Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.1945, Blaðsíða 4

530
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
*
A Þorskafjarðarheiði
....... . ... ... •

Síðastliðið sumar var unnið að því að koma sveitunum við
ísafjarðardjúp í samband við vegakerfi landsins með lagn-
ingu bílvegar yfir Þorskafjarðarheiði. Á myndinni sjást bú-
staðir vegavinnumannanna á Þorskafjarðarheiði.
sá heiður, að Skiili skyldi fæðnst
meðal þeirra, Ög sliti barnsskónum
í því njeráði, ])á var hann einungis
efnilegur'uriglfrigur, en óráðin gáta,
er hann hvarf á brott þaðan, og
spor hins mikla athafnamanns, sem
mótuðu nýjan tíma, liggja öll utan
takmarka þess hjeraðs. En megin-
ættarstuðlar Skula voru skagfirsk-
ir , langt aftur í aldir, eins og lít-
illega mun gerð grein fyrir.
M agnús .Tónsson, er kallaður
hinn „gamli“ var merkisprestur um
40 ára skeið, frá 1022 á Mæli/elli
í Skagafirði. Langafi hans hjet,
Brandur Tlelgas’on, og var kallaður
„Pljóta Brandur" ; var hann mekt-
ar maður á dögum .Tóns biskups
Arasonar og hafði „Fljóta-umboð“.
En langafi Brands var Þorsteinn
Magnússon, af ríkismannakvni, og
er hann gifti sig árið 1427, gaf
Loftur ríki honuin jörðina ITolt í
Fljótum. Hvort frændsemi hefir
verið með þeim Lofti og Þorsteini
eða ólöfu konu hans, er mjer ekki
kunnugt, en vera kynni og, að Þor-
steinn hafi verið einn af sveinum
Lofts. — Má af þessu sjá, að for-
feðnr Skúla voru engir nýgræðing-
ar í Skagafirði.
Sjera Magnús á Mælifelli, var
tvíkvæntur, og var fvrri kona hans
Tngunn svstir Þorláks Hólabiskups
Skúlasonar. Áttu þau fi hörn, en
einungis hið elsta þeirra kemur hjer
við sögu; -var það Skúli prestur í
Goðdölum, sem einnig hafði viður-
nefnið „gamli“. Sjera Skúli virðist
hafa verið bráðþroska, því er hann
var 13 ára að aldri, fór hann í
Ilólaskóla og fitskrifaðist þaðan
eftir 6 vetra pám. En að því búnu
gerðist hann um tveggja ára tíma
sveinn Þiorláks hiskups móðurhróð-
ur síns, 22ja ára gamall var hann
vígður aðstoðar-prestur að Cíoðdöl-
um, til sjera Sigurðar .Tónssonar,
og gengdi því atarfi í 17 ár. þar
til hann varð eftirmaður s.jera Sig-
urðar. Ilann var svo mikill og orð-
lagður ræðumaður, að £ólk þyrpt-
ist að langar leiðir til að hlýða á
kenningar hans. Segir Espólín, í
Skagfirðingasögu sinni, að sjera
Skúli hafi verið mikilhæfur í mörg-
um greinum. Tvö síðustu æfiár
sín var hann m.jög hrumur, en svo
var þrekið mikið, að hann prje-
dikaði að kalla mátti fram í and-
látið, sitjandi á hægindi í prjedik-
unarstólnum.. Sjera Skúli andaðist
í desember 1711, um líkt leyti og
Skúli fógeti fæddist, sem heitinn
var eftir þessum langafa sínum.
ITafði sjera Skúli þá verið prestur
í 66 ár, en var 88 ára gamall. Kona
hans var Arnþrúður Björnsdóttir,
frá Viðvík í Skagafirði. Þrjú af
börnum þeirra náðu þroskaaldri,
en einungis sjera Einars, er lengi
var prestur að Garði í Kelduhverfi,
verður getið h.jer.
Sjera Einar fæddist árið 1645, og
er honum óx þroski gekk hann í
ITólaskóla, en að loknu námi gerð-
ist hann um tveggja ára tíma, bisk-
upssveinn frænda síns, Gísla bisk-
ups Þorlákssonar á Ilólum, sem.
vígði hann prest að Garði, árið
1669. ITann andaðist árið 1742, 97
eða 98 ára gamall, og hafði þá átt
heima í Garði y 71 ár, en prests-
vígslu hafði hann haft í 73 ár, og
mun það áreiðanlega vera næsta
fátítt. Hefur hár aldur verið kvn-
fylgja þeirra frænda.
Sjera Einar var mikill mælsku-
maður, orðlagður gáfumaður og bet
ur mentaður en þá tíðkaðist; auk
latínu og grísku var hann einnig
vel að sjer í austurlandamálum svo
og þýsku. Nokkuð fjekkst hann
við ritstörf, en ekke.rt af því mun
hafa verið prentað. Ungmennafræð-
ari og kennari góður var .s.jera
Einar, og hinn mesti mannkosta-
maður í hvívetna. Hafði hann hin
farsælustu áhrif, á hið óþjála æsku-
geð, souarsonar síns. Skúla fógeta.
Fyrri kona sjera Einars var Guð-
rún, dóttir sjera Ilallgríms í Glaum