Lesbók Morgunblaðsins - 03.05.1964, Blaðsíða 5

ÓTTINN viö afbrigöilegar skoö-
anir er einkennilegt félagslegt
fyrirbrigöi % íslenzku þjóölífi og
getur vart stafaö af ööru en and-
legu sleni eöa hreinum heiguls-
4 hœtti, nema hvort tveggja sé. Menn
vilja helzt hugsa eftir beinum lín-
um og mynda sér skoöanir eftir til-
teknum kerfum. Þetta er vitaskuld
ákaflega þœgilegt og firrir menn
allri andlegri fyrirhöfn, en hitt œtti
líka aö vera Ijóst, aö þaö leiöir til
aigers kyrkings í andlegu lífi þjóö-
arinnar. Það viröist raunar mörg-
um vera aukaatriöi. v
- Hinn almenni og vinsœli línu- i
4 hugsunarháttur birtist m.a. í furöu .
2 ýmissa íslendinga á þvi, aö viö
sama dagblaö i
skuli starfa
menn, seni
hafa ólíkar
skoöanir á
ýmsum al-
mennum mál-
Er jafn-
I
ra

um.
vel talaö um,
aö þetta beri
vitni um
stefnuleysi
___________________ umræddra
\ blaöa. Nú er
1 það jafnan svo, aö þeir sem ympra
á afbrigöilegum skoöunum í blöö-
] um gera þaö undir nafni, svo að í
i þeirra sjónarmið veröa ekki meö
nokkru móti túlkuö sem stefna til-
tekinna blaöa: þau boöa stefnu
sína í leiöurum og öörum nafn-
lausum málefnagreinum. Aö þaö
sé dagblaöi óhollt, aö fram komi
ólík sjónarmiö á síðum þess, er
slíkur fávitaskapur, aö naumast
þarf að eyða oröum að því. Ein-
sýni og einstrengingsháttur eru
alltaf veikleikamerki, þö reynt sé
að kalla slíka kvilla fögrum nöfn-
um eins og „samheldni", „stefnu-
festa" o.s.frv.

Til gamans skal upplýst hér, að
, þaö dagblaö sem nýtur einna
7 mestrar viröingar og álits, jafnt
* austan hafs sem vestan, „New
| York Times", hefur á sínum snær-
j um tvo stjórnmálaritstjóra, sem
i tíöum eru á öndveröum meiöi í
J túlkun sinni á pólitík og rökræöa
* sjónarmiö sín fram og aftur í blað-
I inu. Af þessu skapast einkar frjó-
i samur jarövegur fyrir skynsam-
, lega og yfirvegaöa skoöanamynd-
7 un, sem á , því miöur mjög langt
í land hérlendis.

Islenzk blaöamennska er aö því
leyti enn mjög frumstœð og van-
11 þróuö, aö blööin eru í álltof ríkum
I mœli reyrö á flokksklafa og þora
ekki aö láta vinda frjálsra og
hispurslausra umrϚna leika um
7 sig. Morgunblaöiö hefur þó riöiö
J á vaöiö á þessum vettvangi á und-
anförnum árum, eins og sjálfsagt
er um blaö svo aö segja állra lands
manna, og vonandi draga önnur
blöö lœrdóma af því, áöur en langt
líöur. A.m.k. œttu þær raddir brátt
aö fara aö þagna í íslenzkum blöö-
uni, sem tála máli línuhugsunar og
þeirra sjónarmiöa sem McCarthy
varö kunnastur fyrir á sínum
tíma.
s-a-m.

MIKILL EFAMAÐUR
Effir Poul P. M. Pedersen
STEINN STEINARR
1 TILEFNI af því, aö von er á
fyrsta bindi bókaflokksins „Mod-
erne islandsk Lyrikbibliotek" á þessu
ári, hefur hinn danski þýöandi
bókaflokksins, Poul P. M. Pedersen,
ritað eftirfarandi grein um Ijóölist
Steins Steinars, og birtist liún í
„Berlingske Aftenavis“ 18. des.
1963. 1 þessu fyrsta bindi veröa
rúnilega 100 Ijóö eftir Stein
Steianrr.
LjóÐ Steins Steinars voru
snemma þýdd á erlendar tungur:
á sænsku birtust ljóð hans m.a. í
sýnisbók íslenzkrar ljóðlistar sem
kom út árið 1959 hjá Lyri' Vlubb-
en. Ári síðar kom út stórt úrval
ljóða hans á nýnopsku, og árið
1961 birtust allmörg ljóð eftir
hann í dönsku úrvali íslenzkra
nútímaljóða. A þessu ári er von
á rúmlega 100 ljóðum eftir hann
í fyrsta bindi bókaflokks sem
nefnist „Modeme islandsk Lyrik-
bibliotek11. Þegar skáldið gekk
módemismanum á hönd að fullu
og öllu, vakti það ákafar og heitar
umræður í heimalandi hans. Próf-
essor Sigurður Nor.dal gekk fram
fyrir skjöldu og varði hina hefð-
bundnu ljóðlist. Módemisminn
varð að sjálfsögðu ekki stöðvaður,
en hefðbundin ljóðlist fékk ekki
heldur snöggt andlát, eins og
margir höfðu búizt við.
Steinn Steinarr er fjarri því að vera
eina skáld samtíðar sinnar, sem haft
hefur efann að leiðarljósi. Par Lager-
kvist vegur salt milli efa og trúar,
hjá Erik Lindegren er efinn enn mátt-
ugri, og af skáldsagnahöfundum skal
einungis minnt á Kafka og Eyvind
Johnson. En Steinn Steinanr er trú-
lega sá, sein af ríkastri einbeitni og
samkvæmni hefur krufið tilfinningu
efans til mergjar.
Eitt af æskuljóðum Steins Steinars,
„í vor“, um unga stúlku sem gengur
ein niður malbikað strætið með flaks-
andi hór og rauðan silkiklút um háls-
inn, birtist í íyrstu ljóðabók hans,
„Rauður loginn brann“, árið 1934. í>ví
lýkur á þessum línum:
Kannske hefir þú áldrei veriö til,
aldrei gengiö eftir rykugu strœtinu,
meö rauöan klút um hálsinn.
Ég veit þgö ekki.
Þegar í þessu Ijóði hreyfir Steinn
Steinarr við því stefi efans, sem hann
átti eftir að leika í ijóðlist sinni með
altækara og samkvæmara hætti en
noklsurt annað skáld í bókmenntum
aldarinnar. í Ijóðum hans birtist líf-
ið í æ rikara mæli sem uppgerðar-
líf, blekking, skynvilla: sjónhverfing-
ar sem ómögulegt sé að brjótast und-
an. Honum finnst tilveran hafa runn-
ið út í sandinn. Dauðinn verður sá
sem eftir lifir, hið óhagganlega lög-
mál. Frá tóminu gegnum sjónhverf-
ingarnar og aftur til tómsins, þannig
lítur hann á örlagabraut mannsins.
Vökudraumar mannsins rætast aldrei.
Fyrsta bók Steins Steinars kom út
og ljóöin í henni voru ort á tímum
kreppu og atvinnuleysis í Reykjavík.
Hann kyrmtist sultinum af eigin raun.
Nokkur af ljóðunum í fyrstu bókinni
eru baráttuljóð gegn eymd þessara
ára og eiga rætur í henni. Þau eru
mjög ljóðræn og orðfleiri en flest ljóð
hans í hinu samiþjappaða formi, sem
brátt varð sérkenni hans. En einnig
í þessum ljóðum, sem sprottin voru
úr neyðinni, er eins og liinn kyrri hvíti
logi efans brenni með meira krafti en
hinn <rauði logi uppreisnarinnar.
N
x I ÆSTA bók hans, sem nefndist
„Ljóð“, kom út árið 1937. Þar eru eng-
in þjóðfélagsleg baráttuljóð. Hið mikla
stef efans er fyrirferðarmikið. Hugur-
inn beinist inn á við. Skáldið hefur
nú náð fullu valdi á hinu knappa
og gagnorða formi. Bókin hefst á fögru
og sérkennilegu kvæði u.m Krist: boð-
skapurinn u,m að frelsari sé fæddur
speglast í hugum tveiggja fátæikra
barna fyrir tvö þúsund árum. í bók-
inni eru nokkur ljóð, sem eru hyll-
ing til og hugleiðingar um frægar per-
sónur úr goðsögnum eða mannkyns-
sögunni: Prometheus, Don Quijote,
Columbus, Hamlet. í Ijóðinu um
Columbus harmar hinn mikli sæfari
ekki eins og í ljóði Johannesar V.
Jensens, að upp kemur heimur milli
hans og hins yzta hafs, þar sem mörk
veraldar eru við hyldýpið, sem innsta
þrá hans stefnir til. í ljóði Steins
Steinars er Columbus harmi þrunginn
einmitt vegna þess að hann verður að
halda áfram að sigla endalaust án
þess að finna nýtt meginland. Hjá báð-
um skáldunum leitar hinn einmana
skipstjóri eilífrar hamingju, fullkomn
unarinnar. Og hann verður hennar
ekki aðnjótandi. Hjá danska skáldinu
er það landið sem veldur því, hjá ís-
lenzka sltáldinu finnur hann ekki
meginlandið sem hann hefur dreymt
um og gefur för hans merkingu. Ilann
finnur aðeins auða veröld:
#•
Svo sigldu þá, skipstjóri, án sátta viö
drottin og fjandann!
Þaö er sál þín, sem kallar úr djúpsins
hrapandi röst
jafn friölaus og þjáö eins og foröum:
Hvaö er fyrir handan?
Hjá Steini Steinarr verður hinn ve-
sæli skipstjóri að halda áfram að sigla
um óákveðinn tíma, kannski um allar
aldir án þess að fá svör við hinni
brýnu spurn. Hjá báðum skáldunum
lifir eftirvæntingarfullt hjarta og sál
farmannsins eiliflega í þungum öldu-
gangi hafsins.
EfINN um tilgang lífsins keraiur
skýrt og umbúðalaust fram í einu Ijóð-
inu framan til í bókinni; það heitir
„Ekkert": Nóttin er að skella á. Gam-
all maður situr við giuggann. Úti ear
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 5
1€. tölublað 1964