Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.1945, Blaðsíða 11

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
T"**
—9 ^
537
álfar taki mönnum mjög fram
um andlegt atgerfi.
Nú tekur aftur við há hlíð með
björgum efst og skriðum hið neðra.
Hún heitir Nýpurhlíð og nær frá
Tindum að Nýpurá, sem kemur
fram úr dálítilli dalhvos. Niður við
sjóinn, frara undan Búðardal, er
bærinn Hvalgrafir, síðan er nokk-
urt undirlendi inn með hlíðinni. Ut
anvert í hlíðinni, á svokölluðum
Tindamel, eru þrír steinar sem
heita Hringsteinar. Þar eru landa-
merki Skarðs. þess vegna helt
Sigurður Vigfiisson að þetta væri
Klofasteinar þeir, sem getið er í
Landnámu. En þeir hafa engin
}iau einkenni að slíkt nafn fest-
ist við þá, enda munu Klofastein-
ar vera niður undir sjó, eins og
fyr er getið. Steinar þessir standa
í hvirfing, en gatan liggur þröngt
á milli þeirra. 1 sóknarlýsingu seg
ir að í Hringsteina ,.eru klappaðar
holur og tjást þar til skamms
tíma hafa verið járnhringar frá
forntíð og fyrrum járnhlekkir á
milli“. Nú eru þar hvorki hringar
nje hlekkir, en holur sjást í stein-
unum.
Næstu bæir eru Heinaberg og
Nýp. Stendur Ileinaberg niður
undir sjó og er þar reisuleg bygg-
ing. Þarnar var það að Einar Þor-
gilssyni hefndist fyrir ójöfnuð sinn
og ofmetnað. Segir svo frá í
Sturlungu:
— Tveim vetrum eftir lát
Sturlu (í ITvammi) reið Einar Þor
gilsson til Heinabergs við sjöunda
mann og kallaði til fjár við Guð-
björgu; en hún synjaði þess þver-
lega. Eftir það rjeðu þeir Einar til
fjársins og ætluðu brott að reka.
Þá hlupu konur heiman og sveinn-
inn Þorleikur; hann var eigi als
tvítugur, og lítill vexti; annar hjet
Snorri, fóstri þeirra, og var hann
yngri. Hlupu konur til fjárins og
vilja elta iir höndum þeim; en
Guðbjörg og sveinarnir snúa að
Einari. Tók Guðbjörg tveim hönd-
um í kápuna og helt honum á
baki, en sveinarnir hjuggu til hans
báðir senn; kom annað höggið í
höfuðið fyrir ofan eyra, en annað
á kinnina, og var það meira ásýnd
um. Eftir það hlupu menn til, en
sveinarnir á brott. Þar var unnið
á konu þeirri, er Valgerður hjet,
dóttir Brands læknis. Þeir Einar
fóru heim, en láta eftir fjeð. Þetta
var um haustið nær Mikaelsmessu.
Einar lá í sárum og var Helgi
prestur Skeljungsson að græða
hann. Greru fyrst sárin; en fyrir
jólaföstu sló í verkjum, og rifn-
uðu aftur sárin. Hann andaðist 2
nóttum eftir Magníismessu
(1185)“.
Þau urðu svipuð afdrif þeirra
stórbokkanna, Ljóts hins spaka,
Víga-Styrs og Einars Þorgilssonar,
að ungmenni urðu þeim öllum að
bana. Sögurnar harma ekki örlög
þeirra; miklu fremur finst anda
þeim skilningi af frásögunum, að
mátulegt hafi þótt fyrir ofsa
þeirra, að svo lítið legðist fyrir þá.
Og sama sinnis virðist höfðinginn
Jón Loftsson hafa verið, er hann
spurði lát Einars. En það sýnir
glögt hugsunarháttinn á þeirri öld,
er hann segir: „En þó þykir mjer
í óvænt efni komið, ef það skal
eigi rjetta, er skillitlir menn drepa
niður höfðingj,a“.
Fram undan Nýpurhlíð, um viku
sjávar, eru Akureyjar, 13 að tölu
og 10 smáhólmar. Voru þær áður
taldar einhverjar arðsömustu eyj-
ar á Breiðafirði, sökum heyskap-
ar, fjárbeitar, æðarvarps, fugla-
tekju og seladráps, haust og vor.
Þar hafa og í fornöld verið sáð-
lönd stór. *
Nvi fer undirlendi að minka. Er
hjer skamt milli fjalls og fjöru, og
enn gnæfa himinháir hamrar
yfir veginn. Heitir hjer Ytra-
Fagradalsfjall. Grýtt er hjer og
gróðurlítið. En í björgunum sjer
maður sums staðar grænar tór og
stalla. Þarna var áður talsvert
máva- og svartbaksvarp, en fje var
sett til höfuðs fuglinum og hann
skotinn miskunnarlaust í björgun-
um, þangað til hann flýði. Og nú
eru björgin í eyði, nema hvað
hrafnar kunna að hafa gert sjer
þar bólstaði. Leiðin er annars til-
breytingalítil að öðru leyti en því
að björgin skifta altaf um svip,
þótt þau sýnist öll eins tilsýndar.
Svo kemur maður að Fagradaí.
Þeir eru margir dalirnir hjer á
landi, sem bera það nafn. En aðal
fegurðin, sem hreif huga þeirra,
er nöfnin gáfu, er víðast hvar horf
in í þeim fögru dölum. Það er
skógurinn. Skógi klæddar hlíðar
yfir grænum grundum, með tærum
bergvatns am, hafa ráðið nöfnun-
um. Þarna eru enn eftir græpar
grundir og bergvatns á og háár
hlíðar umhverfis. Og þarna er enn
fegurð að finna, þótt hún komist
ekki til jafns við það, sem áður
var. Áin er ekki mikil, en neðar-
lega í henni er foss, sem Gullfoss
heitir. Þeir eru undarlega margir
gullfossarnir hjer við Gilsfjörð.
Einn er í Djúpadal, annar í Þorska
firði, sá þriðji hjá Kleifum og sá
fjórði hjer. Það er sjálfsagt eitt-
hvað sjerstakt sem veldur þessum
nafngiftum, þótt vjer vitum nú
ekki hvað það er.
í Fagradal eru þrír bæir, Ytri-
og Innri-Fagradalur og Tunga.
Þarna nam Steinólfur lági land, en
auk þess Saurbærinn og Bæjar-
dal í Króksfirði. Þórarinn, sem
nam Króksfjörð, deildi við hann
út af því og veitti honum eitt sinn
eftirför yfir fjörðinn. Börðust þeir
þá á eyri nokkurri, sem gengur
fram í sjóinn, skamt frá Fagra-
dalsárós. Ber nú ekki sögum sam-
an um þ%ð hve margir menn fcllu
þar, en Þorskfirðingasnga segir,
að þeir hafi verið 14, „en mannföll