Vísbending - 21.02.1997, Blaðsíða 3

ISBENDING
Prósentuleikarnir 1997
Kjarasamningar standa nú sem
hæst. Sameiginleg kröfugerð
verkalýðsfélaga var kynnt í síð-
ustu viku og þar var að venju farið fram
á launahækkanir frá vinnuveitendum og
félagsmálapakka frá ríkinu. Félagsmála-
pakkinn er að þessu sinni fólginn í skatt-
kerfisbreytingum og miðar að því að
draga úr skattlagningu lægstu launa.
Sameiginlegarkröfur
Kröfurnar sem lagðar voru fram voru
í meginatriðum eftirfarandi: Sett
verði það markmið að lægstu laun verði
70 þúsund í ársbyrjun 1998. Einnig er
gert ráð fyrir 5 þúsund króna hækkun á
mánuði til þeirra sem hafa hærri laun en
lágmarkslaun og að 5 þúsund krónur
bætist við á mánuði um næstu áramót.
Hagdeild ASI hefur metið kröfurnar sem
5% launahækkun hvort ár. Einnig eru
kröfur um nýtt skattþrep sem verði 37%
og nái til launa sem eru undir 150 þús-
undum krónaá mánuði. Gel'inn varfrest-
urtil 25. febrúartil aðræðatillögurnaren
eftir það hefj ast aðgerðir ef ekkert miðar.
S var ríkisstj órnarinnar
Ríkisstjórnin brást skjótt við og Iagði
línur um það hvernig hún væri
reiðubúin til að greiðafyrir samningum.
Miklar efasemdir komu fram unt breyt-
ingu á skattkerfinu því að með nýju
skattþrepi yrði skattkerfið flókið og gera
þyrfti upphlutaaf sköttum eftirá. Ríkis-
stjórnin lýsti sig reiðubúna til viðræðna
og var talið koma til greina að stuðla að
skattalækkunum en þó var rniðað við að
þær kæmu fram á þremur árum í stað
tveggja eins og ASI gerir ráð fyrir.
Vinnuveitendur
Svör vinnuveitenda hafa verið nokk-
uð óljós eins og við var að búast.
Forráðamenn þeirra virtust á sama hátt
og ríkisstjórnin fremur miða við að
samningar væru gerðir til þriggja ára en
tveggja. VSI bendir einnig á ósamræmi
í sameiginlegri kröfugerð ASI og þeirn
kröfum sem einstök aðildarfélög hafa
lagt fram.
Hvað gerist næst?
/
Ameðan samingaviðræðureru í gangi
er illmögulegt að meta hvenær
gengur saman með aðilum. Þó er ljóst að
saman mun ganga á endanum hvort sem
það verður að undangengum verkföll-
um eða ekki. Það sem venjulega hefur
gerst að loknunt kjarasamningum ASÍ
og VSÍ er að ríki og sveitarfélög ná samn-
ingum við sitt launafólk á svipuðunt nót-
um. Einstakar stéttir sem hafa til þess
aðstöðu hefja síðan kröfugerð sem að
jafnaði er töluvert umfram það sem
almennir launþegar fá. Þessar stéttir eru
í þeirri aðstöðu að geta með tiltölulega
stuttum verkföllunt haft víðtæk áhrif á
þjóðlífið. Þannig verður 5.000 króna
hækkunin sem allir aðrir launamenn en
þeir lægstlaunuðu fá reiknuð út sem pró-
sentuhækkun og þeirri prósentu beitt á
hærri laun. Verði hækkuninhjá ASI metin
til 5% jafnaðarhækkunar þá rnunu þeir
sem hafa 250.000 króna mánaðarlaun
fara fram á 5% hækkun „eins og hinir" og
fá 12.500 króna hækkun.
Skila verkföll auknum kaupmætti?
V
erkfall er tæki launamannsins til
að hnykkja á kröfum um bætt
kjör. Verkföll eru tvíeggjað vopn
því að áhrif þeirra verða oft önnur en til
er ætlast. Verkfall lamar atvinnustarf-
semi og keniuryfirleitt í veg fyrir að full
afköst náist í fyrirtækjum. Fyrirtækjun-
um er því í mun að þeim ljúki sem
fyrst og því er viljinn til samkomu-
lags yfirleitt meiri en ella. Verkfall
þýðir yfirleitl launamissi fyrir launa-
manninn þótt það sé ekki algilt.
Stundum er jafnvel talið að ávinn-
ingur einstaícra verkfalla hafi ekki
unnisl upp með kjarabótunum sem
fengust við lausn deilu. Einnig getur
neikvælt almenningsálit dregið úr
trausti á viðkomandi stétt. Illdeilur
við vinnuveitanda geta einnig haft
neikvæð áhrif á starfið en skýrasta
dærnið er sennilega þegar Ronald
Reagan forseti Bandaríkjanna rak
alla flugumferðarstjóra í landinu en
þeir höfðu verið í ólöglegu verkfall i
sem lamaði allt samgöngukerfið.
getur skapað vandamál mun víðar en í
fyrirtækinu.Tekjurfyrirtækjaminnkaog
þau geta glatað markaðstækifærum.
Einnig er hugsanlegt að viðskiptavin-
irnir snúi sér annað og að fyrirtækið
neyðist til að draga úr eða hætta starf-
semi.
Verkföllfrá 1970-1995
Áhrif á rekstur
Verkföll geta verið mjög alvarleg
fyrir rekstur fyrirtækja. Frarn-
leiðsla eða þjónusta dregst yfirleitt
saman eða leggst jafnvel af og það
Mynd 1. Þróun kaupmáttar taxta verka
karla og fjöldi verkfallsdaga hjá land-
verkafólki innan ASÍ
Vinnudagar Kaupmáttur
120000
Ef skoðuð eru gögn frá Kjararann-
sóknarnefnd kemur í ljós að á tíma-
bilinufrá 1970 til 1995 voru 904 verkföll
eða verkbönn eða tæplega 35 að meðal-
tali á ári hverju. Að meðaltali fóru rúm-
lega 11.000 manns í verkföll á
ári hverju og var meðalfjöldi
tapaðra vinnudaga á ári tæp-
lega 89.000. Verkföll vörðu að
meðaltali 11 dagahjáþeim sem
þátt í þeirn tóku á þessu tíma-
bili.
120
Kaupmáttur
■Verkfallsdagar
Heimild: KjararannsCknarnefnd
Kaupmáttaraukning
Ekki er hægt að merkja fylgni
á rnilli kaupmáttaraukn-
inga og verkfalla. Ef eitthvað er
þá hefur kaupmáttur rýrnað í
kjölfar stón'a verkl'allsára, svo
sem áranna 1982 og 1988. Þetta
má sjá á myndinni hér til hliðar
en notuð er vísitala kaupmáttar
greidds tímakaups hjá verka-
körlum en vísitalan hafði gildið
lOOárið 1990.Hinsvegarerekki
þar með sagt að verkföll séu
gagnslaus því spyrja má hver
kaupmátturinn væri ef ekki
hefði kornið til þeirra.
3