Helgarpósturinn - 18.04.1996, Blaðsíða 20

20
FIMMTUDAGUR18. APRÍL1996
Fjölskyldulögmálið
Before and After
Sýnd í Bíborginni
Leikstjóri: Barbet Schroeder
Aðalhlutverk: Meryl Streep, Liani Neeson
og Edward Furiong
★★★
Lög og regla hafa löngum
verið vinsælt viðfangsefni
í kvikmyndum vestanhafs eins
og sést á hinum gríðarlega
fjölda slíkra mynda sem fram-
leiddar hafa verið (með ansi
misjöfnum árangri) gegnum
árin. Söguþræðir eru mismun-
andi, lögfræðingar og vitni
ólík, dómsmálin fjölbreytt.
Eitt eiga þó flestar þessar
myndir sameiginlegt: gagn-
rýni á (bandaríska) réttarfars-
kerfið og allar þær gloppur og
glufur sem þar er að finna.
Það er annars nokkuð merki-
legt hvað kvikmyndabransinn
virðist andvígur boðum og
bönnum ráðamanna. Ef til vill
má rekja þessa fóbíu til
McCarthy-tímabilsins þegar
Hollywood lenti undir smásjá
kommahatarans alræmda.
Það er alltént ljóst að dágóður
kippur hefur komið upp á síð-
kastið í framleiðslu kvik-
mynda úr réttarhaldsdrama-
geiranum. Vafalaust má meðal
annars rekja það til OJ Simp-
son-málsins og John Gris-
ham-æðisins þar vestra.
Nýjasta mynd leikstjórans
Barbet Schroeder, Before and
After, ber flest kennileiti klass-
ískrar og vandaðrar réttar-
haldsmyndar; forvitnilega
morðgátu, trausta og alvar-
lega leikara og yfirhöfuð gott
handbragð. En Before and Aft-
er bregður þó samt út af van-
anum með því að sameina
hlutverk gerandans og þol-
andans.
Edward Furlong leikur
þannig táning sem hverfur eft-
ir að kærasta hans finnst
myrt. Foreldrar hans eru
leiknir af Meryl Streep og
Liam Neeson og hafa ákaflega
skiptar skoðanir á því hvernig
best sé að tryggja syni sínum
Kristófer
Digrnis
Pétursson
réttlæti. Faðirinn ofverndar
son sinn algjörlega og leggur
allt í sölurnar til að sanna sak-
leysi hans. Það býr samt
meira að baki, eins og móðir
. hans veit, og þegar strákurinn
kemur loksins heim á ný fer
fjölskyldan öll í gegnum rétt-
arkerfissúpuna í fylgd lög-
fræðings síns sem er í meðför-
um Alfreds Molina. (Lögfræð-
ingurinn tákngerir raunar þá
skoðun margra, að ef nægir
peningar séu fyrir hendi séu
jafnmiklar líkur á að hægt sé
að komast upp með flest: a la
OJ.) Strákurinn — sem er
bæði í hlutverki geranda og
þolanda — þarf sjálfur að gera
upp við sig hvernig tilverunni
skuli háttað eftir atvikið og er
athyglisvert hvernig tekið er á
því máli.
Before and After fjallar um
þá óumflýjanlegu kreppu sem
mætir til leiks í tilveru fjöl-
skyldu þegar ungur meðlimur
hennar (elskaður og dáður af
öllum) liggur skyndilega undir
grun um hrikalegt ódæði:
morð. Áhorfandinn er jafn
óviss og foreldrarnir lengst af
myndinni, enda fer Schroeder
varfærnislegum höndum um
efniviðinn og heldur hlutleys-
inu í góðum gír.
Túlkun aðalleikaranna á
hlutverkunum er góð, þó má
ég sérstaklega til með að geta
þáttar Edwards Furlong sem
hefur þroskast og mannast frá
dögum Terminator II og sýnir
næmi og hæfileika í flóknu
hlutverki. Meryl Streep fer hér
troðnar slóðir enda fá hlut-
verk á þessu róli sem hún hef-
ur ekki spreytt sig á. Liam
Neeson er dálítið klaufskur í
þessari mynd og virðist ekki
finna sig, enda mjög óljóst
hver innri hvöt hans er. Það
„Edward Furlong hefur þroskast
og mannast frá dögum Termina-
tor II og sýnir næmi og hæfileika
í flóknu hlutverki. Meryl Streep
fer hér troðnar slóðir enda fá
hlutverk á þessu róli sem hún
hefur ekki spreytt sig á. Liam
Neeson er dálítið klaufskur í
þessari mynd og virðist ekki
finna sig ... Before And After er
ágæt mynd sem ætti að höfða
sérstaklega til áhugafólks um
hið götótta réttarfarskerfi
Bandaríkjanna — og annarra
sem gaman hafa af fjölskyldu-
drama með morðívafi."
að hann er látinn vera járn-
skúlptúristi er fáránleg og
frekar ódýr lausn.
Before and After er tekin að
vetrarlagi í Massachusetts-
fylki og virkar frostið og snjór-
inn vel sem myndlíking á kuld-
anum sem myndast í tilveru
fjölskyldunar eftir morðið.
Lýsing og kvikmyndataka
Lucianos Tovoli fylgir þessu
eftir og eru gráir, hvítir og blá-
ir tónar hvað sterkastir í lita-
vali hans. Tónlist Howards
Shore (uppáhaldstónsmiður
David Cronenberg) er seið-
Stjömugjöf HP
Iumfjöllun sinni nota gagn-
rýnendur HP stjörnugjöf les-
endum til glöggvunar og þæg-
inda. Slík einkunnagjöf hefur
oft og tíðum verið umdeild;
hún þykir þannig af einhverj-
um ástæðum sjálfsögð þegar
kvikmyndir og jafnvel plötur
eiga í hlut en síður þegar um er
að ræða bækur og leikhús eða
aðrar „fínar og biæbrigðaríkar"
listgreinar. Blaðið tekur náttúr-
lega lítið mark á slíkum snobb-
hænsnaröddum og leiklistar-
og bókmenntagagnrýnendur
okkar hafa til dæmis fyrir
margt löngu fallist á málaleitan
stuðningsmanna stjörnugjafar
og smellt stjörnum á þau verk
sem til umfjöllunar eru. Til nán-
ari útskýringar er hér að neðan
birtur hinn alræmdi stjörnu-
gjafarskali;
*★★★★ (fimm stjörnur)
Meistaraverk. Hér er á ferð
frábært verk sem ekki nokk-
ur sála ætti að missa af.
★★★★ (fjórar stjörnur) Fram-
úrskarandi. Virkilega ágætt
verk og full ástæða til að taka
á sig krók fyrir það.
★★★ (þrjár stjörnur) Prýði-
legt. Gott verk og vel þess
virði að kynna sér það nánar,
án þess þó að missa úr svefn.
★★ (tvær stjörnur) Meðallag.
Sæmilegt verk sem getur átt
sína Ijósu punkta, þótt ekki
séu þeir margir.
★ (ein stjarna) Lélegt. Slaklega
unnið verk sem ráðlegast er
að eyða sem minnstum —
helst engum — tíma í.
® (hauskúpa) Afleitt verk sem
fyrir alla muni ber að forðast
„snertingu" við, nema til að
læra af ósköpunum.
tmyndbandið
Nasistar hafðir að háði og spotti
To Be or Not To Be
Höfuðpaur: Mel Brooks
★★★
essi þrælskemmtilega
gamanmynd Mels Brooks
frá árinu 1983, To Be or Not
To Be, er endurgerð eftir
hinni klassísku og samnefndu
mynd Ernests Lubitscli frá
árinu 1942. Myndin segir frá
frægu leikhúsi í Varsjá árið
1939. lnnrás nasista er yfir-
vofandi en leikstjórinn og að-
alleikari leikhússins, herra
Bronski, sem leikinn er af Mel
Brooks, hefur þó meiri
áhyggjur af leiksýningunni.
Blákalt heldur hann því fram
að leikhúsfólk eigi aðeins að
hafa áhyggjur af leikritum og
segir það sé alfarið í verka-
hring stjórnvalda að hafa
áhyggjur af einhverjum kol-
geggjuðum nasistum.
Þrátt fyrir hörmungar tíma-
bilsins er þó hiátursgildið
haft í hávegum — að hætti
Brooks. Til dæmis hefst
myndin á pólsku, en svo til-
kynnir rödd úr hátalarakerf-
inu að vegna umhyggju við
geðheilsu áhorfenda verði
restin af myndinni á ensku. í
leiksýningu herra Bronskis er
síðan gert óspart grín að nas-
istum og foringjanum sjálf-
um. Meðal annars er einn
söngtextinn (sem Bronski í
búningi Hitlers flytur) eitt-
hvað á þessa leið: „All I want
is peace, I just want peace. A
little piece of Poland, a little
piece of France and...“ Þessi
texti fer hins vegar eitthvað
fyrir brjóstið á stjórnvöldum
sem stöðva sýninguna og
bregður Bronski þá á það ráð
að setja upp safn af því besta
úr Harnlet, þar sem hann
stendur ábúðarmikill á svip
og flytur háfleygt: „To be...
or not to be.“ Um leið og þau
orð falla af vörum hans
stendur alltaf sami hermað-
urinn upp og heldur út, en
Bronski veit ekki að um leið
og hin fleygu orð Hamlets
hrjóta af vörum hans heldur
hermaðurinn til ástafundar
við konu Bronskis.
Nokkrum mánuðum síðar
og eftir innrás nasista finnur
Bronski umræddan hermann
sofandi i rúmi konu sinnar.
Verður þá uppi fótur og fit en
í ljós kemur að hermaðurinn
er nú starfandi í andspyrnu-
hreyfingunni og lenda þau öll
í hringiðu heilmikils leyni-
makks og bregður Bronski
sér í Iíki Erharts, Hitlers og
fleiri til að blekkja Gestapó.
Hann lætur þá alla, á drep-
fyndinn hátt, hlaupa kringum
sig, þar til þeir verða ringlað-
ir og á endanum veit enginn
hver er hvar eða hvers vegna.
Eða kannski frekar: Að vera
eða vera ekki. Það er efinn.
Ekki satt?
-EBE
andi og hentar framúrskar-
andi vel til að undirstrika
dramað.
Before And After er ágæt
mynd sem ætti að höfða sér-
staklega til áhugafólks um hið
götótta réttarfarskerfi Banda-
ríkjanna — og annarra sem
gaman hafa af fjölskyldu-
drama með morðívafi.
- KDP
Fjöldi fjöldamorðingja...
Copycat
Sýnd í Sagabíó
Leikstjóri: Jon Amiel
Aðalhlutverk: Sigourney Weaver og Holly
Hunter
★★
Helsti galli Copycat er leik-
aravalið í aðalhlutverkin
tvö. Þetta gæti hljómað undar-
lega, enda er um að ræða tvær
hæfileikaríkar og reyndar leik-
konur sem sjaldan hafa tekið
feilspor á litríkum ferli sínum.
Holly Hunter leikur hér al-
gjörlega litlausa lögreglukonu
og líkist oft svefngengli hvað
andleysið varðar. Þokki Hunt-
er er kæfður enn frekar með
kerlingarlegum búningum sem
persóna hennar er látin klæð-
ist í myndinni. Hún líkist þann-
ig einna helst barnaskólakenn-
ara fremur en því reynda og
harða lögreglukvendi sem hún
á að túlka.
Holly Hunter, ásamt álíka lit-
lausum félaga sínum, í meðför-
um Dermot Mulroney, fær það
verkefni að passa uppá sál-
fræðing sem sérhæft hefur sig í
fjöldamorðingjum. Sálfræðing-
ur þessi er efst á fórnarlamba-
lista fjölda fjöldamorðingja.
Hlutverk sérfræðingsins er í
höndum Sigoumey Weaver.
Hún er haldin skelfilegri víð-
áttufælni sem hún fékk eftir að
hafa lent í klóm brjálæðings
sem er leikinn af einstakri inn-
lifun af söngvaranum geð-
þekka, Harry Connick jr.
Weaver hefur í öllu falli kom-
ið sér fyrir í glæsiíbúð með
öllu og hefur samband við um-
heiminn í gegnum Internetið
þar sem hún ræðir málin við
aðra sjúklinga, fæst við eigin
víðáttufælni og fylgist með
mislukkuðum aðgerðum lög-
reglunar við að stöðva hamför
nýjasta morðingjans í bransan-
um. Hann sérhæfir sig í því að
myrða fórnalömb sín á ná-
kvæmlega sama hátt og aðrir
frægir morðingjar hafa gert í
gegnum tíðina. Charles Man-
son og Ted Bundy eru hetjurn-
ar í lífi hans.
Maður er annars nokkuð
spenntur eftir að fá að vita
hver þessi eftirhermumorðingi
er, en þegar það kemur síðan á
daginn um miðbik myndarinn-
ar koðnar eftirvæntingin fljótt.
Ástæðan er vitaskuld sú, að
þarna er enn ein litlaus per-
sónan á ferð; morðingi sem á
ekki roð í aðrar og miklum
mun frumlegri drápmaskínur
úr kvikmyndum samtímans.
Weaver virðist hér vera að
endurtaka hlutverk sitt úr
Death and the Maiden, mynd
sem Roman Polanski gerði ár-
ið 1994. Allavega fer hún hér
með hlutverk taugaveiklaðs
fórnarlambs sem glímir við
áreitni á háu stigi. Því miður er
fátt spennandi eða sannfær-
andi í túlkun Weaver í þessu
tilfelli.
Framvinda Copycat er nokk-
uð hröð, en útreiknanleg, eins
og svo oft vill verða með slíkar
myndir. Endir myndarinnar er
skólabókadæmi og hefur sést í
aragrúa annarra verri og betri
mynda.
Stílbragð myndarinnar á þó
hrós skilið, enda kunnáttusam-
ir menn við stjónvölinn: ann-
arsvegar leikstjórinn Jon Ami-
el og hinsvegar kvikmynda-
tökumaðurinn Laszlo Kovacs.
Amiel hefur átt betri daga
(leikstýrði The Singing Detecti-
ve eftir Dennis Potter), en þó
einnig verri (á heiðurinn á
Sommersby, 1993, með
Richard Gere). Sem betur fer
hefur hann samt ekki tapað
sínu næma auga fyrir mynd-
rænni frásögn og hrynjanda í
klippingu. Kovacs sýnir svo
enn og aftur hæfileika sína sem
kvikmyndatökumanns. Þó er
enn ekki hægt að setja hann á
neinn ákveðinn stall eða bás
hvað stíl varðar. Það er svo
sem ekki nema von, því sveigj-
anleiki í aðferðum er sérstaða
hans.
Copycat er þegar allt kemur
til alls spennumynd í meðal-
Iagi og býr yfir flottum umbúð-
um hvað myndrænu og hrynj-
andi varðar, en innihaldið
veldur síðan talsverðum von-
brigðum. Einkum og sér í lagi
má þar kenna um Holly Hunter
og Sigourney Weaver, sem
báðar eru eins og of hæfileika-
ríkir fiskar á skraufaþurru
landi ófrumleikans. -kdp
m
„Copycat er þegar allt kemur til alls spennumynd í meðallagi og býr yf-
ir flottum umbúðum hvað myndrænu og hrynjandi varðar, en innihaldið
veldur síðan talsverðum vonbrigðum. Einkum og sér í lagi má þar
kenna um Holly Hunter og Sigourney Weaver, sem báðar eru eins og of
hæfileikaríkir fiskar á skraufaþurru landi ófrumleikans."