Vísbending - 05.08.2005, Page 3

ISBENDING
Taktu rétta ákvörðun!
Umþessarmundirvirðastíslenskir
viðskiptamenn ófeimnir við að
taka ákvarðanir um stórkaup á
fyrirtækjum úti í heimi. Kaup íslendinga
á Illum og Magasin du Nord í Danmörku
hafa gert þá að langvaldamestu verslun-
armönnum Striksins á innan við ári.
Sögufróðir menn sjá kómíkina sem fólgin
er í því að Islendingar stjórni verslun í
Danmörku. Það segir hins vegar ekkert
um hvort það hefur verið rétt ákvörðun
eður ei að fjárfesta í tískuverslun í Dan-
mörku. Því er erfitt að svara án þess að
hafa í höndunum allar þær upplýsingar
sem kaupendurnir höfðu og vita hvemig
þeir mátu þær upplýsingar í sambandi
við eigin stöðu og stefnu. Það er aftur
á móti áhugavert að skoða ákvörðunar-
ferlið almennt aðeins betur, sérstaklega
með tilliti til íslenskrar hugmyndafræði.
Alþjóðleg ákvörðunartaka
Olíkar þjóðir virðast oft taka ákvarð-
anir með mjög ólíkum hætti. Sumar
þjóðir virðast vera mjög vísindalegar í
ákvörðunum sínum og næstum full-
komlega skynsamar við fyrstu sýn, eins
og t.d. Þjóðverjar. Engu að síður tóku
Þjóðverjar eina allra vitlausustu ákvörð-
un mannkynssögunnar þegar þeir
sögðu öðrum Evrópuþjóðum, og raunar
heiminum öllum, stríð á hendur á tutt-
ugustu öldinni. Að horfa á Spánverja
taka ákvarðanir er eins og að horfa á
klessubílakeppni, þar sem aðalatriðið
er að öskra sem hæst og baða út öllum
öngum í sem mestu ofboði. Engu að
síður virðast þeir geta tekið ágætar
ákvarðanir. Danir geta setið santan og
rætt, að því eð virðist, um algerlega
óháða hluti, eins og tíminn sé afstæður,
áður en þeir koma sér loks að því að taka
ákvörðun. 1 Bandaríkjunum virðist oft
ákvörðunarferlið ganga út á það hver
getur selt hugmyndir sínar best frekar
en að tilraun sé gerð til að leita að réttu
ákvörðuninni.
íslendingar eru ekki mikið fyrir að
ræða hlutina áður en þeir taka ákvarðanir
og eru þar af leiðandi oft mjög fljótir að
taka ákvarðanir. Jafnvel sagan af legu
Þorgeirs Ljósvetningagoða undir feld-
inumgóða, þegarveljaþurftiámillikristni
og heiðni, erdænti um þetta. Islendingar
eru þó annálaðir fyrir skynsamlegar
ákvarðanir þegar samfélagið er skoðað
með augum gestsins. Engu að síður má
finna fjöldann allan af ákvörðunum sem
voru greinilega teknar með takniarkaða
skynsemi að leiðarljósi þegarbetra hefði
verið að ræða málin og skoða valkostina
og mæla áhættu og ávinning frekar en
að vaða út í hlutina. Stundum virðast
íslendingar skipta svo ört um skoðun
að það virðist meira háð vindum en
skynsemi (sjá Aðra sálma á baksíðu).
Það virðist hins vegar henta íslend-
ingum að taka ákvarðanir með þessum
hætti, alveg eins og það virðist henta
öðrum þjóðum að taka ákvarðanir með
öðrum hætti. Það segir þó ekki að ein
þjóð geti ekki lært mikið af annarri til
þess að skerpa ákvörðunarferlið svo að
teknar séu góðar og réttar ákvarðanir.
Mismunandi nálgun
Algengt er að einni þjóð (ef alhæfing-
unum er haldið áfram) finnist
ákvörðunarferli annarrar þjóðar einstak-
lega kjánalegt. Þetta er t.d. til vikið þegar
Bandaríkjamenn skoða ákvörðunarferli
Japana. Japanar virðast taka endalaus-
an tíma í að ræða vandamálin og skapa
samstöðu án þess að taka nokkra
ákvörðun. Astæðan er þó að miklu leyti
fólgin í því að Japanar sjá ákvörðun-
arferlið í öðru ljósi en Bandaríkjamenn
og lítaáþað semeinn allra mikilvægasta
þáttinn við ákvörðunartöku að skil-
greina spuminguna en Bandaríkjatnenn
einbeita sér að svara henni. Fyrir vikið
er meiri hætta á að Bandaríkjamenn svari
rangri spurningu en Japanar vegna þess
að það sem virðist oft vera vandainálið
er stundum einungis afleiðingar þess
og þar af leiðandi er ekki ráðist að rótum
vandans. Japanar velta hins vegar mikið
fyrir sér urn hvað spurningin snýst og
hvort yfir höfuð er þörf fyrir ákvörðun.
Það sem meira er, Japanar tala lengst af
ekkert unt lausn vandans heldur reyna
að skoða spurninguna frá mörgum
hliðum, fá fram ólíkar skoðanir varðandi
hana.
I þriðja lagi er áherslan lögð á
möguleikana í stöðunni frekar en hið
eina rétta svar. Þegar möguleikamir hafa
verið skoðaðir er ákvörðun loks tekin
um hvaða leið skal farin og þegar hingað
er komið er sú ákvörðun yfirleitt sjálf-
gefin. Einn mikilvægur kostur við þessa
leið Japana fram yfir leið Bandaríkja-
manna er að það þarf ekki að „selja“
öðrum starfsmönnum lausnina þar sem
svo margir hafa tekið þált í ákvörðun-
arferlinu. Þetta er ekki lítill kostur þegar
horft er til þess að margar þeirra ákvarð-
ana sem teknar eru í vestrænum fyrir-
tækjum stranda á því að ekki tekst að fá
þá sent eiga að framkvæma ákvörðunina
til þess að skilja mikilvægi hennar.
Undirbúningurínn
Að ntörgu leyti má skilja þessa
mismunandi nálgun Bandaríkja-
ntanna og Japana með samanburði á
hugmyndafræði fólks á Vesturlöndum
og Áusturlöndum. Fátt lýsir hug-
myndafræðinni á Vesturlöndum betur
en tilvitnunin í Benjamín Franklín sem
mun hafa sagt: „Mundu að tíminn er
peningar". Viðhorfið til tímans gerirþað
að verkum að vestrænar þjóðir eru lík-
legri en Austurlandabúar til að aðhyllast
eins konar hentistefnu við lausn vanda-
mála en þeir síðarnefndu láta gjarnan
vangaveltur ráða ferðinni. Afleiðingin
er að ákvarðanir eru hugsaðar til
skamms tíma á Vesturlöndum en frernur
til lengri tíma í Austurlöndum. Enn
frentur ráða tilfinningar meira ferðinni á
Vesturlöndum, þegar „tíminn er pen-
ingar“, en á Austurlöndum, sem eykur
hættu á mistökum. Sun Tzu lýsti viðhorfi
Austurlandabúa í The Art of War á þá
leiðaðsigursæll herfæri aldrei tilorrustu
fyrr en orrustan væri unnin. Með öðrum
orðum snýst þetta um að undirbúa sig
fyrir hið versta á meðan það er hægt að
greiða úr því, þ.e. áður en það verður
óleysanleg flækja.
Hið góða við leið vestrænna þjóða er
að ákvarðanir eru teknar hratt og
örugglega þegar oft er ntikilvægara að
taka ákvörðun en að velta vöngum yfir
því hvaða ákvörðun skuli taka. Stundum
er heldur ekki tími til þess að fara í
gegnum mikinn hugsanaferil varðandi
ákvörðun þegar krísa stendur fyrir
dyrum. Á móti kernur hins vegar að oft
hefði mátt vera búið að gera þessar
ákvarðanir auðveldari ef undirbúning-
urinn hefði verið réttur. Þessi gríðarlegi
hraði við ákvarðanatökur sem eru
byggðar á tilfinningum frekar en vel
athuguðu máli getur auðveldlega leitt
menn í ógöngur. Einhverjar rnítur geta
ýtt mönnum til að taka ákvarðanir sem
eru í raun byggðar á brauðfótum þegar
á hólminn er komið. Enn fremur geta
ákvarðanir sem byggðar eru á miklum
tilfinningum leitt til þess að það er erfið-
ara en ella að hætta við þær og snúa við
áður en skipið hefur siglt á ísjakann.
Vegurinnheim
ðagot Islendinga við ákvarðana-
tökur getur verið hættulegt en
hraðinn og sveigjanleikinn gerir það þó
að verkum að þeir eru oft betur en aðrir
í stakk búnir til að grípa tækifærin þegar
þau gefast. Það á eftir að koma í ljós
hvort kaupendur verslunarkeðja í Dan-
mörku voru búnir að sigra í stríðinu áður
en þeir lögðu í það en þó er ýmislegt sem
spilar nteð þeim í þessunt leik. Það gæli
hins vegar verið vandamál ef þeir hafa
ekki varðað sér leið út úr þessum rekstri
sem hefur svo lengi verið til vandræða
í dönsku viðskiptalífi. Þá getur skamm-
tímaávinningurinn farið fyrir lítið.
3