). Upp
úr miðjum níunda áratugnum fór að gæta meiri áherslu á
stöðugri gjaldmiðla og lága verðbólgu. Áhrifa þessa
gætti í vaxandi áhuga á sameiginlegri mynt og í Madríd
árið 1989 var ákveðið að stefna að upptöku hennar.
Maastricht-sáttmálinn sem undirritaður var 1991 fól í sér
formlega samþykkt allra ríkja ESB nema Danmerkur og
Bretlands um að taka upp sameiginlega mynt samkvæmt
þeim skrefum sem ákveðin voruþar. Árið 1995 varákveðið
að nýja myntin myndi heita evró (e.: euro).
verða og þau ríki sem standa utan þess
munu einnig finna fyrir áhrifum þess.
Gjaldmiðlakerfið ERM
Sérhver my nt í gjaldmiðlakerfinu hefur
fast viðmiðunargengi gagnvart
IHinnýjamyntESB.evró, Framhald á umfjöllun um Kjarasamningar standa a Viðskipti með gull hafa
kemur til með að breyta ) evró ásamt kostum og nú yfir. Er eitthvert sam- /I þótt gróðavænleg en þau
miklu fyrir öll viðskipti í göllum evrós sem gjald- band milli verkfalla og T"hafa verið sveipuð leynd-
^ og við Evrópuríki.____________miðils fyrir íslendinga._kaupmáttaraukningar?______arhjúpi til þessa.___