Vísbending - 29.07.2005, Blaðsíða 4

ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
og meðal kvenna hefur hún um nokkurt
skeið verið meiri en í nokkru öðru landi
á Vesturlöndum. Nokkuð dró úr þenslu á
vinnumarkaði fyrst eftir aldamótin. Síðan
hefúr hagvöxtur aftur náð sér á strik, en
atvinnuþátttaka var samt heldur minni
árið 2004 en árin á undan, samkvæmt
vinnumarkaðskönnun Hagstofunnar.
U ndanfarin ár hefur straumur útlend-
inga átt drjúgan þátt í að seðja eftirspum
eftir vinnuafli á Islandi. A árunum 1997
til 2004 fluttu um það bil þúsund útlend-
ingar á ári hingað til lands umfram þá
sem fóru héðan. Mikill hluti þeirra er
á vinnualdri og kemur beint til starfa í
íslenskum fyrirtækjum.
Samdráttur verður erfiðari
En öll þensluskeið taka enda. Má gera
ráð fýrir að íslenskum vinnumarkaði
gangi jafnvel að kljást við samdrátt og
þensluskeiðið undanfarin ár? Enginn vafi
eraðerlentvinnuaflhefurauðveldaðvinnu-
markaðinum að kljást við þensluna. En
þama er sveigjanleikinn mestur í aðra átt-
ina. Líkast til mun aðeins lítill hluti þeirra
útlendinga sem verið hafa hér í nokkur ár
fara úr landi þó að þeir missi um skeið vinn-
una. Erlent vinnuafl er algengast í þeim
störfum sem eru lægst launuð og líklegt
er að þar verði atvinnuleysi mest þegar
fjara fer undan þenslunni. Það væri líka
í samræmi við reynslu grannlandanna að
atvinnuleysi yrði meira hjá erlendu vinnu-
afli en öðrum þegar fram í sækir.
„taxtar að greiddu kaupi“?
Annaðtengistþessu samamáli: Hérá
landi hafa launataxtar jafnan verið
fremur lágir miðað við markaðslaun. Þeir
hafa verið notaðir sem viðmiðun en fáir
verið á þeim aðrir en byrjendur og þeir
sem standa á einhvem hátt höllum fæti
á vinnumarkaði. Þetta er líkast til ein
meginskýringin á sveigjanleikanum sem
einkennt hefur íslenskan vinnumarkað.
Hægt hefur verið að semja um nokkra
launalækkun þegar á hefur bjátað í rekstri
fyrirtækja, í stað þess að missa vinnuna
alveg. En undanfarin árhefur verið meira
um það en áður að fyrirtæki ráði erlent
verkafólk frá láglaunalöndum og setji
beint á lágmarkstaxta. Fólkið getur ekki
ráðið sig annað og er því fast á þessum
vinnustað ogþessumkjörum.Þettaveldur
óánægjameðalinnlendsverkafólks. Kröf-
ur em háværar um að taxtar verði færðir
að markaðslaunum. Þær hafa heyrst áður,
en verið getur að þeim verði fylgt fastar
fram en áður. Ef kauptaxtar færast nær
útborguðu kaupi geta laun síður lækkað.
Þá verður sá kostur nærtækari en áður í
rekstri fyrirtækja, að segja starfsfólki upp
þegar reksturinn þyngist.
(Framhald af síða 1)
lífi.Vítamínsprautan sem varð við inn-
komu íslenskrar erfðagreinar í íslenskt
atvinnulíf, en fyrirtækið var upphaflega
Ijármagnað af útlendingum, sýnir hversu
gríðarleg áhrif slík fjárfesting getur haft
á Islandi. Mestöll erlend fjárfesting um
þessar mundir virðist hins vegar snúast
um atvinnufrekan iðnað og láglaunastörf,
sem íslenskt samfélag hefur í raun ekki
mikla þörf fyrir. Æskilegra væri ef Ijár-
festingin myndi beinast að uppbyggingu
þekkingar og ýta undir aukna menntun
og rannsóknir á Islandi. Enn fremur er
mikilvægt að erlent fjármagn komi inn
á markaðinn til þess að ýta undir aukna
samkeppni þegar eignarhald í íslensku
viðskiptalífi virði st stöðugt vera að kom-
ast á færri hendur. í þau fáu skipti sem
erlent fjármagn hefur verið notað til að
byggja upp fyrirtæki á Islandi hefur það
haft gríðarleg áhrif á innlendan markað.
Tal ásímamarkaðinum vargottdæmi um
það og sú ógnun sem olíufélögunum stóð
afErwing-fjölskyldunniáolíumarkaðin-
um á sínum tíma sýndi að ólöglegt samráð
hefði ekki haldist lengi ef erlent fyrirtæki
hefði komið inn á markaðinn.
Aukið umtal um Island og islenska
viðskiptamenn í erlendum íjölmiðlum er
liklegt til þess að vekja aukinn áhuga á
landinu. Uppkaup og skráning erlendra
fyrirtækja í Kauphöll Islands er einnig
athygliverð þróun þó að hún feli í sér
meira útstreymi en innstreymi íjánnagns.
Vandamál Islands eru enn sem áður að
íslenski markaðurinn er svo lítill að það
er ekki mikið svigrúm til þess að gera
stóra hluta á honum þó að hann henti
hins vegarvel fyrirnýsköpun. Fjarlægðin
gerir það að verkum að Island er ekki
besti kostur fyrir höfuðstöðvar stórfýr-
irtækja, ekki nema þá á pappírum. Það
er þó sennilegt að hinir augljósu kostir
verði ekki til þess að draga erlenda fjár-
festa til Islands, ekki frekar en að það
var augljóst að verslunarrekstur, tilbúnir
réttir, símafélög og fl ugfélög rnynd u toga
Islendinga til útlanda.
Vísbendingin
Diamond segir frá því í bók sinni Coll-
o/Mehvemig Danir reyndu reglulega
að innleiða breytingar hér á landi til bat-
naðar fyrr á öldum, t.d. kornrækt, skil-
virkari veiðar, betri fiskvinnslu, eins og
söltun í stað þurrkunar, og uppbyggingu
nýrraatvinnugreina. íslendingarvoruhins
vegarþrjóskirog vildu ekki gera tilraunir,
hugsanlega vegna sögulegrar reynslu af
tilraunum sem höfðu endað illa. Nú er
hins vegar öldin önnur og Islendingar eru
ófeimnir við að taka frumkvæðið og gera
ýstórtækar tilraunir.___________________^
Aðrir sálmar
Undraheimar Indía
Nú hefúr verið ákveðið að opna sendi-
ráð íslands á Indlandi. Indland er eitt
fjölmennasta riki heims og er smám sam-
an að opnast fyrir viðskiptum við útlönd.
Nokkur íslensk fyrirtæki nota indverska
tæknimenn sem forrita og slá inn gögn
meðan hér er nótt. Islendingar ferðast líka
til Indlands meira en áður. Sú var tíðin að
íslenska nóbelsskáldið Halldór Laxness
fórtil lndlands og honum varmikill heiður
sýndur. Þar hafði þó ekki komið út nein
bók eftir hann en menn hrósuðu honum
engu að síður sem miklum rithöfundi. Loks
kom í ljós að Halldóri var ruglað saman við
Aldous Huxley, fræganbreskan rithöfund.
A Indlandi var framburðurinn nægilega
líkurtil að slíkurruglingur væri mögulegur.
Sú spuming vaknaróhjákvæmilega hvers
vegna við þurfum sendiráð á Indlandi. Fyrir
forsetakosningar erþví mikið haldið á lofti
að forsetinn sé fyrst og fremst eins konar
yfirviðskiptafúlltrúiþjóðarinnar.Vissulega
hafa nokkur fyrirtæki notað embætti for-
setansmjögmikið í auglýsingarskyni. Lík-
lega hefúr þetta eitthvert gildi í fjarlægum
löndum Asíu, en minna annars staðar. Nú
þegar eru komin íslensk sendiráð í Kína
og Japan þannig að sendiráðið á Indlandi
verður það þriðja í heimsálfunni. Það er
ekki mikið í svona fjölmennri heimsálfu,
ef einhver þarf að nota þjónustuna. Eg
hef aldrei verið alveg klár á hvað gert er
í sendiráðum en efast ekki urn að það er
gagnlegt starf. Samt hefur það örugglega
að hlutatil verið einkavætt á undanfomum
ámm eftir því sem fyrirtækjum vex fiskur
um hrygg erlendis. Fyrir rúmum áratug
var talað um að fækka sendiráðunum á
Norðurlöndum um tvö í spamaðarskyni.
Síðan heíúr þeim verið fjölgað um eitt.
Utanríkisráðherra segir að kostnaðurinn
muni ekki aukastþví að dregið verði sam-
an í Strassborg á sama tíma. Það er gott,
en gæta menn þess ætíð nægilega að spara
þó að útgjöld aukist ekki annars staðar?
Auðvitað er mjög mikilvægt að kynna
ísland sem víðast því að það getur leitt til
tekna af ýntsu tagi, til dæmis af ferðamön-
nÞum.Svoerusendiherrarlíkaorðnirmjög
margir og mikiivægt að finna þeim sem
flestum stað utan Rauðarárstígs.- bj
V :
ARitstjóri og ábyrgðarmaður:
Eyþór ívar Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
rteyfis útgefanda.
4