Alþýðublaðið - 23.09.1976, Blaðsíða 4

4 VHIHORF
Fimmtudagur 23. september 1976 ÍSSS"
ENDURSKIPUIAGNING
NEYIENDASAMTAKANNA
Fyrir nokkrum árum varð
mér það á i svipuðum dálki og
þessum hér i blaðinu að vikja
nokkrum orðum að starfsemi
Neytendasamtakanna, sem mér
fundust bragðdauf. Þau tilskrif
vöktu vægast sagt nokkra reiði
þáverandi stjórnenda þess
félagsskapar, og i stað þess að
svara málefnalega þeirri gagn-
rýni, sem þar var borin fram
var valin sú leið að svara með
persónulegu niði eða jafnvel
hótunum.
En þvi er ég að rifja þetta upp
nú, að i ljós hefur komið á þeim
árum sem siðan eru liðin, að það
sem ég þá sagði hefur — þvi
miður reynzt sannspá. Hinum
einu opinberu samtökum neyt-
enda hefur ekki vaxið fiskur um
hrygg — og þau hafa ekki eign-
azt tiltrú þorra neytenda. í
fáum orðum sagt: Þau voru
ekki þá og hafa ekki enn oröiö
vettvangur hagsmunabaráttu
neytenda.
Aður en lengra er haldið vil ég
taka það fram, til að fyrir-
byggja herská viðbrögð, að
þessi gagnrýni er ekki illa meint
og það hlakkar ekki i mér aö svo
er fyrir Neytendasamtökunum
komið. Þvert á mótiEg tel það
ógæfu hins almenna borgara að
eiga ekki sterk og dugandi
neytendasamtök og það bitnar á
engum öðrum meira en
heimilisrekstrinum, hvernig
ástandið er.
Ekki skortir áhugann
Ég held að það sé rétt að
glöggva sig nokkuð á þeim aðal-
atriðum sem skipta máli, þegar
reynt er aö kryfja orsakir þess
að Islenzkir neytendur virðast
áhugaminni um eigin hag en
neytendur i nágrannarikjunum.
Þaö er ekki af þvi að auraráð
séu meiri hér, nema siður sé.
Hinn almenni islenzki launþegi
hefur ekki úr meiri tekjum aö
spila a.m.k. ekki eftir venju-
legan vinnudag.
Það er ekki af þeim sökum, aö
það sitji áhugalaust fólk I stjórn
neytendasamtakanna. Þar eiga
sæti menn og konur, sem valizt
hafa til þeirra starfa af ein-
lægum áhuga og trúmennsku,
þótt undantekningar hafi verið
til á siðustu árum.
Það er ekki þvi áö kenna að
réttur neytandans sé betur
virtur hérlendis af seljendum og
framleiðendum, og þvi minni
ástæða til neytendaverndar. Þvi
er aldeilis öfugt farið.
Það er ekki heldur af þeirri
ástæðu að islenzkir neytendur
séu andsnúnir hugmyndinni um
félagsskap neytenda. Oft hefði
mátt ætla að svo væri, en þegar
á bjátar sakna menn sliks.
Mergurinn málsins er, að þvi
er mig grunar, að viöleitni til
skipulags neytendastarfs hér á
landi hefur ekki runnið réttan
farveg. Ég held aö of miklum
kröftum hafi verið eytt i upp-
byggingu skrifstofustarfs,
rekstur og viöhald skrifstofu,
sem ekki hefur veriö notuð af
neytendum, hvorki félags-
mönnum né öðrum. Forráða-
mönnum samtakanna hafi ekki
lánaztaðfinna hina réttu starfs-
aöferð, og þvi hefur áhugi
þeirra og starf ekki virkjazt
sem skyldi.
Starfshópar
i hverfunum
Ef ég man rétt, þá er starfsári
Neytendasamtakanna háttað
eitthvað á þann veg, að fyrst er
haldinn aðalfundur. Þar eru
íesnar skýrslur formanns og
gjaldkera og kosin stjórn.
Stjórnin hittist siðan á stjórnar-
fundi og skiptir með sér
verkum. Þar er fjallað um fjár-
málin og verkefni starfsársins
og skipulögð innheimta iðgjalda
félagsmanna. Nokkrir slikir
fundir eru svo haldnir yfir árið,
og þá gerir launaður fram-
kvæmdastjóri grein fyrir þvi
hvað hann og launuð skirfstofu-
stúlka hafa á prjónunum. Svo er
árið búið og komið að þvi að
halda aðalfund...
Þetta er auðvitað ýkt mynd,
en i eðli sinu ekki röng.
Samtökin eru nægilega stór og
hafa yfir það miklu fjármagni
að ráða, að þau geta komið sér
upp frumaðstöðu, samastað og
starfskröftum. En þau eru alls
ekki nógu stór til aö geta fjár-
magnað viðamikla herferð til að
safna liði og hefja rannsókna-
starf eða kvörtunarþjónustu i
stórurp stil.
Umhverfis þetta situr svo
stjórnin, hópur fólks sem vill
vel, hefur áhuga á tilraunum og
umbótum, en takmarkaðan
eigin tima til að vinna að þeim.
En hugleiðir kannski ekki
kjarna málsins og þá staöreynd
að forsendur alls félagsstarfs i
nútimaþjóðfélagi eru aðrar en
þær voru fyrir daga sjónvarps.
Það félagsform, sem verið
hefur á neytendasamtökunum
allt frá upphafi er ekki
árangursrikt. Væri ekki ráð að
leita nýrra leiða, jafnvel þótt
það kosti mikið rask á öllu starfi
samtakanna? Hvernig væri að
samtökin reyndu að beita sér
fyrir stofnun litilla starfshópa i
hverfum borgarinnar og á
stöðum úti á landi. Þetta gætu
verið fámennir hópar sem
hittast við eldhúsborðið hjá
hinum einstöku félögum á vixl,
eða nokkru stærri hverfahópar.
Þessir hópar gætu skipulagt
margs konar starf innan hverf-
anna, tekið við kvörtunum og
komið þeim á framfæri við
miðstöð alls starfsins, aðal-
skrifstofuna. Þeir gætu skipu-
lagt mótmæli eða viðskiptabann
i samstarfi við aðra hópa ef
ástæða þykir til að mótmæla
óeðlilegum eða ólöglegum verð-
hækkunum eöa þjónustu-
skeröingu. Þegar slikir hópar
verða til i hinum ýmsu hverfum
og utan höfuöborgarinnar er
einmitt þörf vaxandi aðalskrif-
stofu, sem yrði eins konar mið-
stöð starfsins — og þegar mikið
liggur við eða skipuleggja þarf
viðtækar ráðstafanir getur
skrifstofan kvatt saman fulltrúa
allra starfshópanna til skyndi-
funda. Þannig mætti lengi telja
upp verkefni, sem slikir starfs-
hópar og ein sameiginleg
miðstöð þeirra gætu tekizt á
hendur.
En án starfandi fólks fá engin
„skrifstofusamtök” staöizt, og
án sameiginlegrar miðstöðvar
verður starf einstakra hópa
neytenda veikburða og mátt-
litið. En sameinaö og skipulagt
neytendastarf fær lyft grettis-
tökum.
Bjarni Sigtryggsson
Er BSRB að gliðna sundur?
Mikil og vaxandi ókyrrð.
Fleiri og fleiri blikur færast
nú upp á himin vinnumálanna.
Og ókyrrðin birtist i skæru-
hernaði launþega, sem þykir
'sinn hlutur fyrir borð borinn.
Sjónvarpssendingar hafa fallið
niöur i 5 undanfarna daga, sem
kunnugt er, og ekki séð fyrir
endann á þvi ásatndi, þegar
þetta er skrifað. Póstmenn hafa
farið hörðum orðum um kjör sin
og látiö óspart i ljós, að vel geti
komið til einhverra aðgeröa
áður en langt um liður. Þá er
kennarastéttin ekki yfrið
hamingjusöm meö sitt hlut-
skipti.
Það er athyglisvert, aö
þessarar ókyrrðar gætir fyrst
og fremst innan raöa félaga i
Bandalagi starfsmanna rikis og
bæja, sem vissulega bendir til
að eitthvað séu tryppin laklega
rekin á þeim bæ, að dómi féla-
ganna.
Vitað er, aö bandalagið á við
ramman reip að draga þar sem
rikisvaldið er, og þeir, sem
kunnugir eru samningavið-
skiptum við' þann „stóra
Grána” þurfa ekki og eru
sjálfsagt ekki furðu lostnir.
Rikiö er stór vinnuveitandi, og
það ætti auövitaö að vera metn-
aður þess, hver sem stjórnar, aö
búa sómasamlega að laun-
þegum sinum, enda má það
teljast nokkurs virði, að geta átt
kost á góðum starfskröftum.
Þar talar þó reynslan öðru
máli. Vitað er, að þótt t.d. verö-
tryggöur lifeyrissjóður starfs-
manna rikisins sé mönnum
mikils virði, er fjarri þvi aö
rikisvaldið gangi beinlinis i
valið um starfslið, eigi menn
kost á störfum á almennum
vinnumarkaði.
Þetta er þvi furöulegra, sem
flestir, ef ekki allir starfsmenn
rikisins, verða að standast tals-
verðar kunnáttukröfur vinnu-
veitanda.
Um lifeyrissjóðinn er annars
það satt bezt að segja, að á
grunni þess, að hann brennur
ekki til ösku I veröbólgubálinu
hefur launakjörum beinlinis
veriö haldið niðri.
Ýmsar athafnir B S R B i
launasamningum eru og hafa
verið verulega umdeildar. Satt
er það, að sá fær sjaldan lof,
sem á ljósinu heldur. en ljósið
hefur nú ekki alltaf logað skært.
Við munum eftir „oliu-
samningum” o.fl. af svipuöum
toga. En nokkru lengra er siöan
gengið var að hinu mjög svo
misheppnaða starfsmati.
í sjálfu sér er, eða þarf ekki
að vera, neitt athugavert við
starfsmat, sé það sómasamlega
og sanngjarnlega á lagt. Vitað
er, að störf krefja misjafnlega
mikillar ábyrgðar, og eins hitt
að misjafna kunnáttu þarf til að
inna þau af hendi.
Starfsmat er vissulega ekki
vandalaust en það var athyglis-
vert að þeir, sem eutthvaö fóru
með f jármuni i kerfinu eöa áttu
að gæta þeirra, voru yfirleitt
verulega hærra metnir i
launum.
Segja mátti að kennarastéttin
væri látin gjalda þess, að hún
haföi ekki fjárvörzlu með
höndum! Þvi var ábyrgö
þeirrar stéttar ekki hátt metin,
og verður þó að segja, að það er
nokkuð undarleg afstaöa
valdhafa, sem svo belgja sig
upp á hátiölegum stundum oft
og einatt og tala um æskuna
sem dýrmætustu eign þjóð-
félagsinsf
Broslegt mátti kalla allt
starfsheitamoldviðrið, ef þvi
hefði ekki jafnframt fylgt, að
það var sannanlega notað ótæpt,
til að halda niðri launum, eða
hækka þau, eftir atvikum, eftir
þvi hvort augasteinar eöa ama-
kefli áttu i hlut! Þetta hefur
verulega bitnað á konum i opin-
berri þjónustu, sem einhverra
hluta vegna sáu óljósar gegnum
skoilaleikinn.
Mestu máli hefur samt ætið
skipt, að samningamenn laun-
þega hafa látið sér sjást yfir
þann einfalda sannleika, að kjör
hinna lægst launuöu verða að
miðast viö það,að starfsmaöur,
karl eða kona, geti haft af þeim
sómasamlegt lifsframfæri.
Væri það gert að ófrávikjan-
legum grundvelli, var eftir-
leikurinn hægari um viöunan-
legan launamun.
Ekki verður annað séð á
þessari stundu, en aö B S R B sé
að gliöna sundur, sem vissulega
er ekki frækileg niöurstaöa.
Skæruhernaður er nú þegar
hafinn með setuverkfaili
sjónvarpsmanna og fleira i upp-
siglingu þaö bezt verður séð.
Tilgangslaust er að velta þvi
ð HREINSKILNI SHGT
fyrir sér, hvort hér sé um að
ræða ólöglegar aðgerðir eður ei.
Viðbrögð rikisvaldsins eru
hreint eins og um væri aö ræða
fyndniskrýtlu.
Fjármálaráðherra visar á
ráðuneytisstjóra og hann hendir
boltanum aftur til yfirmanns
sins! Stéttarsamband sjón-
svarpsmanna lætur ekki svo
litið að ræöa viö þá félaga. Þetta
mega nú kallast tilburðir i lagi,
til þess að afstýra vandræðum!
Menn hafa löngum haft þaö
álit, að þvi viðtækari sem
samtök væru, þvi meira gætu
þau áorkað. Vissulega ætti það
svo aö vera.
En eftir öllum sólarmerkjum
að dæma sýnist það hafa veriö
útúrseiiingráðamanna BSRB,
að ráða við samningagerðir
fyrir félaga sina. Þvi er nú
komið sem komiö er.
En það er sannarlega ekki
neitt þjóðráð að þegja og halda
að sér höndum, þegar vanda ber
að.
Oddur A. Sigurjónsson