Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1963, Blaðsíða 4

SAGAN AF DATANUM
Framha.ld af bls. 3
er enn á sínum sama, gamla stað.
Hvern sé ég? Hana grönnu okkar? Já!
Æ, sæl og blessuð! Halló! — Hvað er að?
Hún hrækir... Jæja! féleg kveðja það!
Og hörfar undan sem hún sæi draug,
já, sem ég væri skryppi út úr haug!
Hún er orðin glámskyggn. Veri’ hún sæl
um sinn!
•— Nei, hvern sé ég þarna? Grímsi vinur
minn
á sláttuteig ... Hæ, Grímsi, góðan daginn!
Já, gettu nú, hver kominn er í bæinn ...
já, loksins heimtur heim um langan veg
... Nei, heyrðu, skólabróðir... það er ég!
S.: En Grímsi skirpir bara á brýnið
og brettir á sér greppitrýnið.
D.: Æ, skóiinn minn og gamla bjöllu-
beyglan!
bau breytast ekki; þar er tryggðin, seiglan.
Og smiðjan ... kráin! Enn þá allt hið sama,
ef ekki væru kynjar þær til ama,
að er ég hyggst að hefja gömul kynni
og heilsa, tekur enginn kveðju minni
af öllum sem ég mæti... mikil undur!
því maður er ég þó, en ekki hundur ...
Hæ, þetta’ er ég, hann Jósef!
S.: Grindur skella
og járn í dyralásum smella.
D.: Móðir mín!
S.: Hún þ’ekkir hann... en signir sig og
fiýr
með sáru kveini inn um lágar dyr.
Hann stendur eftir eins og spurnartákn
á auðri skólatöflu . . .
D.: Mamma snýr
þá við mér baki!! — En blessuð stúlkan
mín,
hún ber þó til mín sama hug og fyrr? ....
Ó, guð . . . hún hefur gleymt mér . . . hún
er breytt . . .
og gift . . . á barn .. . og frekar tvö en eitt!
(þögn)
(með holum rómi)
Bölvaður svikarinn! Betur væri . . . !
Ég ber á þig kennsl! Þú sást þér færi
að hrjá mig og leika’ á mig heldur betur.
Og hjá þér veit ég hvað klukkan slær . . .
(hrópar)
Þrjú dægur hjá þér verða að þremur árum!
Ó, þau haía syrgt mig beiskum tárum
og haldið ég lægi þessa löngu vetur
sem lík í gröf . . . En kuklaratetur,
enn á ég að heita hefndarfær!
Já, sem ég er lifandi maður en ekki aftur-
ganga skal ég finna þig í fjörunni, ræn-
ingi og svikahrappur! Að ég skyldi ljá þér
eyra! Ég var soltinn og þreyttur, satt er
það, en ekki er það mér til afsökunar.
Enginn skyldi gína við framandi flugu.
Nær er að segja: Ég hef ekki þann heið-
ur að þekkja yður! En ég ... dokaði við og
lét hann nota sér talhlýðni og trúgirni
mína.
S.: Hann snýr til baka ... hann bítur sök ...
burt, sem lengst.... hann reikar á fótunum;
enn ber yfir hæðina heimaþök;
hann heldur niður að vegarrtótunum.
Þar hallast fram á ferðaprik
hjá fjalakrossinum, deildarmerkinu,
einn hrossaprangari, heldur en ekki
hofmannlegur ... Mér finnst ég þekki
í nýju gervi gamlan kunningja —•
grefílinn sjálfan, er ekki svo?
Nú, hann hefur beðið hér tímana tvo!
D.: Ég hefði þó átt að sjá, hvaða mann
hann hafði að geyma. En ég lét mig hafa
það að eyða tímanum og hlusta á fortölu-
rausið í honum, gapti við því eins og
þorskur, og fiðluna mína fékk hann líka.
Þvílíkur bölvaður bjáni! Og hvað á ég nú
að taka til bragðs? Hvað í ósköpunum?
S.: Já, til kvölds hefur þremillinn
þraukað við veginn,
og það undir krossinum! — Verður nú
feginn,
er Jósef þungbúinn þangað stikar...
En hann þekkir sinn andskota — sverð
hans blikar!
D.: Ræningi og lygari! Raggeitin þin!
K.: Já, reyndar! Gott kvöld! Hvað er að
þér drengur?
D.: Sá sem bogann spennir, í gildruna
gengur!
K.: Nei, gjörðu svo vel að tala til mín
ögn kurteislegar, kæri vinur,
það kostar ekkert, og borgar sig þó!
— Við útkljáum þetta allt í ró.
S.: Æ, orð og hendur fallast honum
Jósef okkar.
K.: Nú, ertu klumsa?
Þú ert ef til vill búinn að glopra niður
kverinu frá honum kennara þinum?
D.: Nei, það er hérna í malnum mínum.
K.: Þú mátt prísa þig sælan, drengur!
Það er auðæfalind, sem aldrei þrýtur,
þó þú ausir og dælir! Hver skoliinn gengur
að þér, strákur? En sá uppeldismáti!
Æ, það er satt, þú ert hervanur dáti!
Nú, láttu públikkum sjá að þú standir í
stykkinu!
K.: (hrópar)
Stanzið! Hvílið! Til vinstri snú!
Sverðið í slíðrin! Já, svona nú!
Sei, sei! Heilsið! Ofan með malinn!
Gakk áfram! í takt! Þú ert ekki svo galinn!
Hér er embættispottlokið! Tyllt’ því á
kollinn!
Það situr herlega, svei mér þá!
Sviptu af þér jakkanum! Hopp á tá!
Nú, þú ert sannkölluð hetja, sjálfur skollinn
gæti svarið það! Rétt! Þá er af sá bollinn
að þú neitar að hlýða sem hermanni ber!
Hvar hefurðu bókina?
D.: Kverið er hér.
K.: Jæja, gott og vel! Þú gætir að
skruddunni,
gleymdu því ekki; þú sannar bráðum
að skotsilfur mun ekki bresta í buddunni,
ef bókin sú arna er með í ráðum;
hún er kóngsríkisvirði, ef vel er á haldið.
Finnst þér vert að sýta, að þú lézt gjaldið
afgamla fiðlu? Nei, fóstri, þú græðir
á fingri og tá! — Ég skunda nú héðan;
en við sjáumst aftur — sæll á meðan!
S.: Hann les hvern morgun, hann les hvert
kvöld;
hver lína er peningar, gull í hrúgum;
hann rakar því að sér; ótalföld
er hver einasta króna, þær streyma og
fljúga’ um
hendur haiis milli hólfanna’ í bönkunum. —
Það er hann, sem veit fyrir hverju sinni
og metur og vegur í makindum
hvað að morgni gerist í kauphöllinni.
Hann les og græðir,
hann græðir og les —
og gullið flæðir.
Og hann fer að vasast í heildsöluprangi
og hverskonar fjárplógs og gróðamangi
sér til afþreyingar; ekkert seður hann;
upp fyrir haus og dýpra veður hann
í peningum. Þó vill mikið meira:
Það sem mannlegri skammsýni’ er aðeins
grunur....
ef hann vissi það allt, það væri nú munur!
Og bókin! — af speki og spávísi full,
spjaldanna á milli, breytir í gull,
í seðla og verðbréf og sæmdir æ meiri
á svipstundu hverjum kopareyri.
Já, auöæfalind, sem ei fær þrotnað,
er hún ýkjulaust, — þar verður ei botnað.
Og þar til svarar þorsti og hungur
hins þögla Krösosar; skæðar tungur
segja’ að hann kunni sér ei læti
í svalli og munaði — kaupi á fæti
svo vænstu meyjar sem veðhlaupahryssur,
í valið er gengið um allar tryssur;
og vei'ksmiðjur, hús og hallir reisir hann,
með hverjum degi ný verkefni leysir hann;
æ stærri sigrar — æ sárari skyssur.
Eitt maíkvöld. — Hann gengur einn sem
áður
svo oft um garð sinn; þar er loftið svalt;
og blána tekur himinn — stjörnum stráður.
þó standi enn í loga hvolfið allt;
í aldinreitum umhverfis á reiki
er ánægt fólk að vökva, hlú og sá,
og stefnumót við vorið æskan á
þar undir trjám, en krakkar blindingsleiki,
og hlátur þeirra hljómar klukkuskær.
En hann er einn og týndum vinum fjær. —*
Hver svipast eftir honum út við hlið?
Hver hlustar eftir skrefum hans við glugga?
Hver bíður hans? Og hver er honum kær?
Já, hver fær búið þreyttu hjarta frið
með valdi og auði? Við sinn fylgiskugga
ei losnar sá, sem kemst í íjandans klær.
En komum inn með Jósef; þar við borðið
sezt hann með kverið sitt; hann hefur
orðið.
D.: Illa hefur þinn auður villt
um mig, bölvaður höfuðpaurínn,
heimskað og svikið, hætt og tryllt,
hlekkjað mig við pxslarstaurinn.
Ó, hermdu mér,
hundvísa kver,
hvernig verð ég samur og fyr?
Anzaðu mér! í angist ég spyr.
Allt sem þú gafst — ég vil láta þig taka
það aftur — og fá mína fátækt til bakaí
(Síminn hringir)
Æ, fjandans þjóðplágan, eilífðarsíminnl
(önnur hringing)
Já, halló! Ég er upptekinn... hvað er
að ...?
hafið þér gleymt því? Milljón .. ? hvað .. ?
í bankann með allt saman ... auðvitað..,
já, alveg á stundinni... lokunartxmi ...
Ó, fyrst og síðast auður, auður!
en enginn friður, hvergi ró.
S.: Hann veit að hann er verr en dauður
í veröldinni — og lifir þó.
D.: Já, ég er fallega settur í sveltiskerinul
— Og þú svarar mér þannig, bókarnorni
(Hann fleygir bókinni frá sér)
S.: Hann slengdi fokreiður fjandans kverinu
sem fjærst út í horn.
En sá vondi þekkir sinn vitjunartíma?
og vin okkar Jósef, — já reyndar: hano
stóð
og hleraði allt að hurðarbaki,
— hrukkótt kerling og ellimóð;
það er hans háttur, — hann þarf ekki
síma.
K.: (mjóróma)
Ó, má ég . . . herra . . . þér misstuð víst
kverið.
D.: Missti ég? Út með þig!
K.: Herra, verið . . .
D.: Hver ertu? Hvað viltu?
K.: Ó, afsakið, heira!
Ég hef indælis vai’ning . . . hlaðin kerra
af fáséðum hlutum . . . verið nú vænn!
D.: Nei, mig vantar ekkert. Komdu þér frál
K.: Tarna var sjaldgæft svar að fá.
D.: Svona, hér hefurðu nokkra skildinga.
K.: Ó, þökk! Ekki fer ég að íorsmá þá, —
íljótin myndast af seytlum og lænum.
— En nú sæki ég pokann minn, ef ég má,
þar er margt, sem er freistandi’ og gaman
að sjá,
nei, synjið mér ekki i öllum bænum . . .
eitt andartak . . . ég sæki hann þá.
S.: Nei, nú trúi ég varla eigin augum!
Er þetta gamli dátamalurinn?
K.: Ó, sjáið þér: úrval af sylgjum og
baugum
úr silfri og gulli, knipplingaslæðum
og silkiböndum, sjaldíundnum gæðum,
já, svo sannarlega . . . og gamlar myntir . . ,
Og hérna er nokkuð! nistislíki!
Ja, nema mér skjátlist . . . það táknar víst
aldrei
Jósef helgan í himnaríki? —
Já, og hérna er spegill . . . og greiðubrot.
A-ha! Getur verið að herra minn þekki
hluti þessa? Er áhugi hans
að vakna? — Og hér er svo lítil ljósmynd
af laglegri smámey með fléttukrans!
S.: Hann kreppir hnefann; það svíður í
sárunum.
K.: Og svo er hér gamalt fiðlutetur!
Vill hei-ra minn skoða hana betur?
Hún er hreinasta þing, — hefur batnað
með árunum.
D.: Fiðlan mín gamla! Fáðu mér hana!
Framh. á bls. 6
4 8. tölublað 1963
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS