Vísbending - 04.02.2000, Blaðsíða 4

V
ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
eigin mynt fyrir róða og taka upp
erlenda mynt eins og til dæmis
evruna, eða hugsanlega stofna
myntráð (e. Currency Board) eins
og gert hefur verið til dæmis í
Argentínu, Eistlandi og Hong Kong,
og á hinn bóginn
(b) alfrjálst gengi, sem rís og hnfgur eftir
því, hvernig kaupin gerast á eyrinni,
án íhlutunar stjórnvalda.
Það, sem hefur gerzt, er þetta: það er
ekki lengur með góðu móti hægt að verja
veikan gjaldmiðil gegn áföllum, þegar
millilandaviðskipti með gjaldeyri eru
al frj áls. Þegar gjaldmiðill stendur höllum
fæti (þ.e. gengi hans er of hátt skráð), þá
sjá menn sér hag í að kaupa gjaldeyri í
stórum stíl, af því að hann er ódýr, til
þess eins að selja hann aftur með
hagnaði, þegar gengi innlenda gjald-
miðilsins er fallið. Það, sem er nýtt, er, að
nú hafa menn víða um heiminn næstum
ótakmarkað svigrúm til að gera áhlaup
á veika gjaldmiðla, því að mönnum er nú
frjálst að flytja gjaldeyri yfir landamæri
eftir vild. Það var ekki hægt áður. Lögin
leyfðu það ekki.
Þjóðir, sem reyna að verja veika
gjaldmiðla falli, tapa jafnan á því, oft
miklum fjárhæðum, eins og til að mynda
Taílendingar fengu að kenna á sumarið
(Framhald af síðu 2)
rennandi Internetfyrirtæki. Þessi áhugi
almennings (og reyndar sjóðstjóra af
ýmsu tagi) hefur leitt til þess að
eftirspurnin eftir hlutabréfum í fyrir-
tækjum sem starfa á þessu sviði hefur
orðið gríðarleg. Eftirspurnin hefur síðan
spanað upp verðið og nú er svo komið
að í flestum tilfellum er verðið langt fyrir
ofan allt velsæmi. Tímaritið Fortune
hefur sett saman vísitölu til að hægt sé
að mæla árangur fyrirtækja sem starfa á
þessu sviði. Þarna er ekki aðeins um að
ræða hrein Internetfyrirtæki heldur
einnig fyrirtæki sem tímaritið telur vera
nauðsynleg til að hin þrífist. Þannig
mynda þekkt nöfn frá fyrri tíð vísitöluna
t.a.m. AT&T og IBM, ásamt Microsoft.
Tafla 1 sýnir lauslega samantekt á
nokkrum þeim mælikvörðum sem hægt
er að nota við mat á þessum fyrirtækjum
sem fjárfestingarkostum. Til einföldunar
eru aðeins sýndir flokkar fyrirtækja
samkvæmt flokkun Fortune og eru
reiknaðar heildartölur fyrir hvern flokk
og V/H-hlutfall, tekjur á starfsmann og
hagnaður á starfsmann reiknað af
þessum heildartölum. Það sem vekur
mesta eftirtekt er að V/H-hlutfall
Internetfyrirtækjanna er 444,3 en það er
meðaltalið! Það vekur einnig athygli að
tekjur á hvem starfsmann í flokki
netfyrirtækja eru áþekkar tekjum í öðrum
flokkum sem bendir til þess að rökin um
að hægt sé að ná meiri hagræðingu í
rekstri hjá netfyrirtækjum en öðrum
fyrirtækjum standist ekki að fullu.
1997 og Brasilíumenn nokkru síðar, í
ársbyrjun 1999. Þetta er þó ekki alveg
einhlítt, því að Hong Kong tókst með
óvenjulegum hætti að verja gengi Hong
Kong dollarans í kreppunni, sem gekk
yfir Asíu 1997-1998. Þeir gerðu þetta
með því að kaupa innlend hlutabréf í
stórum stíl fyrir almannafé og forða
hlutabréfamarkaðinum í borgríkinu
þannig frá hruni. Með þessu móti tókst
þeim að koma í veg fyrir stórfelldan
fjárflótta, sem hefði neytt þá til þess að
fella gengið.
Hong Kong er undantekning.
Almenna reglan er sú, að þjóðir, sem
búa við frjálsa fjármagnsflutninga og
vilja halda í eigin gjaldmiðil, þurfa að
leyfa gengi hans að fljóta til langs tíma
litið. Kjósi menn heldur fast gengi til
lengdar með frjálsum fjármagnsflutning-
um, þá verða menn að taka upp erlendan
gjaldmiðil og láta eigin mynt sigla lönd
og leið. Eina færa leiðin til að tryggja
stöðugleika eigin þjóðmyntar til lengdar
er að leggja hana niður — eða réttar
sagt: deila henni með öðrum. Einmitt
þannig er evran hugsuð.
1 Sjá: Axel Hall, Gylfí Magnússon, Gylfi Zoega, Sigurður
Ingólfsson, Sveinn Agnarsson og Tryggvi Þór Herbertsson,
„Áhrif EMU á íslenskan vinnumarkað”, Fjármálatíðindi, fyrra
hefti 1998, bls. 29-52.
Hagfræðingar og ýmsir aðrir hafa lent
í hinum mestu erfiðleikum við að
útskýra hvað veldur þessu ástandi.
Bæði er að núverandi bóla hefur vaxið
óvenjulengi og einnig vilja menn
sjálfsagt síst verða valdir að því að fella
markaðinn með ummælum sínum. Því
hafa sumir gripið til þess ráðs að tala um
að einhverjir nýir kraftar séu hér að verki,
gömlu efnahagslögmálin eigi ekki lengur
við, o.s.frv. Þetta er auðvitað óskhyggja.
Kraftarnir sem hér eru að verki eru
tiltölulega auðþekktir. Venjulega hníga
hagsveiflur þegar laun hækka sem leiðir
til lægri hagnaðar fyrirtækjanna en nú
hagar þannig til að umframframleiðslu-
geta er til staðar í heiminum sem veldur
því að verðlag hækkar ekki og launa-
hækkanir hafa til þessa verið bornar
uppi af framleiðniaukningu. Uppsveifl-
an leiðir til meiri fjárráða hjá einstakling-
um, fyrirtækjum og sjóðum, sérstaklega
lífeyrissjóðum (sem njóta hækkandi
launa hlutfallslega). Þessir aðilar leita
inn á verðbréfamarkaðinn eftir fjárfest-
ingarkostum. Mikil eftirspurn leiðir til
verðþenslu og síðan bætist við hagnað-
ur af spákaupmennsku og nýfenginn
auður eigenda Internetfyrirtækjanna.
Þetta spennir upp bogann og spumingin
er ekki hvort hann bresti heldur hvenær.
Heimildir: A Random Walk Down Wall Street, 5.ed., Burton G.
Malkiel, Norton, 1990. Http://www.fortune.com
Aðrir sálmar
____________________________________
( : " n
Imynd eða ímyndun?
Fyrir margar stéttir skiptir það máli
hvað aðrir hugsa um þá. Leikarar fá
hlutverk sem „passar þeim“. Leikkonan
sem lék vondu hjúkrunarkonuna í
kvikmyndinni Gaukshreiðrinu kvartaði
undan því að fá aldrei eftir það almenni-
legt hlutverk. Hún var orðin „illmenni"
í hugum fólks. Bessi Bjarnason reyndi
fyrir sér í alvarlegum hlutverkum en það
gekk ekki upp; á dramatískum augna-
blikum kom hann inn á sviðið og salurinn
sprakk úr hlátri áður en hann hafði sagt
eitt einasta orð. Hvorugt dæmið segir
nokkuð um leikhæfileika heldur einung-
is hvaða eiginleika áhorfendur tengdu
þessum ágætu leikurum.
Önnur stétt manna á allt sitt undir
því hvað fólki finnst um þá. Það er
stjómmálamenn. Eitt það versta sem fyrir
stjórnmálamann getur koinið er þegar
öllum almenningi finnst hann leiðin-
Iegur. Enn verra er þegar fólk hefur það
á tilfinningunni að pólitíkus sé falskur,
þótt reyndar hafi stéttin í heild á sér orð
fyrir að segja eitt í dag og annað á
morgun.
Dæmin sanna að menn geta náð
miklum árangri og frama þótt þeir hafi
orðspor af þessu tagi. Fyrir forseta-
kosningarnar 1968 var ímyndarsmiðum
falið að hanna hinn „nýja Nixon“ rétt
eins og um væri að ræða nýja árgerð af
bifreið. Salan tókst. En auðvitað geta
leiðinlegir menn haft aðra kosti, t.d.
dugnað. Þótt falsið drjúpi af Clinton
Bandaríkjaforseta þá verður því ekki
neitað að hann hefur oft verið ötull
talsmaður viðskiptafrelsis og þannig á
hann drjúgan þátt í áframhaldandi vel-
megun í Bandaríkjunum. Ein leiðin fyrir
stjórnmálamenn væri náttúrlega að vera
heiðarlegir og duglegir. En það er miklu
auðveldara að hafa góðan ímyndarsmið.
Fyrirtæki leggja líka mikið upp úr
ímynd. I erlendum tímaritum sjást myndir
frá fyrirtækjum í efnaiðnaði þar sem sýnd
er óspillt náttúra og fyrirtækin lofa að
leggja sig öll fram um að vemda gróður-
perlur. Astæðan er sú að viðskiptavinir
forðast fyrirtæki sem hafa á sér illt orð.
Vitur maður sagði: „Gerðu það sem
gera þarf, gerðu það vel og láttu aðra
vita af því.“ Því miður stytta allt of margir
sér leið beint að hinu síðastnefnda.
V J
ARitstjóm: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri og\
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda._________________
Ný efnahagslögmál
4