Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1976, Blaðsíða 4

Höfn f Hornavfk
Horft um öxl
til heimabyggðar
Tilefni þessa spjalls er tvíþætt:
Annars {ægar að sækja nokkurn
fróðleik í þann minningasjóð sem
hver maður ber í sjálfum sér allt
frá bernskuárum í sinni heima-
byggð; hins vegar að svipast um í
einu stórbrotnnsta byggðarlagi
landsins Hornströndum.Um st'að-
hætti og lífsafkomu fólks í þessari
byggð, sem nú hefur hlotið þau
örlög að standa auð og yfirgefin
af íbúum sínum, hefur mikill og
margháttaður fróðleikur þegar
verið skráður en fáir munu
þekkja þar tii af eigin sjón og
raun.
Ein af hinum fáfróðu um þessa
eyðibyggð er sú, sem blaðfestir
þessar línur en hefur nú, sjálfri
sér og vonandi einnig öðrum til
fróðleiks og skemmtunar, fengið
borinn og barnfæddan Horn-
strending til að lýsa barnæsku
sinni í þessu afskekkta byggðar-
lagi í byrjun aldarinnar, og um
leið viðhorfi hans sjálfs til um-
hverfisins á hinum ýmsu þroska-
skeiðum ævinnar.
Sigurgeir Falsson er maður
ræðinn og geymir margan fornan
og nýjan fróðleik í sínu glögga
minni. Leið hans lá, eins og
flestra landsmanna, að lokum til
Reykjavíkur. Síðustu tvo ára-
tugina hefur hann haft búsetu í
höfuðborginni og starfað jafn-
lengi á skrifstofu hjá Vegagerð
rfkisins. Þeir sem þekkja Sigur-
geir munu sammála um að hann
hafi í fari sínu það sem fylgt
hefur mörgum íslendingum, ekki
sfst þeim sem komið hafa frá af-
skekktum byggðum landsins, en
það er prúðmannleg framkoma og
yfirbragð sem einkennir heima-
menn á krossgötum heimsborga,
hvort sem það er í miðborg
Lundúna, Wall Street eða á
Laugaveginum í Reykjavík.
Ættir Sigurgeirs eru af Horn-
ströndum. Foreldrar hans voru:
Falur Jakobsson Ebeneserssonar
bónda i Þaralátursfirði og Júdit
Kristjánsdóttir Guðmundssonar á
Steinólfsstöðum. Börn þeirra eru
fimm: Mildrfður, búsett í Reykja-
vík; Jakob, bóndi i Kvíum og
skipasmiður á ísafirði; Sig-
mundur, einnig skipasmiður á
ísafirði; Rósa, búsett i Reykjavík,
og Sigurgeir, sem var yngstur
barnanna. Hann var um árabil
fiskkaupmaður í Bolungarvík en
síðar skrifstofumaður í Reykjavík
eins og fyrr segir.
Falur Jakobsson, faðir Sigur-
geirs, var landskunnur skipasmið-.
ur og hinn mesti völundur. Mun
enginn óiðnlærður skipasmiður
hafa smíðað fleiri vélbáta en
hann. Hann var lengi búsettur í
Bolungarvík og ntá segja að vél-
bátafloti Bolvikinga á árunum frá
1907 til 1935 hafi að langmestu
feyti verið smíðaður af honum.
Var talið að lán fylgdi bátum
hans.
Sigurgeir ólst upp á Horni, hjá
Guðmundi Kristjánssyni bónda
þar og Elínu Bæringsdóttur konu
hans.
Á Horni líða hans bernsku- og
æskuár. Séð frá þessu norðlæga
heimshorni tekur sú heimsmynd
að mótast, er hann bregður upp í
minningum sínum. Miðað við al-
menna aðstöðu fóiks nú, sex til
sjö áratugum síðar, gæti sá lífs-
máti er hann lýsir virst með ólík-
indum. Kann ýmsum að vaxa í
augum hin harða lífsbarátta sem
staðhættir bjuggu íbúum þessa
landshluta. En um leið vaknar sú
spurning, hvort líf Hornstrend-
inga á þessum árum hafi ein-
kennst af nokkuð minni reisn og
menningu en þeirra sem nú búa
við önnur og betri skilyrði.
Óneitanlega þykir ókunnugum
sem kaldur gustur frá hnattstöðu
og hrikaleik umhverfisins felist í
staðaheitum og örnefnum á
þessum slóðum. Auk þess að bera
þjóðlegan blæ, eru fyrstu
bernskuminningar Sigurgeirs
tengdar þessu umhverfi eins og
að líkum lætur. En um þær segir
hann:
Fyrsta bernsku-
minning á Horni
Þegar vitundin um tilveru mína
kemur fyrst upp í hugann,
stendur svo á að heimilisfólkinu á
Horni er boðið í veislu. Ég man að
sólin skín inn um gluggann á bað-
stofugólfið, þar sem fólkið er að
búa sig til veislunnar. Siðan man
ég endalaust haf í kringum mig
og mikla vanlíðan; þá var ég sjó-
veikur, en farið var á báti yfir
vfkina til veislunnar. í veislunni
man ég hvernig setið var til borðs
en annað man ég ekki frá þessum
atburði.
Hvað hefur þú verið gamall
þarna?
Eftir því sem skráð er í kirkju-
bókum um giftingu sem þarna fór
fram, mun ég hafa verið um hálfs
þriöja árs. Næsta minning mín er
frá því að ég er að rölta úti við og
elta fóstra minn. Þá er svo mikill
snjór að bæirnir eru að mestu í
kafi. Ég man að ég átti mjög erfitt
með að feta í slóð fóstra míns því
hann tók svo löng skref í djúpum
snjónum. Fleiri endurminningar
mínar eru tengdar snjó. Veturnir
1910 og 1912 voru miklir snjóa-
vetur. Skyggni hafði verið byggt
fram af bæjardyrunum til varnar
snjó og vindi. Ég man að fann-
fergið var svo mikið að snjóbrún-
in, sem gengið var framaf ofan að
skyggninu við bæjardyrnar, var
hærri en dyraburstin, sem mátti
þó heita alveg í kafi.
Hvað er þér fleira ofarlega í
minni frá þessum fyrstu árum?
Þar er nú af ýmsu að taka. Eitt
af því sem mér er hvað minnis-
stæðast er baðstofan á Horni. Hún
var þá, þegar ég man eftir í kring-
um 1910, orðin nálægt fjörutíu
ára gömul, en hélt samt sinni
reisn. Stærð hennar var fimm
rúmlengdir, með öðrum orðum:
15 álnir á iengd og 7 álnir á
Sigurgeir Faisson
breidd; tveggja álna port var á
henni og fimm álnir voru undir
sperruklofa. Súð og loft voru
smíðuð úr dönskum viði, sem
kallað var, en allt annað tréverk
var úr rekaviði. (Ath. Sé þarna
miðað við danska alin eins og nú
er venja, eru málin þannig.
Lengd: tæpl. 10.5 metrar, breidd:
tæpl. 4,4 metrar).
Þegar ég var að alast upp á
Horni var þar þríbýli. Auk fóstra
mins bjó þar Elias Einarsson,
stjúpsonur Stigs heitins á Horni,
þess er byggði baðstofuna. Elías
bjó í tveimur stafgólfum I bað-
stofunni en fóstri minn og Re-
bekka, ekkja Stigs, höfðu til um-
ráða hin þrjú stafgólfin og var
þiljað á milli. Auk þessara þriggja
ábúenda á jörðinni var svo hús-
maður í kofa niðri við sjóinn.
Leist þú kannski fyrst dagsins
ljós í þessari merkilegu baðstofu?
Nei, ekki var það. Foreldrar
mínir bjuggu í Barðsvík á ár-
unum 1894 til 1906 og þar er ég
fæddur.
Frá Barðsvík
að Horni
Hvar er Barðsvík ef miðað er
við þekktari staðanöfn á þessu
svæði; er það skammt frá Horni?
Sé farið frá Horni suður Strand-
ir er fyrst Látravík, þar sem
Hornbjargsvitinn er, næst er
Hrollleifsvík og Bjarnarnes, þá
Hólkabætur og Smiðjuvíkurbjarg
og Smiðjuvík, síðan kemur Barð
og á milli þess og Straumness er
Barðsvíkin.
Var þar mikii byggð?
Nei, þar var bara einn bær. Þá
bjuggu þar ekki aðrir en foreldr-
ar mínir með börn sín og heimilis-
fólk. Þau höfðu einnig hjón í hús-
mennsku m.a. vegna þess að ekki
var hægt að komast hjá að hafa
tvo fullfæra karlmenn á heimili
svo bjarga mætti báti undan sjó,
þegar svo stóð á.
Var ekki afar mikil einangrun
þarna?
Ekki þótti það þá. Það hefur
ekki verið meira en tuttugu min.
til hálftíma gangur yfir í Smiðju-
vík en þar var næsti bær, og tæp-
ur klst. gangur var til Bolungavík-
ur nyrðri, en þar voru tveir bæir.
Voru þetta landbúnaðarjarðir?
Já, að mestu leyti. Þarna var
mjög grösugt. Það gefur til kynna
landgæðin að Rannveig Tómas-
dóttir, rithöfundur, • sem m.a.
hafði ferðast til Kína, gat þess eitt
sinn í útvarpserindi, að þegar hún
var þarna á ferð ásamt annarri
konu, hefði þeim þótt Barðsvíkin
svo girnileg til búsetu, að þeim
Séð úr Hafnarskarði
©