Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1944, Blaðsíða 14

5‘JG
LESBÓK MORCÍUNBLAÐSINS
KAJ MUNK OG BARÁTTA HANS
ALDREI hefir nokkur maður
komist til ára, án þess að hafa átt
í einhverskonar baráttu. Baráttu
.leggur lífið okkur öllum á herðar.
Sumir berjast við s.jált'a sig.
kannske alla ævi, flestir hl.jóta þau
örlög að einhverju. Allflestir berj-
ast við utanaðkomandi aðstæður,
við örlögin, sem forfeðiir okkar
tjáðu, að eigi mætti rönd við reisa.
— Allt líf er barátta. Barátta
sumra manna fer svo fram, að al-
drei verður hún alheimi kunn, ekki
einusinni nánasta umhverfi þcirra.
Barátta annarra er aftur á móti
þannig vaxin, að hún vekur öldur
og umbrot i lífi þjóðar þeirrar, er
þeir voru fæddir af, — já öldurnar
ná jafnvel til fjarlægra þ.jóðlanda
og hafa sín áhrif á hugi þeirra
manna, er þau lönd byggja.
Fyrir þvínær einu ári, 365 dög-
um, lauk baráttu cins manns, sem
lit'a mun lengi í minningu og sög-
um þjóðar sinnar, minningu allar
veraldarinnar. Hann var prestur í
fátæku brauði á vesturströnd Jót-
lands. — cn æviatriða hans mun
ckki verða minnst í þessuru hug-
leiðingum. Um þau hefir mikið:
verið ritað á voru máli, og við er-
urn bókhneygð þ.jóð og lestrarfús,
Islendingar, og viljum jafnan vita
nokkuð um afreksmenn, hvar sem
þeir eru uppi í heiminum, þó ekki
hvað síst, ef það eru frændþjóðir
vorar, sem þá ala. — Því munu ævi-
kjör og æx'iferill Kaj Munks,
danska prestsins. vera Islendingum
það kunn, að ei þurfi þau að rekja
í lítilfjörlegum hugleiðingum, er
helgast baráttu þeirri, sem hann
barðist, og henni cinni.
Þessi danski prestur haslaði
sjer ungur völl til þess áð berjast,
fynr því, sem hann vissi sannast og
rjettast, að berjast fyrir tannleík-
ÍÍenecLLt.
óóon
Sira Kaj IHunk.
anum. Það er crfið barátta í mann-
heimum. Uvað er sannleikur,
spurði Pilatus forðum. —- Ilvað er
sannleikur, hefir hljómað af vörum
þúsundanna öld cftir öld. — Er
þctta satt?, hefir þrávaldlega verið
spurt. Egingirni og síngirni mann-
anna hefir verið svo mikil, að þcir
hafa mil.jónum saman lýst það há-
tíðlega í hcyranda hl.jóði satt, sem
var raunvcrulega lygi. — Et’ eitt-
hvað af þeirri eginhagsmunum var
í híettu, hafa þeir snúið hinu ranga
út en því rjetta iun. Svo grimm er
baráttan um hin jarðnesku gæði.
Menn snúa sjer öndverðir gcgn
sannleikanum, tilbiðja og dýrka
lýgina, ef það gefur þeim aura í
aðra bönd. I einrúmi reyna þeir svo
að friða samviskuná. — Þótt hún
Aerði aldrei friðuð. — Þeir segja,
allt er gott.
Kaj Munk, danski presturinn,
sem nvi er fallinn fyrir morðingja-
kúlum sagði: Allt er illt, nema það
sje satt. Þess vegna þorði hann líka
að seg.ja það sem honum bjó í
brjósti, hvað svo sem það gat unn-
ið honurn mikið tjón aí völdum
lyginnar, sem í hásæti sat. En „hver
sem vill bjarga lífi sínu, hann mvul
týna því“, segir heilagt orð. Kaj
Munk hugsaði ekki um að bjarga
Hfi sínu, hann hugsaði aðeins um
það eitt, að sannleikurinn kæml
sigursæll úr baráttunni við lygina,
senv drottnar í heiminum. Fyrir það,
að hopa hvergi í, þessari baráttu,
fyrir það að láta aldrei undan síga,
fyrir það að semja aldrei frið. Fyr-
ir þetta fjell hann, sannleikanum
til lofs og dýrðar.
Þetta viðurkenna menn fúslega.
Þeir dást að píslarvottinum. Þeit*
dást að honum eftir að hann er fall-
inn, jafnvel þeir, sem hjeldu hann
geggjaðann á meðan rödd hans,
enn gat hljómað til dýrðar sann-
leikanum. Og þetta er eitt hryggi-
legt fyrirbrigði. Þeir menn, sem
aldrei lvafa þorað að fórna nokkr-
um sköpuðum hlut á altari sann-
leikans, þeir sem aldrei hefir dottið
í hug að leggja boðberum hans hið
minnsta lið, þeir vegsama þá há-
stöfum, er þeir eru fallnir. — Hvers
vegua 1 Dást þeir raunverulega að
baráttu þeirra, þótt þeir hafi aldrei
fundið sig menn til að styrkja þá í
henni, — eða eru þeir fegnir að
þessi rödd er hljóðnuð, og upplyfta,
sinni rödu í kór lofsins um hinn
liðna án þcss að meina nokkuð með
þvi.
★
KAJ MUKK hafði frá óndverðu