Frjáls verslun - 01.04.1961, Blaðsíða 3

mennum verðbréfamarkaði. Verður að telja það
mjög mikilvægt og sjálfsagt að hefjast handa,
þegar, er aðrar aðstæður gera starfrækslu al-
menningshlutafélaga kleifa.
Er þá komið að hinu atriðinu, sem í dag hindr-
ar algjörlega að menn vilji leggja fé sitt. í opin
hlutafélög, þ. e. a. s. núgildandi skattalaga-
ákvæðum.
Arðsútborgun og skattalög
Eins og nú háttar, er að vísu heimilt í hluta-
félögum að greiða hluthöfum út 8% arð af
nafnverði hlutabréfa á ári, þannig að þeir greiði
sjálfir skatta af þeim tekjum, en hins vegar eklci
félagið. Ef aftur á móti á að greiða út meiri
arð, þá er skattur heimtur af honum bæði hjá
hlutafélaginu sjálfu og eins hjá þeim, sem nýtur
hans, þ. e. a. s. liluthafanum. Þannig skilst mér,
að svo gæti farið hjá hlutafélagi, sem vel hagn-
aðist og vildi láta hluthafana njóta ágóðans, að
mun meira en allar tekjurnar færu í skatta til
ríkis og bæjar. Með öðrum orðum, það er bein-
línis bannað í raun að greiða nokkurn tíma
meiri arð en 8% af nafnverði hlutabréfa. Sjá
auðvitað allir, að lítt er eftirsóknarvert að leggja
fé sitt í slík hlutabréfakaup, þegar bankavextir
eru hærri. Eignaaukningar félagsins nýtur liinn
almenni hluthafi ekki heldur, því að arðinn má
ekki reikna af eignum þeim, sem standa á bak
við bréfið þótt þær aukist, heldur af nafnverði
þess.
A hinn bóginn er svo ekkert því til fyrirstöðu
að greiða til dæmis framkvæmdastjóra eða bara
stjórnendum hlutafélags 2, 3 eða 400 þúsund
króna árslaun. Þau eru þá kostnaðarliður hjá
fyrirtækinu, sem enga skatta greiðir af þeim,
en sá, sem launanna nýtur, greiðir að sjálfsögðu
venjulegan tekjuskatt. Ef þessi hagnaður væri
greiddur út sem arður, mundi hann hins vegar
fyrst vera skattlagður hjá félaginu og síðan lijá
hluthafanum og þannig e. t. v. verða minna en
einskis virði.
Eg held, að í þessari staðreynd sé fólgin ein
af meginorsökunum fyrir því, að við Islending-
ar drögumst aftur úr öðrum lýðræðisþjóðum á
efnahagssviðinu. Víðast erlendis er tilhneigingin
sú, að fyrirtæki stækki, ekki að eigendur þeirra
verði færri, heldur að fyrirtækin sjálf verði
stærri, hafi meira fjármagn og lítt takmarkaða
möguleika til að hagnýta fyllstu tækni og þá
miklu kosti, sem samfara eru stórrekstri. Ilér-
lendis er aftur á móti beinlínis ákveðin tilhneig-
ing til þess að fyrirtæki smækki og láti lítið á
sér bera. Mönnum finnst hægast að eiga og reka
lítil fjölskyldufyrirtæki, njóta arðsins af þeim,
annaðhvort með því að skjóta hagnaðinum und-
an skatti, eða a. m. k. með því að borga aðeins
einu sinni skatt af honum, þ. e. a. s. með því að
telja hann fram sem laun til sjálfra sín.
Af þessu fyrirkomulagi hefur ekki einungis
sprottið sú spilling, sem víðtækum skattsvikum
er sauifara, heldur hefur það einnig hindrað
myndun nægilega stórra fyrirtækja, þar sem
fjármagni væri safnað frá mörgum hluthöfum.
Þannig hefur þetta stuðlað að hinni efnahags-
legu kyrrstöðu hér á landi, borið saman við fram-
farir í nágrannalöndunum. Eg verð að segja það
alveg umbúðalaust, að það hefur aldrei komizt
inn í minn þykka haus, hvers vegna þarf að
tvískattleggja tekjur þeirra fyrirtækja, sem rek-
in eru í lilutafélagsformi, á sama tíma og engar
aðrar tekjur í þjóðfélaginu eru skattlagðar nema
einu sinni.
Hér eru meira að segja ákvæði um það, sem
ég persónulega tel að vísu nokkuð vafasöm, að
tekjur af ákveðinni eign sparifjár í bönkum séu
algjörlega skattfrjálsar, þ. e. a. s. að enginn
tekjuskattur sé greiddur af vöxtum af því fé.
En ef sparifjáreigandinn vildi leggja féð í góð
fyrirtæki í hlutafélagsformi, sem hann hefði trú
á, þá þarf hann að borga skatt af þeim tekjum
tvisvar. fyrst hjá fyrirtækinu og síðan þegar
hann fær arðinn útborgaðan. Þannig er sá verð-
launaður, sem lætur bankastjórum eftir að ráð-
stafa fé sínu, en hinum hegnt, sem kynni að
vilja ráða því í hvaða rekstur fé hans rynni.
Eg sé engin rök, sem mæli með. tvískattlagn-
ingu arðsins. Auðvitað á að greiða skatt af tekj-
unum hjá þeim, sem raunverulega njóta þeirra,
þ. e. a. s. hjá fyrirtækinu af þeim hluta, sem ekki
er greiddur hluthöfunum, en hjá hluthöfunum
aftur á móti af því, sem þeir fá í hendur.
Ríkisstjórnin hefur nú boðað breytingar á
skattlagningu fyrirtækja og þykist ég vita, að
fulltrúar Sjálfstæðisflokksins muni einskis láta
ófreistað til að leiðrétta þetta ákvæði skattalaga
á einhvern viðhlítandi hátt. En þeir verða auð-
vitað að hafa Alþýðuflokkinn með í ráðum í
þessu efni sem öðrum.
FRJÁLS VERZLUN
3