Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1967, Blaðsíða 6

Þau horfðu á mig þögul
og hurfu mér sýn
inn x nóttina myrkrið og nóttina.
L.jóðið er fjarri því að hvetja til baráttu;
það lýsir hanmi og trega manns, sem
etfast í næðingum tímans. Hugmynd
Ijóðsins er sótt til Biblíunnar, en auð-
velt er að sjá hvað fyrir skáldinu vakir,
að það er myrkur nútímans, sem þau
María og Jósef hverfa inn 1 Bæði efnis-
meðferð og orðaval þessa ljóðs sýna
gtögglega breytingar, sem átt hafa sér
stað hjá Snorra, ekki mikilvæg umskipti,
•n sanna það að hann hefur færst enn
nær þeim tjáningarmáta, sem Ijóðskáld
nútímans hafa tileinkað sér.
Eins og fýrr segir eru náttúruljóðin
mest einkennandi fyrir Snorra. f>au eru
hans trúarjátningar, lífssöngur. Málið
á þessum ljóðiun feHur að mynd-
unum eins og straumþungt fljót hjúfrar
sig að víðáttumikiilli sléttu. Snorri kann
skálda best list málsins og samsetning
myndarinnar. Litum á stutt ljóð, Brot,
sem ekki er í hópi merkari ljóða Laufs
og stjarna:
Lóukvdk og léttfætt
lömb á grundum
kalla hug minn heim,
á hljóðum stundum
hvíslar hjartað: geym
þann hreina söknuð.
Komið er kvöld um fjöll
og kyrrðin vöknuð.
1 fyrra erindinu fær skáldið okkur til
að trúa með sér á það, sem kallar hug
þess heim, skilja söknuðinn; tvær síð-
ustu hendingarnar staðfesta þá reynslu,
sem ljóðið færir okkur. Við erum stödd
i miðri fjallakyrrðinni. Var hægt að
orða þetta betur en á þann hátt að
kyrrðin væri vöknuð?
Mynd og mál er svo samofið í náttúru-
kveðskap Snorra, að við lútum tötfrum
hans fyrr eða seinna. Sum þessara ljóða
geta virst léttvæg við fyrstu kynni, að-
eins kunnáttusamlega gerð. En það er
eðli þeirra að grípa okkur smám saman
römmum tökum á sama hátt og náttúr-
an sjáli dregur okkur alltaf heim til
sm. Þar með er ekki loku fyrir það
sbotið að ljóðin geta líka með tímanum
gleymst okkur í fullkomleik sínum, ekki
laðað til frekari kynna. Ég hef stundum
efast um skáldskap Snorra Hjartarson-
ar, átt stundir sem hann hefur verið
mér algjörlega framandi. Bók eftir hann
hetf ég þá aðeins opnað til að loka henni
sem fyrst aftur. Ef til viil sannar dæmið
einungis það að ekki er alltaf hægt að
vera móttækilegur fyrir góðum skáld-
skap. Stundum er skáldskapur gerður af
meiri vankunnáttu, eiginlegri til lest-
urs, hefur meira að gefa (og segja)?
Hin mestu skáld eru stundum otf snjöll
fyrir lesendur sína.
E itt af því sem mér finnst mark-
vert við bók Snorra Hjartarsonar er
það, að hann sýnir að náttúrulofgjörð er
ekki það eina, 9em hann getur ástundað
með árangri. Hann leitar líka í aðrar
áttir, og vekur með því forvitni, og
stundum meira en hana eina saman.
Ljóðin úr Rómarför skáldsins eins og
Hús í Róm, og Piazza del Popolo, eru
nýjung í skáldskap Snorra, og skemmti-
legt að bera þau saman við önnur kvæði
hans. Hús í Róm fjallar um John Keats,
sem lést þar í borg. Snorri hefur otft
bent á hve mikla þýðingu enskur gkáld-
skapur hatfi haft fyrir hann. í þessu
Ijóði helguðu minningu Keats dregur
hann upp einfalda en sterka mynd frá
umhverfi skáldsins enska:
Dimmt og hljótt
í húsinu við Trinita dei Monti
líkt og þá
hvít þrepin upp hœðina
ómandi af fjöllitu
ungu lífi
yfir kvöldhiminn
og stórar fáar stjörnur
Og síðar í Ijóðinu segir:
hér hvarf hann í myrkrið
hinn ungi elskhugi jarðarinnar
sem fegurst kvað
En John Keats hverfur ekki í tómt
myrkur í ljóði Snorra, heldur í myrk-
rið til stjarnanna. Þar er fólgin von
skáldsins, sigur þess. Þetta ljóð er ákaf-
lega hljóðlátt og varfærnislegt, en stend-
ur fyrir sínu, verður minnisstætt fyrir
skýra mynd af skáldi skrautkersins.
Hitt ljóðið, Piazza del Popolo, fæst
einnig við að draga upp mynd:
Á torginu miðju
eins og stakur sólstafur
steinvarðinn mikli
frá Níl
glœddur fegurð og kynngi
hins fyrsta dags
Það er mikill vandi að vekja til lífs 1
ljóði það sem ber fyrir auigu ferða-
manns í framandi borgum. Hættan er
alltaf sú að búa til marklausa upptaln-
ingu, sem aðeins hefur gildi fyrir ferða-
manninn sjálfan. En jafnvel margþvæld
orð eins og fegurð og kynngi um það
sem mætir ferðalang, er hægt að fá til
að ljóma í réttu umhverfi. Fegurð og
kynngi hins fyrsta dags; þessi setning
segir hér þá sögu, sem nauðsynlegt er
að hafa í huga. Höldum áfram:
Tekinn hertaki
og horfir enn
á aldurhaf strœtanna
eilífu
himingnæf hvolfþök
og turna
brotin súlnagöng
sokkin hof
Skáldið hættir ekki í öðru erindinu að
lýsa steinvarðanum mikla, og gerir hann
að lokum að hinu eilífa tákni, sem ekk-
ert vinnur bug á:
Stendur hér krýndur
þungu krossmarki
alger
ósigraður.
Þá hefur okkur verið fenginn lykillinn
að ljóðinu um Piazza del Popolo. Við
finnum að tilgangur skáldsins er ekki
einungis sá að gefa hrifningu sinni á
fornum hlut byr undir vængi. Ljóðið
kallar á aðrar ráðningar.
egar Snorri yrkir um riddarann,
yrkisefni sem freistað hefur margra, er
ekki laust við að aðdáandi ljóða hans
lesi það kvæði með nokkurri varúð.
Mörg skáld hefur þetta yrkisefni leitt
til of vanabundinnar og marklítillar
túlkunar. Snorra tekst aftur á móti að
blása í það lífi. Riddari kemur að þeim
stað, sem honum var stefnt á, og finnur
hvergi neitt:
nema í efsta salnum
var gömúl tafla
andlit þitt vökufölt
í a.uðn og myrkri.
Fleiri ljóð í þessum anda eru í bókinni.
Þau eru einhvers konar frásagnarljóð,
dæmisögur, lýstar upp af ljóðrænni
hugsun, sem fæðist eins og í skyndingu
og ríkir yfir sviði tómlátu fyrir kraft
hennar, en óhagganlegu, ágeiigu fyrir
skýrleika sinn. Myndrænn hæfileiki
Snorra er bæði í ætt við Ásgrím Jóns-
son og expressjónista, og skyldur súrrea-
listískri og symbólskri málaralist; það
er einhver einmanakennd, ekki fjarri
því að vera örvæntingarfull, sem hefur
sest að á fletinum:
hrundar súlur
myndin hvíta ein
og:
Gott er hjá hamrinum
á eyu myrkurs
því langt er til stranda
gott að hvílast
meðan Ijósið fellur að
unz það fellur fram af brúninni
og slökkur eldinn
Það ætti ekki að vefjast fyrir lesendum
ljóða Snorra Hjartarsonar að þessi bók
er að sumu leyti veikasta verk hans. En
hún verður sterk fyrir veikleika sinn
m.a. Hann hefur aldrei verið jafn nálægt
okkur. Hann skilur eftir grun í brjóst-
um okkar. Hann lætur okkur finna til
óeirðar. Lauf og stjörnur er lífvænleg-
asta ljóðabók Snorra, og ánægjulegt að
hann skuli finna í sér löngun til endur-
nýjunar. Honum hetfur tekist hin virð-
ingarverða tilraun betur en öllum öðr-
um skáldum á hans reki. Ég tel ekki að
hér sé kveðið of sterkt að orði.
SVIPMYND
Framíhald atf hls. 2.
Obote heilsar Wilson forsætisráðherra
Breta á ráðstefnu í London.
annig stóðu málin þegar Kabaka
konungur gerði tilraun til að losa sig og
landið við stjórn Obotes með þeirn atf-
leiðingum, sem áður greinir. Og nú
velta menn því fiyrir sér, hve lengi
stjórn Obotes muni stamda, hve l'íiklegur
hann sé til að hafa hemil á þegnum sín-
um. Blaðarmaður, sem áfti viðtal við
Obote fyrir skömmu, fékk þetta svar:
„Þegar ég var smaladrengur og gætti
hjarða minna, varð mér oft hugsa'ð til
systkina minna, sem voru I skóla. Þegar
þau voru heima í leyfum voru þau oft
mjög andstyggileg við mig. Þau sögðu
S'tundnm að ég væri 'heimskingi atf því
að ég kynni ekki að lesa og skritfa, af
því að ég væri ekki í skóla. Um þessar
mundir var föðurlbnóðir minn, eldrá
Ibróðir föður míns, forstjóri mikiis fyrir-
itækis og faðir minn var yfirmaður. Ég
visisi, að hivorki faðir minn né föður-
bróðir minn höfðu gengið í skóla, en
samt var þeim falið að líta eftir ann-
arra starfi. Ég breytti þess vegna naut-
um mínum, kindum og geitum, í mann-
legar venur, og ég reyndi — ef svo má
segja — að stjórna þeim“.
TUNGUMÁUN
Framhald atf bls. 4
veraldleg viðfangsefni og gera þeim
mögulegt, án nokkurnar fyrirhafnar við
tungumál atf þeirra hálfu, að ná til mik-
ils manngrúa, sem nú er miklum erfið-
leifcum bundið.
Það er ákaflega vafasamt að sameigin-
legt tungumál mundi leiða til meira sam-
ræmis í trúarkenningum. Tungumála.
eining mundi ekki leiða af sér trúarein-
ingu. En hún er þó fallin til að skýra
skoðanamun og ágreining og gera hverja
kenningu ljósari bæði fylgjendum henn-
ar og andstæðingum.
Hér má vitna í nýja skýrslu frá
„Brezka og erlenda biblíufélaginú': „Etf
maður á að frelsast verður hann að geta
nálgazt sannleikann. Hindranir þær sem
útiloka hann frá frelsinu eru ekki allar
honum sjálfum að kenna, og ein hin óg-
urlegasta er tungumálatálminn. Sann-
leikur, sem er í varðhaldi framandi
tungumáls, megnar ekki að frelsa þá, sem
eru fjötraðir af vanþekkingu og synd“.
vér skulum nú stuttlega minn-
ast á sameiginlegt ritmál fyrir bók-
menntir, þegar þar með er ekki talið
það sem fjallar um vísindi, viðskipti og
stjórnmál.
Eins og nú er málum háttað eru bók-
menntarit nú venjulega samin á ein-
hverri hinna mörgu bókmenntatungna,
sem nú eru uppi. Ef þau er talin hafa
gildi, eru þau þýdd og gefin út á ný á
öðrum tungumálum. Þetta er seinleg,
kostnaðarsöm og ófullnægjandi aðíerð.
Oft kemur fyrir, að rit með verulegt
bókmenntagildi eru ekki þýdd, vegna
þess að ekki er búizt við nægum kaup-
endafjölda. Og eins oft hendir það, að
rit, sem er bókmenntaperla á frummál-
inu, missir svo mikið atf ilmi sínum I
þýðingunni, vegna þess að verkið er
unnið af þýðanda sem er tæknilega en
ekfci bókmenntalega fær um það. Sönn
bókmenntaþýðing er ekki iðn heldur
list.
Ein atf hinum algengustu röksemdum
andstæðinga alþjóðamáls er sú, að japp-
taka þess muni leiða til glötunar bók-
menntalegum verðmætum. í raun og
veru mundi heimstunga hafa í för með
sér aukningu slíkra verðmæta. í stað hins
núverandi óáreiðanlega happa- og
glappakerfis mundi sérhver bók, sem
kæmi út á einhverju þjóðtungumáli, auk
þess koma út í einni þýðingu, sem i
ódýru vasabókartformi væri til afnota
fyrir allan heiminn.
Það mundi vera miklu auðveldara að
koma upp fjölda aí færum bókmennta-
þýðendum á alþjóðamálið heldur en það
er nú að útvega hæfa þýðendur á hinar
ýmsu bókmenntatungur heimsins. Þegar
rit væri komið á alþjóðamálið, væri því
lífca frá byrjun tryggð áheyrn og svar
heimsins, í stað hins fámenna lesenda-
hóps í heimalandinu og óvissunnar um
útgáfur á öðrum málum. Það hlyti að
verða góðum bókmenntum ávinningur.
0 nnur röksemd er miðar í sömu
átt er sú, að alþjóðamál sem ekki sé
vaxið upp úr og þroskað við aldagamla
mannlega reynslu, mundi vera ófært um
að móta og birta bókmenntaleg verð-
mæti. Þeesi röksemd beinist aðeins að
gervimálunum, en það felst í henni, að
ef þjóðtunga væri valin sem iheimsmál,
mundi hún bera með sér sinn eigin hefð-
bundna bókmenntasvip.
Framhald á bls. 14.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. febrúar 1967