Vísbending - 20.03.1998, Blaðsíða 3

V
ISBENDING
Endalaus áhætta?
/ N
Margslungin áhætta
Markaðsáhœtta: Áhætta af verulegum verðbreytingum á markaði.
Losunaráhœtta: Þegar markaðurinn getur ekki tekið við stórum skammti
af vöru eða fjármagni án þess að verðbreytingar verði.
Lausajjáráhœtta: Geta til að greiða skuldir á réttum tíma er skert.
Mótaðilaáhœtta: Hættan á því að mótaðili geti ekki greitt skuldir sínar
á tilteknum tíma.
Endurfjármögnunaráliœtta: Þegar kostnaður fellur á einn aðila vegna
þess að hann þarf að selja veðandlag til að greiða upp gjaldfallna skuld.
Uppgjörsáhætta: Hættan á því að fá ekki afhenta vöru/þjónustu sem
búið er að greiða.
Pólitísk áhœtta og ríkjaáhœtta: Hættan á því að stjómvöld í einhverju
ríki breyti reglum sem hafa verulega þýðingu fyrir fyrirtækið.
Gjaldeyrisáhœtta: Hættan á gengisbreytingunt gjaldmiðla.
Varnaráhœtta: Hættan á því að vamir gegn áhættu séu ekki nægjanlega
góðar.
Fjármögnunaráhœtta: Hættan áþví að fyrirtæki þitt geti ekki fjármagnað
kostnað.
Vaxtaáhœtta: Hættan á vaxtabreytingum.
Rekstaráhœtta: Almenn áhætta í rekstri, mannleg mistök, gallar, svik,
týnd skjöl, óhæf kerfi, kerfis- eða öryggisbrot og ýmiss konar stórslys.
Lagaleg áliœtta: Hversu vel er gengið frá samningum? Eru santningar
við fyrirtæki í erlendum ríkjum tryggir? Er hægt að fara í mál við þig
erlendis þar sem lagalegt unthverfi kann að vera þér óhagstætt?
Heildaráhœtta: Áhætta þegar viðskipti eiga sér stað í mörgum löndum
á ólflcum tíma.
Samþjöppunaráhœtta: Áhættan sem felst í þegar fákeppni rflcir á markaði.
Kerfisáhœtta: Þegar vandamál á einum markaði eða í einni stofnun
verða til þess að vandamál skapast í fjölda annarra sams konar markaða
eða stofnana.
V_____________________________________________________________J
• •
Oll fyrirtæki taka áhættu. Áhættan
getur verið meðvituð eða ómeð-
vituð, augljós eða ósýnileg. Það
sem máli skiptir þó er að greina áhættuna
og stýra henni. í rammanum hér á síðunni
sjást nokkrar tegundir áhættu. Fara þarf
yfir allan rekstur fyrirtækisins og meta
hver áhættan er í hverjum þætti. Síðan
þarf að fara yfir hvem áhættuþátt og meta
nokkra hluti. Er áhættan svo mikil að hafa
þurfi áhyggjur af henni? Er eitthvað hægt
að gera til að verjast henni? Hversu mikið
kostar að draga úr eða takmarka áhætt-
una? Þegar staðreyndirnar liggja fyrir er
kominn tími til að taka ákvarðanir. Ein
ákvörðun er sú að gera ekkert. Önnur er sú
að draga úr áhættunni eða verjast henni.
Það er hins vegar verst þegar menn leiða
áhættuna hjá sér eða hlífast við að taka
ákvarðanir, hverjar sem þær kunna að vera.
Raunsætt mat
ikilvægt er að yfirmenn í fyrirtæki
hugi vel að áhættu í rekstri þess.
Þeir em ábyrgir og þeir eiga að ákveða
hvaða áhættustig er viðeigandi fyrir fyrir-
tækið. Áhættan af einni venjulegri ákvörð-
un getur verð víðtæk en ef brugðist er við
á eðlilegan hátt þá þarf hún ekki að vera
óviðráðanleg. Til dæmis getur útflytjandi
þurft að taka lán til að fjármagna sölu á
erlendum markaði. Við þessar tiltölulega
eðlilegu aðstæður tekur hann mótaðila-
áhættu, gjaldeyrisáhættu og vaxtaáhættu.
Vegna þess hversu flókið áhætlumynstur
getur orðið til við einfaldar ákvarðanir
verða stjórnendur að hafa þekkingu á
áhættu og geta brugðist við henni á við-
eigandi hátt. Viðbrögðum við áhættu má
lflcja við það að búa sig undir hið óvænta.
Hvað ef eitthvað gerist sem ekki hefur
gerst áður? Innflytjendur minnast strands
V íkartinds í fyira. Talið er að nokkur fjöldi
þeirra hafi átt ótryggðan farm í skipinu.
Þeir hinir sömu voru búnir að reikna það
út að með því að spara sér vátrygging-
ariðgjöld mættu þeir við einu og einu tjóni
(nýleg málshöfðun hóps innflytjenda
bendir þó til þess að tjónið hafi verið
tilfinnanlegt, hugsanlega umfram það er
þeir áætluðu). Þarna kann að hafa komið
til óvænt en þó fyrirsjáanleg áhætta, þ.e.
að við það að missa vörumar í fjöruna
tapaðist ekki aðeins andvirði hennar,
heldur þuiftu viðkomandi að leita ann-
arrar fjármögnunar við kaup á nýjum vör-
um, sem ella hefðu verið fjármagnaðar
að hluta með tekjum af sölu.
Nokkrar spurningar
Til að meta áhættu er hægt að nota ýms-
ar aðferðir. Sumir hafa komið sér upp
tölvulíkönum sem spá fyrir um áhættu.
Þessi líkön leysa þó stjómendur aldrei
undan ábyrgðinni. Stjómendur ættu því
að spyrja sig nokkurra spurninga til að
freina áhættu sína:
I Er hægt að greina áhættuna í rekstri?
Hvert er eðli hennar og skilja menn
hana? Hvernig er þessurn atriðum
háttað þegar samspil áhættu er marg-
þætt vegna mismunandi samþætting-
ar greina í rekstri?
B Er hægt að gefa áhættunni einkunn
með ákveðnum aðferðum?
■ Er hámarkstjón þekkt?
■ Eruákvarðanirbyggðarááreiðanleg-
um og tímanlegum upplýsingum?
• Er áhætta rnikil í samanburði við veltu
og hver yrðu áhrif tjóns á rekstrar- og
efnahagsreikning?
■ Er áhættunni dreift?
• Hvenær er áhætta til staðar?
■ Er áhætta tekin einu sinni eða rnarg-
oft?
■ Eru til leiðir til að draga úr áhættunni
eða að verjast henni?
® Hver er kostnaðurinn/hagnaðurinn
við að draga úr áhættunni eða að verj-
ast henni?
• Eru skil á milli kaup- eða söludeilda
og deilda sem sjáum áhættustýringar?
• Erskýrmunuráaðgerðumtil aðdraga
úr eða verjast áhættu og spákaup-
mennsku?
■ Hefur fyrirtækið stefnu í áhættustýr-
ingu? Fellur hún undir ábyrgðarsvið
háttsetts yfirmanns?
B Er stefnan yfirfarin reglulega til að
bregðast við breytingum?
■ Hverákveðurhvort kaupa skuli vamir
gegn áhættu?
B Er nægt eftirlit með áhættustýring-
unni sjálfri?
■ Er starfslið meðvitað um áhættu?
I Eru laun tengd áhættu?
• Hvað knýr starfsliðið áfrarn? Hvetur
pressa frá yfirmönnum eða launakerfi
starfsmenn til að taka áhættu, jafnvel
án þess að það sé heimilað?
B Geta yfirmenn spurt spurninga og
jafnvel gefið í skyn að þeir skilji ekki
starfsemi fyrirtækisins?
B Eru áætlanir um viðbrögð við stór-
slysurn yfirfarnar reglulega?
■ Eru yfirmenn stoltir af yfirbragði
rekstursins og siðferði starfsfólks?
B Læra þeir af mistökum?
Framhald á st'ðu 4
3