Vísir - 17.12.1975, Blaðsíða 9

VISIR Miðvikudagur 17. desember 1975.
9
Hann dorgar á líkum
miðum og Stravinsky
Sjöundu sinfónlutónleikar
11. desember.
Verkefni:
Mozart: Sinfónla nr. 41 I C-dúr
K-551
Orff: Carmina Burana (verald-
Iegir söngvar fyrir einsöngvara
kór og hljómsveit)
Flytjendur:
Ólöf K. Harðardóttir (sópran)
Garðar Cortes (tenór)
Þorsteinn Hannesson (baritón)
Söngsveitin Fllharmónia og Há-
skólakórinn. Sinfóniuhljómsveit
íslands.
Stjórnandi:
Karsten Andersen.
Tónleikar þessir voru mjög
vel sóttir og Háskólabíó var
þéttsetið. Þeir hófust á Júpiter-
sinfóniunni eftir Mozart, þeirri
seinustu sem hann samdi, og er
hún eitt albesta verk hans.
Einkum er lokaþátturinn stór-
kostlega saminn. Þar tókst
Mozart að ná fullkomnu
samræmi milli hljómræns og
lagræns tjáningarmáta, sam-
eina eðlisþætti sónötunnar og
fúguformsins. Ég er hræddur
um að verk þetta hafi orðið
nokkuð útundan á æfingum. Að
visu lék hljómsveitin hreint og
af nákvæmni, en flutningurinn
var allur nokkur dauflegur and-
stæöur máðust út og hraði var
fremur slappur. Þó Mozart noti
litla hljómsveit, beitir hann
henni á mjög litrikan hátt, en
litaskrúðið rann um of saman.
Þó var lokaþátturinn ágætlega
leikinn, með þeirri stigandi og
spennu sem verkið krefst.
Carmina Burana eftir Carl
Orff er samiö við kostulegar
amorsvisur og brunakvæði frá
miðöldum eftir óþekkta höfunda
flökkustúdenta og flökkuklerka.
Voru þeir eins konar hippar 12.
aldar. Þetta er ekki merkileg
né djúptæk tónlist, til þess er
hún of frumstæð og yfirborðs-
leg. En hún hefur ákveðna kosti,
hún er aðgengileg og auðmelt.
Með einföldum tjáningarmiðum
nær höfundurinn sterkum áhrif
um. Orff tekur mið af miðalda-
tónlist og i þvi ljósi má skoða
hann nýklassikera. Hann dorg-
ar á likum miðum og Stravinski,
t.d. hvað hrynjandi og hljoðfall
snertir, en riþmaskyn hans er
allt einfaldara en Stravinskis,
og á engan hátt þola verk hans
samanburö við verk hins mikla
rússneska meistara.
Filharmóniukórinn flutti
Carmina Buranda fyrir mörg-
um árum við mikinn fögnuð
allra er á hlýddu undir stjórn
Róberts A. Ottósonar. Að þessu
sinni tókst flutningurinn einnig
mjög vel. Söngsveitin
Filharmónia fékk Háskóla-
kórinn til liðs við sig og Jón Ás-
geirsson æfði kórana af mikilli
prýði, dugnaði og samvisku-
semi. Kórinn söng hreint og
örugglega, Riþminn var mjög
nákvæmur og snöggar áherslur
og styrkleikabreytingar komu
einkar greinilega fram. Það var
einnig mjög eftirtektarvert
hversu vel kórinn túlkaði hin
margvislegu geðbrigði
kvæðanna. Carmina Burana er
fyrst og fremst kórverk. Ein-
söngsþættir eru ekki mjög viða-
miklir. Garðar Cortes söng
tenórsólóna. Túlkun hans á
raunum svansins á steikar-
teikninum var nokkuð kátleg.
Þorsteinn Hannesson, fyrrver-
andi hetjutenór syngur nú
baritón, en eins og allir vita
breytast raddir manna með
aldrinum. Hann túlkaði hinn
fordrukkna ábóta að hætti hins
reynda óperusöngvara. Aftur á
móti fannst mér nokkuð á
skorta, að hinn gregorski blær
þessa söngs kæmi i ljós. Sópran-
hlutverkið er viðamest og er
fallegasta tónlistin i verkinu.
Ólöf K. Harðardóttir hefur
fallega sópranrödd og söng af
mikilli prýði — einkum sönginn
um tviveðrung konuhjartans —
af mikilli hlýju og glettni. Kar-
sten Andersen stjórnaði af mikl-
um krafti og öryggi. Það var
mikill hraði i þessari uppfærslu,
hvergi dauður punktur. Hljóm-
sveitin stóð sig vel, ekki hvað
sist slagverkamennirnir, sem
höfðu nógað gera allan timann.
Ævintýramaður
í vesturvegi
Hjörtur Pálsson
Hjörtur Pálsson: ALASKAFÖR
JÓNS ÓLAFSSONAR 1874
(SAGNFRÆÐIRANNSÓKNIR,
4. BINDI, ritstj. Þórhallur Vil-
mundarson). Útg. Sagnfræði-
stofnun og Menningarsjóður.
Vesturfarir íslendinga hófust
að marki 1873 og höfðu þá verið
á döfinni um nokkurt skeið.
Fyrir Vestur-tslendingum vakti
i fyrstu að stofna sina eigin
byggð, nýtt tsland, þar sem þeir
nytu hóflegrar einangrunar og
gætu byggt á gömlum grunni,
bæði i menningarefnum og at-
vinnulifi. Þessa framtiðarlands
var viða leitað fram til hausts
1875, er Nýja-Island var stofnað
við Winnipegvatn.
Bandariskur lögfræðingur,
Niles að nafni, fékk þá hugmynd
að stofna tslendingabyggð i
Alaska, sem Bandarikjamenn
höfðu nýlega eignazt en nytjuðu
ekki að ráði, og fékk hann til liðs
við sig Jón Ólafsson ritstjóra er
þá hafði, liðlega tvitugur, flúið
undan refsidómi vestur um haf.
Bandarikjastjórn fylgdi málinu
og sendi Jón ásamt tveimur
félögum hans i landskoðunar-
ferð til Alaska, en málið strand-
aði á þvi að Bandarikjaþing
fékkst ekki til að styrkja flutn-
ing tslendinga þangað vestur
svo skjótt og rausnarlega sem
þurfa þótti. Dvaldi Jón þó lengi i
Washington og reri i þingmönn-
um með þeim hætti sem þar i
landi heitir „lobbying”.
Þessa sögu, sem bæði er
óvenjuleg og skemmtileg, rekur
Hjörtur Pálsson i bók sinni.
Aðalefni bókarinnar er mjög
þröngt, athafnir Jóns Ólafsson-
ar þau tæp tvö ár sem hann
dvaldi vestan hafs að þessu
sinni, einkum þær sem Alaska-
áformin varða. Heimildir
Hjartar um þetta eru sæmilega
afmarkaðar og meðfærilegar.
Heil bók, 160 siður, gefur honum
svigrúm til að rekja þennan
aðalþráð allnáið og nýta
heimildir um hann rækilega.
En þetta takmarkaða efni er á
'krossgötum annarra viðfangs-
efna og umfangsmeiri. Þar
kemur til upphaf vesturferða-
sögu tslendinga og landnáms-
sögu þeirra vestra, sérstaklega
leitin að nýju tslandi, Alaska,
saga þess og landkostir, ævi-
saga Jóns Ólafssonar fyrr og
siðar, og loks bandariskar að-
stæður, sjónarmið og hagsmun-
ir þarlendra manna, sem við
söguna koma. Allt þetta þarf að
hafa i baksýn og draga fram til
skýringar á gerðum Jóns i
Alaskamálinu, án þess þó að
það drepi sögunni á dreif. I
þessu er fólginn aðalvandi
Hjartar við samningu ALASKA-
FARARINNAR, vandi sem
hann hefur leyst prýðisvel, bæði
að þvi er tekur til fræðimennsku
og framsetningar. Að visu vant-
ar nokkuð á að ugglausar niður-
stöður finnist um sum afskipti
bandariskra manna og stofnana
af málinu, en Hirti verður
naumast lagt til lasts þótt hann
hafi sett heimildaleit sinni um
þessa hluti allþröngar skorður,
annars hefði hún hæglega getað
orðið endalaus.
Að öðru leyti reynir verkefni
Hjartarekki mjög á krafta hans
sem sagnfræðings, en þau
vandamál sem á vegi hans
verða, sýnist hann leysa af
öryggi. Sömuleiðis kann hann
mætavel að færa efni sitt i letur,
semur skilmerkilega og læsi-
lega og á góðu máli.
Aðfinnslur verður að sækja
nokkuð langt inn á svið smá-
smyglinnar, svo sem er höfund-
ur lætur enska heimild glepja
sig til að tala um „þjónustuiðn-
að” þar sem að likindum er átt
við þjónustugreinar án nánari
afmörkunar. En jafnvel svo
smávægileg vixlspor eru varla
nema örfá. Aðeins má fetta
fingur út i túlkun á bréfkafla
Jóns einum (bls. 136), þar sem
hann lýsir þvi hvernig vinna
beri i „forstofunni” (lobby).
Þar eru nefndar konur tvær,
Hirkmannog Smith, sem Hjört-
ur virðist telja uppdiktaðar i
dæmisöguskyni (sleppir þeim
úr nafnaskrá), en fullt eins eðli-
legt er að ætla að Hirkmann sé
misritun eða mislestur fyrir
Mickmann, sem var verndari
Jóns i Washington, og Smith þá
lika sannsöguleg.
Þetta var smáatriði. i öllu
verulegu er ALASKAFÖRIN
vandað fræðirit og um leið læsi-
leg frásögn af merkilegum kafla
úr vesturfarasögu tslendinga og
ævisögu Jóns Ólafssonar. Bók-
inni fylgir allur fræðimannlegur
umbúnaður. heimildir, skrár,
útdráttur á ensku. og ekki spillir
talsverður fjöldi vel valinna
mynda.