Vísir - 27.08.1970, Blaðsíða 9

tvfsIR^TFimmtudagur 27. ágúst 19707
„Hér þarf eiuhvers konar „Jarr■
ing" til þess að miðla málum"
— segir blaðamaður V'isis, eftir viðtöl við
deiluaðila á sprengjustaðnum við Laxá um
hádegisbilið i gærdag — Sambandsleysi
aðilanna virðist aðalorsök deilnanna
Fulltrúar andstæðra afla á nú sögufrægum slóðum. Frá
vinstri Eysteinn Sigurðsson bóndi, einn af forystumönnum
Mývatnssveitarbænda, Ásgeir Höskuldsson, byggingameist-
ari á Húsavík, sem var að kanna skemmdirnar og gera á-
ætlun um endurbyggingu og Jón Haraldsson stöðvarstjóri Lax
‘ junár. Hervirldð sést i baksýn.
ráiROT
— Hvert er álit yðar
á aðgerðum bændanna
við Laxá?
Ámi M. Jónsson, lögfr.: —
Þær eru fyrir neðan allar hell-
ur, finnst mér.
Karl Bender, verzlunarmaður:
— Ég er nú alveg á þvi, að þeir
fari með rétt mál. Og styð
þeirra málstað alveg eindregiö.
Hvað aðgerðum þeirra þama í
fyrrakvöld viðvíkur, getur fátt
annað vakið athyglj á málstað
þeirra, en einmitt siík harka, aö
þvl er virðist.
Margrét Gunnlaugsd., verzl-
unarmær: — Ég er á móti fyrir-
huguðum stórvirkjunum á þess-
um fagra stað. En þekki málið
ekkj nógu vel til að geta lagt
dóm á aðgeröir bændanna.
Magnús Ásmundsson, fuili-
trúi: — Mér finnst það hafa
verið djarfuj- leikur sem þeir
léku með sprengingunni. En
hitt er svo annaö mál, aö ég er
sammála þeirra mótmælum.
Finnst hafa verið farið aiftan að
þeim í þessu máli.
Bergur Adólfsson, yfirpóst-
afgr.m.: — Ég vil láta virkja
Laxá og er lítið hrifinn af mót-
mælum bændanna og þeirra
mótmælaaðgerðum.
„Við höfum fram að
þessu ekki verið nógu
harðir í baráttunni“,
sagði Eysteinn Sigurðs-
son bóndi við blaða-
mann Vísis á staðnum,
þar sem stíflan var rofin
efst í Laxárdal í fyrra-
kvöld. Jón Þ. Haralds-
son sagði hins vegar:
„Þetta er hreint dóms-
mál, þetta spellvirki“.
Rof stíflunnar í Laxá er
varla síðasta aðgerðin í hinni
hatrömmu deilu veiðibænda á
Laxársvæöinu og stjómar Lax-
árvirkjunar. Meðal veiðieigenda
hefur á löngu árabili magnazt
mikil þykkja í garð virkjunar-
stjómarinnar. Sú þvkkja fær
ekki útrás f einni sprengingu.
Það er greinilegt að þeyra.á
sumum bændum.
Þeim þykir stjóm Laxárvirkj-
unar alía tið hafa farið sínu
fram, án tillits til sjónarmiða
veiðibænda. Hún hafi látið fram
kvæma alls kyns rask og spjöll
án þess að tala við kóng eða
prest. Hins vegar lítur stjóm
Laxárvirkjunar á hina fram-
kvæmdasömu veiðibændur sem
angurgapa og jafnvel ofbeldis-
menn, sem varla sé hægt að
telja viðræðuhæfa.
Sambandsleysi virðist vera
meginorsök þess ófremdar-
ástands, sem ríkir í samskiptum
þessara aðila. Þetta sambands-
leysi virðist hafa ríkt alla tíð.
Þegar talaö er viö veiðibændur,
segja þeir, að stjóm Laxárvirkj-
unar hafi aldrei borið eitt né
neitt undir þá. Og þegar talað
er við menn Laxárvirkjunar,
segja þeir, að veiðibændur hafi
aldrei komið með tillögur um
eitt né neitt. Þótt hvort tveggja
sé ýkt, sýnir þetta, að báðir
aðilar virðast hafa litið svo á,
að frumkvæði í samkomulagsátt
hafi átt að koma frá hinum
aðilanum.
Blaðamaður Vísis ræddi i gær
við Evstein Sigurðsson, bónda á
Amarvatni, og Jón Þ. Haralds-
son, stöðvarstjóra Laxárvirkjun-
ar, þar sem þeir voru að huga
að vegsummerkjum á staðnum
í gær. Þeir eru fulltrúar hinna
andstæðu afla, sem þama togast
á. Hvorugur þeirra er þó í hópi
hinna „æstu“ í hvorri fylkingu.
Báðir hafa þeir vissan skilning
á sjónarmiðum hins aðilans og
færa jafnframt gild rök fyrir
sínum máistað.
Jón Þ. Haraldsson sagði, að
endurbygging stíflunnar til
bráðabirgða hæfist bráðlega og
yrði henni að vera lokið fyrir
haustið. Laxárvirkjun yrði að
hafa þessa stíflu til þess að
trvggja, að allt vatn rynni í
nyrztu kvísl Laxár, þegar klaka-
stíflur verða á vetrum. Það
væri of seint að loka þama fyr-
ir, þegar slíbt gerðist, því að
vitneskja um það bærist svo
seint niður að virkjun. Að vísu
væri eftirlitsmaður á staðnum,
en það væri bóndi, sem hefði
öðru að sinna og gæti ekki vakt-
að ána allan daginn. Þessi stífla
væri nauðsynleg til að flýta fyr-
ir gagnaðgerðum gegn klaka-
stíflum og til að auðvelda þær
aðgerðir. Þess vegna kæmi ekki
aneað til mála en að endur-
byggja stífluna.
Hins vegar sagði Jón, að vel
kæmi til greina að endurbyggja
hana sem opna stíflu, er væri
opin á sumrin en lokuð á vet-
uma, ef landeigendur og veiði-
málastjóri bæru fram óskir um
það efni. Þama mætti vel vera
opið rennsli á sumrin, ef það
stuðiaði að aukinni silungsveiði
í kvíslinni. Það væri samkomu-
lagsatriði.
Það breytti því ekki, að
stíflurofið væri aðgerð, sem
væri hreint dómsmál, sem hlut-
aðeigendur yrðu aö svara til
saka fyrir, eins og um önnur
fí^yyMWjftann toað.. stjórn
Laxárvirkjunar hafa kært málið
til saksóknara ríkisins en ekki
til sýslumanns, því að hann
væri flæktur í málið sem stuðn-
ingsmaður veiðibænda.
Eysteinn Sigurðsson (sonur
Sigurðar Jónssonar skálds, er
orti „Blessuð sértu sveitin mfn“)
var einn þeirra, sem gerðu at-
löguna að stíflunni í fyrrinótt.
Bær hans, Arnarvatn, á land að
henhi öðrum megin, en Geira-
staðir hinum megin. Hann sýndi
okkur loftmvnd af svæðinu og
skýrði sjónarmið veiðibænda.
Hann kvað ekki neinn félags-
skap hafa staðið að stíflurofinu.
Það hefðu hins vegar gert sam-
eiginlega 150 einstaklingar. Þeir
hefðu verið frá öllum þorra
bæja í Mývatnssveit, auk
margra úr Laxárdal og Aðaldal
og raunar víðar að. Þeir hefðu
nótað dráttarvélar og handverk-
færi til að ryðja brott jarð-
vegsstíflunni. Þá var eftir stein-
steyptur veggur, sem þeir
sprengdu upp með dýnamiti. er
Laxárvirkjun átti þar á staðn-
um. „Það var tíu ára gamalt
og dugði því illa“, sagði hann.
Hann kvartaði yfir því, að Lax-
árvirkjun hefði þama skilið eftir
dýnamit á víð og dreif f gjót-
um.
Laxá rennur úr Mývatni i
þremur kvíslum. Tvær eyjar eru
á milli, Helgey í landi Geira-
staða og Geldingaey í landi
Amarvatns. Auk þessara jarða
á Haganes land að þessum
kvíslum. Laxárvirkjun hefur
byggt stfflur i öllum þessum
kvfslum. í syðstu kvíslinni er
opin stífla, sem hægt er að loka.
Hún er höfð opin á sumrin en
lokuð á vetrum. í miðkvíslinni
er, eða réttar sagt var lokuð
stffla með siluneastiga. í nvrztu
kvíslinni em aðalmannvirkin
Þar er lokustifla og mikiM skurð
ur, sem gerður hefur verið til
að auðvelda vatnsrpnnriið. Um
þessa kvísl r*“»~ -' megin-
hluti Laxár.
Eysteinn sagði, að það hefði
komið öllum á óvörum, er fleiri
mannvirki voru reist en nyrzta
stfflan. Þá fyrst hafi komið í
Ijós, að Laxárvirkjun ætlaði að
loka hinum kvfslumnn tveim-
ur. Þá risu menn upp til and-
mæla og vom haldnir fundir
um málið 1960. Fékk Laxár-
virkjun ráðherraleyfi til að reisa
miðstffluna, að sögn Eysteins
á röngum forsendum. Hins veg-
ar hefðu þeir ekki fengið leyfi
til að loka syðstu kvíslinni.
Bændur leituðu þá eftir
stöðvun framkvæmda, en fengu
því ekki framkvæmd. Var þá
skipuð matsnefnd til að meta
tjónið, en hún hefur ekki enn
skilað áliti að tíu ámm liðum.
Hafa bændur nú lagt fram kröf-
ur í málinu, til þess að það fym-
ist ékki.
Eysteinn sagði það Mfsspurs-
mál fyrir silungsveiðamar, að
urriðinn fengi að ganga milli
Mývatns og Laxár. Uppeldis-
stöðvar hans væm f Mývatni
og ennfremur hefðu verið hrygn-
ingastöövar f syðri kvíslunum
tveimur. Við stfflugerðina hefði
silungsveiði f Laxá og hluta Mý
vatns stórlega minnkað.
Hrygningastöðvamar f syðri
kvfslunum væru að sjálfsögðu
eyðilagðar, þar sem þær væru
oft þurrar eða því nær þurrar.
Þá hefði stíflan í syðstu kvísl-
inni ollið því, að sandurinn úr
Kráká hreinsaðist ekki niður
ána, heldur settist að í kvíslinni
og spillti veiði. Loks væri rennsl
ið í miðkvfsiinni svo lítið, að
silungastiginn kæmi ekki að
gagni.
Eysteinn sagði. að rof stffl-
unnar gerði Laxárvirkjun ekki
á neinn hátt ókleift að hreinsa
klakastíflur í ánni. Það þyrfti
aðeins að fylgiast betur með
ánni og til þess hefði Laxár-
virkjun hvort sem er mann.
Virkjunin gæti engu að síður
haft vald á rennsli árinnar og •
gæti veitt öUu vatninu f gegn- •
um nyrztu stífluna. J
Hann sagði, að rofiö yki •
rennslið í miðkvíslinni og skap- •
aði á meðan nýja möguleika til J
hrygningar og veiöa. Þaö væri •
þó ekki aðalatriöið í aögerðun- J
um, heldur væri með þeim fyrst •
og fremst verið að mótmæla •
einstefnuakstri Laxárvirkjunar J
og sýna henni fram á, að full al- •
vara væri í bændum. •
Hann sagði, að Laxárvirkjun J
ætti raunar að hefja skipulegar •
aðgerðir til að auka fiskigengd •
á Laxársvæðinu og skipuleggja J
öll mannvirki í ánni á þann •
hátt, að Iax og silungur kæmust •
óhindrað á milli.
Á staðnum voru einnig stadd- .;
ir Hjörtur Þórðarson, verkfræð- •
ingur hjá Sigurði Thoroddsen, J
og Ásgeir Höskuldsson, bygg- J
ingameistari frá Húsavfk, til að •
athuga skemmdimar og áætla J
um endurbvggingu stíflunnar. J
Af sjónarmiðum deiluaðila er •
ljóst, að mikið ber á milli, og J
að erfitt er að fá þá til að gera •
í friði út um sín mál. Hvor aðili •
um sig vfsar á hinn. Því virðist J
ekki annað koma til greina, en •
að einhver „Jarring" verði J
skipaður til að ganga á milli og J
samræma sjónarmiðin til þess •
að finna lausn, sem báðir aðilar J
megi vel við una. Það er að •
vísu gaman fyrir lesendur dag- «
blaðanna að fylgjast með mála- J
ferlum og dómum út af spell- • •
virkjum. En málið er komið •
langt út fyrir sviö dómsmál- J
anna. Það er verkefni stjóm- •
valda að skipa mann til að J
ganga í milli, úr því að deilu- •
aðilar hafa ekki frumkvæði í •
málinu. Hvort sem spellvirkj- J
amir hafa verið 70 eða 150, •,
sem menn virðast ekki sammála • '
um, þá sýnir verknaður þeirra, J j
hvílfkur hiti er í mönnum • r
þama J1
O