Lesbók Morgunblaðsins - 06.04.1944, Blaðsíða 7

151
LESBÓK MORG.UNBLAÐSINS ?
hve mikill voði er hér á ferðum,
voði, sem valda mun þjóðinni ó-
fyrirsjáanlegu böli, ef eigi verður
fljótt og röggsamlega viðbrugðið.
Sú bernska, sem lærir móðurmál
sitt í brengluðum tengslum við hina
vöxnu kynslóð, er hörmulega stödd.
Hún misbýður málinu, sem verður
þá, vegna rotinnar undirstöðu, ófull-
nægjandi tjáningartæki, og veldur
það, hverjum sem svo er staddur,
ósegjanlegum erfiðleikum við að
samstilla sig samtíð sinni.
En sagan er samt enganveginn
öll sögð. Sú kynslóð, sem. er svona
á vegi stödd um móðurmálið, rofn-
ar nauðug, viljug iir tengslum við
hinar gengnu kynslóðir.
Ilvað verður þá um „ástkæra
ylhýra málið“, sem hefir verið að-
all og fjöregg íslenzku þjóðarinnar
á liðnum öldum og þarf að verða
j>að áfram, ef þjóðin á að lifa?
Og hvernig verður „samhengið í
íslenzkum bókmenntum“, ef svo
heldur sem horfir?
Allir sjá, að hér er voði á ferð-
um, sem verður að afstýra. Um
}>að verða að hefjast samtök milli
foreldra og kennara og þess opin-
bera.
Herör verður að skera upp og
hefja gereyðingarorustur gegn ó-
sóma þessum.
T'að þarf að skapa íslenzkn borg-
armenningu, sem byggð er á beztu
hornsteinum sveitamenningarinnar,
samhæfa hana þéttbýlisaðstæðum
og atvinnuháttum. Þannig hvgg. eg
að barninu verði bezt bætt upp
tjónið, sem það varð fyrir, er það
rofnaði úr tengslum við hinn vinn-
andi mann. Upp þurfa að rísa
starfsstöðvar fyrir börn. Þar þarf
umhverfið að vera alhliða þrosk-
andi, og uppeldislærðir aðilar að
vera til taks til áð vaka yfir vel-
ferð barnsins, andlegri og líkam-
legri. Slíkir aðilar verða þá lifandi
tengiliðir fyrir barnið til máls og
nthafna, þann tíma sólarhringsins,
sem því er ætlað að .dvelja á starfs-
stöð þessari. En hér er einkum
átt við dagstarfsemi fyrir börn, dag
heimili og leikskóla, sem er hentug-
asta hjálp foreldrum, vegna barna
þeirra, þann hluta sólarhringsins,
sem þeim er ókleift að sinna þeim,
svo sem þörf er á. Stofnanir þessar,
dagheimili og leikskólar, geta í
framtíðinni, með innunninni reynslu
og bættum skilyrðum, orðið for-
eldrum einkar happadrjúg hjálp,
vissan tíma sólarhringsins. En sú
hjálp tekur í engu ábyrgðina af
foreldrunum. Hún á einmitt, þvert
á móti, að vekja til meiri ábyrgðar
og hjálpa foreldrum til að vera betri
uppalendur. Poreldrar mega aldrei
eiga svo annríkt, að þau ekki gefi
sér tíma til að eiga daglega góða
stund með börnum sínum til leikja,
samtals og siigusagna.
3. Umgengnismöguleikar
við dýr og blóm
eru bernskuskeiðinu ómetanleg. Það
er, að vísu, hægt að hafa einstaka
dýr á dagstarfsstofniinum fyrir börn
Og enn auðveldara er að gefa þeim
kost á að umgangast og hirða blóm.
En ekkert er þetta þó á við það,
að bömum gefist tækifæri til að
umgangast dýrin í náttúrlegu um-
hverfi og fylgjast með lífi þeirra
frá degi til dags.
Og þó að börnum verði í bæjun-
um luiin í fyllsta máta þroskavæn-
leg skilyrði á dagstofnunum, leik-
völlum og heima við ,hús sín, — já,
og þó að dvajið sé með þau veru-
legan tíma í sumarbústöðum, eins
og nú er ætíð að færast í vöxt, þá
er allt þetta samt ekkert á við
það, að komast í bein viðskipti við
dýrin á góðu sveitaheimili. Menn
ættu þvi ekki að setja sig úr færi
um það, hversu góðar sem aðstæð-
ur annars kunna að vera, að dvelja
öðru hvoru á sveitabæ með börn
sín hluta úr sumrinu, eða koma þeim
þar fyrir. Þar eru beztu skilyrðin til
þess, að heilbrigt samlíf skapist
milli barns og dýrs. Og ekkert,
getur bætt barninu upp missi þeirr-
ar reynslu.
Og eg vil skjóta því hér inn í,
að þó að menn viti enn ekkert ráð
betra fyrir munaðarleysingja en að
stofna fyrir þá samastað eða upp-
eldisheimili, þá er öll aðstaða þar
slík, nema í sveit sé, að óhyggilegt'
mun að láta börnin dvelja þar leng-
ur en til 10 ára aldurs, en eftir
það á góðum sveitaheimilum. —•
Eg hefi með línum þessum eink-
um viljað vekja athygli á því, að
bernskuskeiðið — forskólaaldur-
inn — er viðkvæmt og örlagaríkt
æfiskeið, sem vér Islendingar þurf-
um að sýna miklu meiri sóma, ef
allt á ekki að verða í voða. Þeim
voða tel eg að megi afstýra með
samtökum um bætt athafnaumhverfi
fyrir barnið, bætta aðbúð og við-
búð, og að lokum heilbrigð samlífs-
skilyrði við menn og dýr. —
Og eg vil ljúka þessu máli mínu
með því að stinga því að foreldr-
um, að vanræksla forskólaskeiðs-
ins getur oft torveldað mjög æski-
legar, og raimar, ef allt væri með
felldu, eðlilegar framfarir skóla-
skeiðsins.
I Það er staðreynd, að ákveðinn
þroski þarf að vera fyrir hendi, til
þess að barninu reynist fært að
ná tökum á tilskildu námsefni, t. d.
lestri, reikningi og skrift, sem talin
‘eru undirstöðuatriði alls náms.
1 Vanræksla á forskólaskeiði veldur
oft raunalegu reynslustríði milli
kennara og nemenda á skólaskeið-
inu, ásamt sárum vonbrigðum for-
eldi’anna, sem oft, gersamlega að
Ösekju, snúast upp í ádeilur á kenn-
arana og skólafyrirkomulagið. Með
þessu er þó ekki verið að taka fyr-
ir það, að skólarnir geti ekki einnig
Framh. á bls. 159.
t