Frjáls verslun - 01.04.1962, Blaðsíða 36

kemur, og heilsa honum með heiðri og sóma, því
Reykjavíkurbær á þessum manni mikið upp að
unna, og cf til vill næstum eins rnikið og Kristjáni
konungi áttunda. Það er sjálfsagt að Kristján lét
byggja dómkirkjuna, en hefur ekki Knudtzon látið
byggja brauðbökunarhúsið? Kristján reisti á fætur
Alþingi og lét byggja alþingissalinn, en hefur ekki
Knudtzon látið reisa upp vindmylluna kringlóttu?
Kristján lét byggja skólahúsið (Menntaskólann);
en er ekki Knudtzon að Iáta byggja nýja sölubúð
mikla og veglega? Já, eins merkilegur og Kristján
er í veraldarsögunni Islandi til handa, eins merki-
legur cr Knudtzon verzlunarsögunni Reykjavík til
lianda. Og þó skyldu þeir verzlunarmennirnir ekki
flagga fyrir honum.“ —
Það er sýnilegt, að þessi Þjóðólfsgrein er skrit'uð
„í skopi“, því að þar er gert „þykkt grín“ að hans
hátign Danasjóla og grosseranum, þegar athugaðir
eru verðleikar beggja. — Kóngsi byggir dómkirkj-
una, en grosserinn brauðgerðarhúsið. Kóngsi reisir
Alþingi á ný og byggir þingsal, en grosserinn
„vindmylluna kringlóttu“. Kóngsi byggir Mennta-
skólahúsið, en grosserinn „sölubúðina miklu“. —
Það var líka alveg óþarfi fyrir Þjóðólfs-ritstjórann
að skrifa greinina, eða jafnvel undirbúa veglega
móttöku grosserans, því að hann kom aldrei oftar
til íslands, — hefur eflaust ekki treyst sér til slíks
ferðalags, enda orðinn aldraður maður, (53 ára
gamall, sem þótti hár aldur í þá daga. —
Þá skal vikið nokkru að þeim hagsmunamálum,
sem gVosseri Knudtzon veitti stuðning sinn m. m.
Hollenzka myllan
Mylluna, sem venjulega var kölluð hollenzka
myllan, byggði grosserinn árið 1847, fyrir austan
lækinn. Bygginganefnd Revkjavíkur „var ekki meir
en svo um það“, að hún yrði byggð. — Hún var
hrædd um, að hestar mundu fælast af hávaðanum
af vængjaslættinum, og var hún því sett talsvert
fyrir sunnan alfaraveginn, þ. e. a. s. traðirnar ofan
í bæinn, sem enn sér fyrir í Arnarhólstúni. Þegar
svo „traðirnar“ lögðust niður nokkrum árum síðar,
og aðalumferðin varð um Bakarastíginn (Banka-
stræti) varð myllan rétt fyrir sunnan veginn, og
bar aldrei á því að hcstar fældust þar, enda var
sjaldan malað í henni eftir að rúginjölið fór að
flytjast, en þá var hlutverki hennar lokið og þegar
tímar liðu fram, var hún notuð til íbúðar. —
Grosseri Knudtzon byggði mörg hús í Reykja-
vík og seldi, t. d. húsið, sem Sigfús Evmundsson
átti síðar, á horni Lækjargötu og Austurstrætis
o. fl. — Arið 1852 byggði hann stórhýsi, sem þá
var talið, í Hafnarstræti. Það var „hin mikla sölu-
búð“ hans, tvílyft hús 12xlö metrar að stærð. Síð-
ast átti verzlunin Edinborg ]>etta stóra hús og
brann það í brunanum mikla 1915. —
Fyrsta brauðgerðarhúsið
Eins og áður getur, stofnaði grosseri Knudtzon
fyrstu brauðgerðina í Reykjavík árið 1834 og réði
forstjóra hennar heiðursmanninn Daníel Bernhöft,
sem síðar keypti hana af grosseranum 1845 með
öllum húsum fyrir 8000 rdl. — Afkomendur hans
hafa svo rekið „Bernhöfts-barkarí“ til skamms
tíma í sömu húsunum óbreyttum við bezta orðs-
tír. Bernhöft var ættaður frá Slésvik, eins og margir,
ef ekki flestir verzlunar- og iðnaðarmenn danskir,
sem voru hér á þeim árum. Hann hefur, sem kunn-
ugt er, orðið ættfaðir margra mætra heiðursmanna.
Fyrsti barnaskólinn
Það var mikið happ fyrir Reykjavíkurbæ, að
árið 1860 gáfu þeir kaupmennirnir, P. C. Knudt-
zon og Carl Franz Siemsen konsúll, bænum stóra
húseign til barnaskólahalds. Þetta voru verzlunar-
hús M. W. Bierings í Hafnarstræti (giimlu Flens-
borgarhúsin), ásamt kálgarði, sem þeir höfðu keypt
af erfingjum Bierings í þessu skyni, og í þessu
húsi var fyrsti barnaskóli bæjarins stofnsettur. —
Skólahúsið var langt hús og lágt. í austúrhlutanum
var íbúð skólastjóra, og inngangur í hana úr Hafn-
arstræti, cn kálgarðurinn fyrir sunnan húsið var
gerður að leikvelli barnanna. Kennslustofurnar voru
3, og voru svo rúmgóðar, að þær rúmuðu 30—40
börn hver, en lágt var til loftsins. — Vestarlega á
leikvellinum var gríðarmikil safn- og' sorpgryfja,
svo að lyktin var „enganveginn góð“ með köflum.
Þarna var barnaskólinn rekinn um 20 ár, áður en
hann var fluttur í steinhúsið, þar sem lögreglu-
stöðin er nú.
Þegar foreldrar mínir fluttu úr Stykkishólmi til
bæjarins 1897, settust þeir að í hinum gömlu
Knudtzons-húsum í Hafnarstræti, sem Lands-
bankinn hafði þá keypt 2 árum áður. Ég var þá
10 ára drengur, og' er mér tvennt minnisstæðast
frá þeim 3 árum, sem við áttum þar heima. —
Það er rottuplágan, sem var þar svo ógurleg, aö
þar var varla svefnfriður á nóttum, og svo var
36
FKJÁLS VEHZLUN