Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1970, Blaðsíða 23

Pistill um
Eftir Hrafnhildi Valgarðsdóttur
Ja, unglingarnir nú til daga,
hvílíkur klæðnaður, hvílíkur
akríll, hvílíkt vandamál, hvar
enda þesei ósköp! Ja, það var
nú eitfchvað annað 1 minum ung
dómi.
Hv>er þekkir ekki plöfcuna,
sem er spiluð næstum alls stað-
ar og -alltaf, þessi sama plata,
sem aldrei er sniúið við, þóbt
allir séu orðnir löngu leiðir á
henni. Daglega heyrum vdð um
eða sjáium till þessara hræði-
legu ungmenna, sem allt ætila
að drepa með frekjiu, hávaða,
alls kyns ruddamennsku og
brotum á lögum. Það er von
að aumingja eldra fódlkið sé
skeLkað yfir ósköpuniuim, þvísá
dagur virðist óðium nálgast að
unglingarnir, þessi glæpalýður,
verði alls ráðandi í heiminum
og þá verður e'k'ki að sökum
að spyrjia, þeir miunu enga
vægð sýna hinu eldra og virðu
lega, sem börn fyrri tíma lærðu
að lúta með lotningu. Nei, það
verður enginn miskunn. Að
hugsa sér annað eins, að hér á
sjálfu Lslandi stkuli æskan ekki
vera neitt skiárri en úti í hin-
uim syndum spillta heimi, þar
sem hinir óhugnanlegustu a.t-
burðir gerast hverjia mínúfcu. Is-
land ætti að bafa sérs.töðu í
þessum málum og hefði það
líklega, ef unglingarnir væru
ekki svona dekraðir og van-
þakkláitir. Þeim er alM borðið á
gullbaiaka, þeir fá að njóta
þess, sem börn fyrri tíma hefðu
ekki ednu sinni vogað sér að
láta sig dreyma um, þeir fá öil
hugsanieg tækifæri til að
menmta sig og penimgum er
auisið í hendur þeirra, en hvern
ig launa þeir svo aillt þetta?
Svarið finnst í dagbdöðiunum,
þar er skrifað svant á hvíltu,
hvernig þessir vanþakk'látu
ung'lingar þakka guilllið, Það er
næstum of mikið álag fyrir
gömul augu að horfa á svarið,
sem er skrifað svart á 'hvítu, og
þess vegna kíkir sextug jóm-
frú aðleins á það með öðru aug-
anu, hitt augað sparar hún,
hlífir því við að þurfa að horfa
á svona viðurstyggð, með því
auiga horfir hún aðeins inn í
fortíðiná, svo hreina og sak-
lausa. „Og sussu já, það má
varla heita að sbúlkukindurn-
ar hafi sleppt peianum, þegar
þær eru handsamaðar fyrir
lauslæti og þá er nú karlkyn-
ið ekki skárna, hefur nú
reyndar alltaf slæimit verið, en
svo lengi hélt ég nú ekki að
vont gæti versnað, og sussu,
þeir hlaupa nú alveg yfir
barnapelaskeiðið og fara beint
af brjósbi í brennivínspelann.
Það virðist þó af öllu, að kenn-
aragreyjunum hafi tekizt að
troða inn 1 þessa grautarhausa
einhverri vizku, því eifcthvað
kunna þeir að skrifa ungling-
arnir, það má manka af því að
þeir stunda ávísanafais með
mikilli leikni, milli þesis sem
þeir súpa á brennivínspel-
unnm, eyðileggja mannvirki og
brjótast inn. Og sussu já og
jamm, heimurinn hlýbur að
sökkva niður til helvítis ef
þessu heldur áfram og en.ginn
vafi virðist leika á því áð inn-
an um fólkið verði alltaf ungi-
ingar, hvað svo sem tæknin
kamst á hátt stig.“
En ef við stingum fyrr-
nefndri heiðraðri jómfrú undir
stól, horfumst í augu við stað-
reyndir og reynum að bjarga
h.eimskúlunni frá vítinu, án þess
að grípa til þeirra rótitæku
ráða, að útrýma ungldngunum,
hvert myndi þá verða okkar
fyrst'a verk? Væri það ekki að
komast að því hvort börn
vorra tíma séu gölluð vana frá
upphafi, þ.e. fæðist vond og
vanþakklát, eða hvort þau
verði vond og vanþakkL'át eft-
ir að hafa l'ifað á sjálfu Islandi
í 10 ár? Nú eru víst flestir.
eins í byrj-un, heilbrigt fólkhef
ur aillt svipuð líffæri, gengur á
tveunur fótum og hefur állíka
öran hjartslátt og við nánari
eftirgrennslan befur þetta-eikk
ert breytzt geignum árin. Lítil
Nútímaunglingar: eru þeir gölluð vara?
börn grenja þll á svipaðan hátt
og áður, kannski. misjafnlegá
mikið, en það kennir því eng-
inn um áð það sé af frekju,
þvert á móti, blessuð.u barninu
hlýtur bara að líða eitthvað
illa, er kannski svangt eða hef
ur vindverki. Hvernig fer svo
þessi engill að breytast í
heiifntufrekt óargadýr, sem l'egg
ur fram sinn skerf til að'
sökkva heiminum með syndisam
legu athæfi? Er auminginn lltli
fæddúr með allt þetta vonda
eðli? Nei og aftur nei, það er
sannað mál að uppeldið hefur
mest að segja um það hvers
konar þjóðféLagsþegn barnið
verður. Þeir foreldrar, sem
ausa 1 börn sín öllu því sem
hugsazt gæti að börnin langaði
í, en gefa sér ekki tíma til að
veita því látla-ust og eðlilegt
heimilislíf, vegna stöðugra sam
kvæma og annarrar ámóta tóm-
stundaiðju, þa.u eru hin seku.
Þó er algengara dæmi að af-
brotaunglingar komi frá rusl-
heimilum. Þessir ungLingar eru
a-ndstæður hinna að einu leyti,
þau hafa aldrei átt neitt. Fyll-
irý, timburmenn, rifrildi, pen-
ingaskortur, föstudagur — út-
borgun — meira brennivín, eða
jafnvel enginn föstudagur. Þetta
er lífið, svona var það þegar
hann var lítill, svona verður
það alitaf, svonia er lífið í
ha-ns augum.
En hann verður stór og all-
ur þessi stóri skrokkur verður
stútfuUur af skömm, skömm á
því að vera sá sem hann er.
Hann bætir sér það upp með
því að hætta í skóla og vinna
sér fyrir peningum. Hann
kaupir sér föt, bíl og brenni-
vín, en þótt furðulegt megi
heita, þá þjáist hann jafnvel
enmþá meira nú, þegar hann get
ur veitt sér allt það, sem pen-
kigar geta veitit, því að hann er
enn.þá bara það sem hann bef
ur alltaf verið, hatursfuilur,
einmana og hræddur. Hann
kann ekkert, veit ekfcert, á
engan að, ekkert heimili.
Hvernig er hægt að búast
við að einn uniglimgur sé svo
sterkur, að hann sdigrist á slík
um erfiðleikum? Það er enginn
svo sfcerkur eða ómannlegur, að
takast það án hjálpar. Ef æsk
an er óbærileg og uniglmgsáír-
in tilfinningalega séð ennþá
verri, getur hann þá myndað
sér réttar skoðanir á lífinu og
tilverunni, er h,ægt að ætlast til
að hann verð.i fyrirmyndar
unglingur?
Af skýrsilum barnaverndar
nefndar má sjá, að tala afbrota
ungliniga svarar rúmiliega til
þess fjölda heimáila, sem ekki
teljiast hæf til að srjé um að
veita börnum það láigmarks-
uppeldi, sem þarf tffl að þau
geti orðið að mannisæmandi
þjóðfél'agsþegnuim. Starfsemi
barnaverndarnefndar er þe'SS
virði a.ð henni sé veitt eftirfcekt
og hlúð að henni eftir mætti.
Hún hefur leibt tiil þess, að úti-
vistarbrotum og flak'ki ungl-
inga hefur stónum fæ'kkað, svo
og ölvun barna.
Lengi lifi nefndin, sem ekki
læsir unglingana inni eða reyn
ir að „útrýma" þeim, nefndin,
sem byrjar á byrjuninni og
forðar börnunum frá fylli-
byfc tu - r i f r iildi sh e iim i lu num, á ð -
ur en sál þeirra hafur verið
hökkuð í spað af skii'lnin.gsl,auis-
um manmverum, sem einblína
með sparia.uganu inn í „ sak-
lausa og hreina“ fortíð.
I Rl I NDAR
BÆKUR
________________________s
Vögel -— Knaurs Tierreich
in Farben. Volksausgabe.
E. Thomas Gilliard und Georg
Steinbacher. Droemer Knaur
1969.
Þetta er annað bindið í dýra-
fræði Knaurs-útgáfunnar og
fjallar um fuglaríkið. Fyrsta
bindið var helgað pöddum og
flugum. Fuglarnir byggja loft
og land um allan hnöttinn og
hafa löngum verið m'önnum
tengdir, sumar tegundir sem
húsdýr og aðrar sem yndis-
auki og spáfuglar. Fuglateg-
undir eru taldar um átta þús-
und og fimm hundruð. f þess-
ari bók er lýst mörgum þessara
tegunda, lýst háttum þeirra og
útliti og því gagni, sem menn
hafa haft af þeim. Bókin er
ágætlega prentuð og fjöldi
mynda fylgir, bæði í litum og
svart-hvítar.
Elizabeth and the English
Reformation. The Struggle for
á Stable Settlement of Religi-
on. William P. Haugaard. Cam-
bridge University Press 1968.
Sextánda öldin var öld trú-
armóðs og trúarbaráttu og
jafnframt öld byrjandi þjóðfé-
lagsbreytinga, og hvort tveggja
mótaði framvindu evrópskrar
sögu og mótar enn. Á Englandi
stóðu trúardeilur lengi um það
form kristnihalds, sem hinir
ýmsu trúarhópar mótmælenda
kusu sér. Trúin mótaði skoð-
anir þeirrar tíðar manna á þjóð
félagsmálum og höfundur þessa
rits álítur einnig svo vera.
Þrjátíu ára deilum lauk 1563
og þá var lagður grundvöllur-
inn að ensku biskupakirkjunni,
en sá grundvöllur var mótað-
ur af Elizabetu og biskupum
hennar. Höfundur rekur sögu
fundarins 1563 eftir samtíma
heimildum. Með þessum fundi
var stefna Elizabetar mörkuð
varðandi kirkjuna og um leið
sú stefna, sem lagði grundvöll-
inn að heimsveldi Breta. Rit
þetta er mjög vel unnið og er
ekki aðeins heimildairrit um
trúmálaástand á Englandi á 16.
öld heldur einnig ágæt lýsing
á hugsunarhætti og siðferðis-
mati samtímans.
Bókmenntir
og listir
Framh. af bls. 5
voru samvaxnar því voru staðn
aðar í jafn r.íkum mæli. Því
verða viðbrögð skáldanna tffl
fráviks, helzt þa.u að harma
liðnar tíðir og yrkja heimsó
sóma, sem eru helzta nýjabram
ið í bókmenntum 15. aldar.
Heigikvæðin vora í stíl 13.
og 14. aldar eins og hanm gerð
ist á meignlandimu og þar kenn
ir ekki þeirnar oft sjúku innlif
uraar og guðhræðlslu, sem varð
áberandi tjáning helgikvæða
15. a'ldar víða um lönd. ísienzk
ar bókmenntir risu hæst fram
að þessu á 13. og 14. öld og
óvíða hefur evrópsk miðialdaarf
leifð og menning kveikt merk
ari rit. Með renesansinum hefst
nýbt gróskuskeið bókmennta í
Evrópu, sem var í nánum tengsl
um við þjóðfélagsiegar og trú
arlegar hræringar, en hér dróst
nokkuð að þeirra áhrifa gætti,
vegna þjóðfélagslegs forsendu
leysis, kirkjupólitíkur og trúar
forms, sem var afsprengi 13. og
14. aldiar, sem var samvaxið sam
félag hélt reisn sinni og heil-
steyptu formi allt til þess að
siðaskiptum var komið á hér
lendis samkvæmt valdboði rík
isvaldsins, en þau urðu síðar
kveikja gróskuskeiðis islenzbra
bókmennta á 17. öld. Ef talað er
um afburför hérlendis í bók
menntum á síðiari hluta 14. ald
ar og á 15. öld, þá var sú aftur
för víðar en úti hér, afturför
inni Lauk fyrr suimstaðar í
Evrópu og réttara væri að tala
um stöðnun, hvíldartímabil eftir
unnin afrek. 14. og 15. aldira
ar varðveibbu og ávöxtuðu að
nokkra arfinn frá 13. og fyrri
hluba 14. aldar og miklu fjár
magni var þá varið til bóka
gerðar meira en nokkra sinni
hefur verið varið til slíks o.g
vitnar slikt ekki um neina menn
imgarlega niðurkoðnun. Töliu
verður hluti skneiðarigróðans
fór í bókagerð og listaverk og
ef samskonar smekkur réði nú
á dögum, mætti ætla, að verk
ýmissa nútímalistamamma, sem
fremstir eru taldir, myndu
prýða veggi opimberra lista
safna, en svo er ekki.
Útgefandi: Hif. Árvakur, Reykjavik.
Framkv.stj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar; Matthfas Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónríon.
Ritstj.fltr.: Gisli SigurCsson.
Auglýsingar: Árni Garöar Krijtinsson.
Ritstjórn: Aðalstiæti 6. Sími 10100.
17. nmai 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23