Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1962, Page 22

Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1962, Page 22
a/varandi kunningsskapur með dreng- num og gimbrinni og nú var hann far- inn að telja dagana þar til hann sæi hana Móru sína aftur. Hann þóttist þess fullvís að Móra mundi þekkja hann aftur, hann hafði gefið henni pelann og snúizt kringum hana þegar hún skjögr- aði um þessum litlu fótum sínum í hlaðvarpanum og hún hafði elt hann hvert sem hann fór. Hann hafði saknað hennar mikið þegar hún var rekin á fjall og búið að venja undir, og. Hann hafði meira að segja komizt yf- ir kökubita úr búri húsfreyju sem hann ætlaði að gæða Móru á, brauð og kök- ur þótti henni hið mesta hnossgæti hér áður fyrr, Hann hafði falið kökuna vand lega inn í vasaklút og sett undir koddann sinn svo enginn vissi. Hann mundi enn- þá lyktina af henni Móru sinni og var stundum aö rifja upp fyrir sér hlýjuna úr hrokkuu skinninu og augnaráðið, fullt af trúnaðartrausti. Það var mikill viðbúnaður í Holti. Bræðurnir höfðu allir farið í göngur nema sá elzti. Heimilisfólkið átti flest að fara með honum þegar von var á safninu. Það var ekki fyrr en að morgni réttardagsins að drengnum varð Ijóst að hann átti að sitja heima. — Þú verður að hugsa um beljurnar fyrir þá gömlu, sagði elzti bróðirinn og var í óðaönn að búa sig, þú verður að snúast fyrir gömlu konuna það sem hún segir þér. Og svo geturðu farið í haug- inn þess á milli. Þetta hefur ekkert geng ið hjá þér 1 sumar. Drengurinn svaraði engu. Hann hefði engu getað svarað jafnvel þótt hann hefði haft orð á takteinum. Hann anznði engu þegar hann heyrði gömlu konuna kalla á hann drjúgri stund síðar. Hann læddist inn í bæinn, upp á loft og inn í skonsuna þar sem Erla hélt til. Hveitilímið stóð ennþá á borð- inu. Full krukka af hveitilími. Hann hámaði í sig hverja skeiðina á fætur annarri unz krukkan var tóm. Gamla konan stóð í eldhúsdyrunum. — Hvaða slugs er á þér drengur? Komdu og láttu eitthvað í þig áður en þú víkur beljunum upp á brún. Fólkið var flest samankomið í eldhús- inu að fá sér hressingu áður lagt yrði af stað. Það var langur spölur inn í rétt og það ríkti óvenjuleg glaðværð í eld- húsinu, þesskonar glaðværð, sem fylgir fólki, sem er að leggja af stað í ferða- lag. Kaupakonan hafði lokið við að laga til hárið á Erlu og jafnvel elzti sonur- inn fór ekki varhluta af hinni hófsömu kæti og eftirvæntingunni. — Það held ég piltunum fari að lítast á hana Erlu, sagði hann og ropaði stór- an. Enginn veitti drengnum athygli þegar hann smeygði sér í sæti sitt og sötraði kaffiblandið. Hann var ekki enn farinn að finna til neinna óþæginda innan um sig, en hve» taug var þanin. Hann beið þess sem verða vildi og yfir hann var komin einhver kynleg ró sem hann kann aðist ekki við. Aldrei fyrr hafði þetta eldhús staðið honum jafn skýrt fyrir hugskotssjónum, það var eins og hvert smáatriði stækkaði og skýrðist og hann sæji það nú allt í fyrsta sinn. Gamla kolaeldavélin, eldiviðarkassinn og striga druslan handa kettinum undir vélinni, baklausir stólarnir og bekkurinn upp við vegginn, sykurkarið og kaffikannan, strokkurinn við búrdyrnar og hnífapör- in, einn gaffallinn merktur Skipaútgerð ríkisins. Hann hafði ekki lengi setið þegar hann fór að finna til lítilsháttar ónota í mag- anum. Hann greip í borðröndina og bar hina höndina upp að enninu, hann var. orðinn dálítið sveittur. Fyrir eyrum hans hljómuðu orð Kristjáns: Það límast sam an í þér garnirnar og þú drepst. — Hvað er að sjá þig drengur, þú ert náfölur eins og draugur upp úr öðrum draug! Drengurinn kom til sjálfs sín. Og jafn framt snerti nú veruleikinn við honum grimmt og kalt: hann átti að deyja. Ró- semin rauk af honum, dapurleikinn sett ist í hverja smugu sálarlífsins. Ef til vill var hægt að bjarga honum? Hann leit upp og sá að elzti bróðirinn horfði á hann. En drengurinn sagði ekki neitt, hann þagði sem fastast. Svo fór elzti bróðirinn að klæða sig í stígvélin og sagði að nú skyldi aldeilis tekið til hend inni í dag og kaupkonan sagðist hafa heyrt að þeir mundu tveir spila á fimm faldar harmóníkur fyrir ballinu í kvöld, það yrði nú fjör. Allt í einu fann drengurinn að komið var við hnéð á honum. Það var hund- urinn. Hann horfði í augun á hundinum og strauk honum um mjúkan feldinn. Kannski grunaði hundinn hvernig komið var. Þeir höfðu aldrei orðið nánir vinir, hundurinn og drengurinn, góðir kunn- ingjar, það var allt og sumt. En nú var engu líkara en opnaðist einhver æð á milli þeirra, þeir horfðust í augu og drengurinn sá ekki betur en hundurinn kinkaði kolli. Drengurinn hafði oft öf- undað fólk en aldrei dýr, fyrr en hann öf undaðiþennan hund. Hundurinn fengi að lifa, ekki aðeins allan daginn, heldur morgundaginn líka, hann mundi lifa næsta sumar og ef til vill mörg sumur. Hann héldi áfram að ganga út og inn um bæinn, sofa fram á lappir sínar, hlaupa á eftir fé, gelta að komumönnum og bekkjast við köttinn. Drengurinn seildist eftir brauðbita og laumaði undir borð til hundsins, hundurinn læsti tönn unum í brauðið og beygði sig yfir það á gólfinu. Drengurinn stóð undir hlöðunni þegar fóllkið reið úr hlaði. Hundurinn fór fyrir hópnum og teygði sig sem hann frekast gat. — Ætlarðu að láta beljurnar troðast inn í kálgarð? Gamla konan var komin út heldur gustmikil. Drengurinn tók um magann, ónotin höfðu færzt í aukana, honum var orðið óglatt. Hann stuggaði þegjandi við belj- unum, þær snerust ólundarlega nokkra hringi um sjálfa sig unz þær voru komn ar á eina slóð í áttina að hliðinu. — Og vertu nú röskur, því ég þarf að láta þig strokka fyrir mig á eftir, kall- aði gamla konan. Eftir litla þögn bætti hún við: Eg á kandísmola handa þér ef þú haskar þér. Svo rölti hún inn í bæinn aftur með hendurnar undir svuntunni, stirðfætt og digur. Hún hafði aldrei áður boðið hon- um kandís. Upp undir brún lagðist drengurinn niður í laut undir stórum steini. Ólgan ágerðist í maganum, hann var undarlega dofinn allur innan um sig og þungur í höfðinu. Hann hélt báðum höndum um magann og hnipraði sig saman. Hann hugsaði ekki um þá hluti sem ætla mætti að fólki væru mest í hug á dauðastundinni, honum varð hvorki hugsað til föður sins né móður sinnar nema þá óljóst og þokukennt, hann hugsaði ekki um félaga sína fyrir sunn an, þá sem höfðu brallað margt með honum, hann hugsaði ekki um ljósu •lokkana hennar Erlu sem oftsinnis höfðu haldið fyrir honum vöku. Þar í móti greiptist inn í vitund hans allt sem næst honum var þarna sem hann lá: hallandi girðingarstólparnir, mosaþúf- an fyrir framan hann, stórhyrnda kýrin •sem stóð á beit í mestu makindum og •hann heyrði hrjúfa tunguna leika um grastoppana, snörlið í blautum nösun- •um, hann heyrði tíst í fugli sem tyllti sér andartak.á steininn og flaug síðan upp aftur, köngurló seig í örveikum •þræði eftir hrufóttum mosagrónum steininum. í miðjum dalnum var áin eins og silfurblik í sólskininu og nú gerði á Stórhyrna hlé á máltíð sinni og skaut upp kryppunni, horfði fjarrænu augnaráði framf.vrir sig á meðan, liél,t siðan áfram að bíta. Úr miklum fjarska barst hundgá að eyrum. Þá grúfði drengurinn sig niður í grasið og tárin streymdu úr augunum. Hann reyndi að bæla niður grátinn, hann vissi það var tilgangslaust að gráta. yiÐTAL VIÐSIG. BENj Framh. af bls. 6 íslenzkri list verði þær myndir fyrst eftirsóttar á alþjóðavettvangi. Þær hefur Kjarval málað fyrir heiminn, en ekki eingöngu fyrir ísland.“ „Hvaða dæmi vilt þú nefna um skáld- myndirnar ?“ „Fornar slóðir, sem eru í eigu Tóns Þorsteinssonar, mundu vekja athygli hvar sem væri í veröldinni og Morgunn lífsins, sem listamaðurinn á sjálfur og fáir hafa séð. Ennfremur á Reykjavík- urborg tvær af hans merkustu „kom- pósisjónum", sem mér er tjáð, að séu geymdar -einhversstaðar í orkuverunum austur við Sog. Það eru margar fleiri.“ „Hvaða mynd er þetta“, spyr ég, og bendi á stóra Kjarvalsmynd, sem hangir á veggnum. „Ævintýr um ævintýr. Eða prelúdía um hvalveiðar. Hvalurinn eir kominn upp í fjöru. Þarna er fólk með hörpu og í horninu er litill nautkálfur, sem orðið hefur hræddur, er hvalurinn sló sporð- inum upp á land. Skáldfákurinn, Pegasus, kemur utan af hafi. Annars er ómögulegt að lýsa svona mynd. „Þessi þarna hlýtur að vera mjög gömul“, segi ég, og bendi á aðra mynd eftir Kjarval. „Já, hún nefnist Þrjú andlit. Mér þykir mjög vænt um þessa mynd. Hún er ekki nógu vel lýst þarna. Maður sér alltaf ný og ný svipbrigði á and- litunum því oftar sem maður sér hann. Ég keypti hana fyrir 50 krónur á forn- sölu á stríðsárunum. „Kjarval hefur málað á mjög mis- jafnan hátt á hinum ýmsu skeiðum lífs síns“, segi ég. „Já, hann er allra manna fjölhæf- astur og hugmyndaríkastur. Auk þess er hann svo vel skólagenginn. Hann er hámenntaður málari. Uppboð ímynd ftjálsrar verzlunar „Hvað segir þú mér um ungu mál- arana, Sigurður?“ „Ég þekki alltof lítið til þeirra. Verk þeirra koma næstum aldrei til mín. Þeir virðast hafa horn í síðu minm, en það er af ófyrirsynju. Þeir eru með óskhyggjuverð á „pródúksjón" sinni, sem ekki stenzt próf uppboðs, þá sjald- an, að verk þeirra koma fram þar. En það gæti nú breytzt, ef þeir vildu kynna uppboðsgestum list sína og vekja áhuga þeirra á henni.“ „Er ekki verð misjafnt á uppboðum eftir þeim anda, sem ríkir í hvert sinn ?“ „Andinn á uppboðunum hefur alltaf verið góður og áhugi mikill, þ.e.a.s. á verkum nokkurra manna. Engin hætta er á, að gott listaverk eftir þekktan mái- ara fari nokkru sinni ódýrt.“ „En, þegar tveir menn vilja fyrir alla múni eignast eitthvert málverk og bjóða hvor upp fyrir öðrum. Getur ekki verðið orðið óeðlilegt undir slíkum kringumstæðum ?“ „Það er aðeins samkeppnisverð. Upp- boð er samkeppni — hin eina sanna frjálsa verzlun. Hér ættu að vera upp- boð á öllum mögulegum hlutum, t.d. landbúnaðarvörum, opinn verðbréfa- markaður o.s. frv. Vilmundur landlækn- ir, hefur bent mér á, að hafa ætti upp- boð á opinberum embættum t.d. land- læknisembættinu. Hæfir menn ættu að segja til um, hve lág laun þeir vildu sætta sig við fyrir starfið. Það yrði að vísu ekki uppboð, heldur niðurboð. Það er slæmt fyrir þig, að þú skulir ekki þekkja Vilmund. Allir ungir menn ættu að kynnast honum. Hann er stór- merkur maður. Hann stóð lengi í stjórn málum, en sagði sig af þingi og kvaðst ekki nenna að vera lengur á svoleiðis anstalti. Samband Kjarvals við Múlasýslur Ég er farinn að sýna á mér fararsnið, þegar barið er að dyrum og inn gengur sjálfur meistarinn, sem umræður okkair hafa snúizt svo mjög um, Jóhannes Kjarval. Hann kastar á okkur kveðju, spyr hvort hann geri ónæði, og fær það svar, að það geri hann aldrei. Hann gengur að bunka málverka, sem rís upp við vegginn, skoðar eina myndina af annarri, horfir síðan í kringum sig á myndirnar, sem þekja veggina. og segir: „List fyrir prent, list fyrir mennt. Mikið hafa þeir nú að flagga með þessir höfðingjar". Sigurður gengur nú í bak- herbergi, til þess að sinna erindum Kjarvals. Meistaranum verður litið á nokkra bókakassa, sem standa á gólf- inu. „Ætlar nú Sigurður að fara að halda eitt bókauppboðið enn. Óskapleg kaup- skaparborg er Reykjavík. Verzlun er það eina, sem fólk skilur. Kaupa og selja, selja og kaupa.“ „Ertu að fara eitthvað út að mála?“ spyr Sigurður. „Nei, maður er nú ekki á þeirri breiddargráðunni um þessar mundir.“ „Til hvers ertu þá með þennan trefil?" „Það er til þess að hafa samband við Múlasýslurnar. Maður . erður að hafa gott samband við Múlasýslur." Nú býst Kjarval til farar, opnar hurð ina og segir: „Þá kveð ég ykkur með kurt og pi — kurt og pí — kurt og pí.“ Þegar meistarinn er farinn, fer ég að dæmi hans og kveð Sigurð með kurt og pí. — Örnólfur Árnason | RlKI ULBRICHTS \ Framh. af bls. 20 í kvittunina, sem var í vegabréfinu. Fékk ég þá loks A-þýzku mörkunum skipt, að frádregnum 10% „fyrir þjónustu". Hafði ég fullan hug á því að segja ljótt, en það kvað víst ekki ráðlegt að deila við þessa herra, ef halda á ferðaáætlun- inni, svo ég stillti mig um það. Fékk ég vegabréfið í hendur, og hafði mig sem skjótast í gegnum síðasta farar- tálmann og vestur fyrir. „EN MATURINN ER ÓDÝR ....“ Ekki er ég í nokkrum vafa um að kommúnistum þyki þessi lýsing á A- Berlín furðuleg og uppspuni frá upp- hafi til enda. Þó var það svo þegar ég lýsti ýmsu, sem fyrir augu hafði borið þennan dag fyrir íslenzkum komm únista, gat hann ekki öðru svarað til en því að „maturinn væri ódýr“. Ekki kynnti ég mér það náið enda heimsókn- in í áðurnefnda matarverzlun lítt til þess fallin að auka matarlyst. Verðið á því, sem þar fékkst, var hátt, og sé það ódýri maturinn, sem fólk lifir þarna á að jafnaði og gæðin í samræmi við það, þá er það eitt útaf fyrir sig fullkomin ástæða til þess að hætta lífi sínu á flótta yfir múrinn. — Haukur Ilauksson 22 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 33. tölublað 1962

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.