Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1979, Blaðsíða 13

Á 75 ÁRA AFMÆLI BÍLSINS A ISLANDI

ö þa náð
AÐ EIGA BÍL
í næsta mánuöi verður þess sérstaklega
minnst meö fornbílasýningu, aö 75 ár eru
liöin frá pví aö fyrsti sjálfhreyfivagninn kom
til islands, farartæki sem á tiltölulega
skömmum tíma átti eftir aö gjörbreyta
samgöngum landsmanna. Bíllinn, eins og viö
köllum betta samgöngutæki tuttugustu
aldarinnar var pá undraverkfæri, en er í dag
barfasti bjónn landsmanna. Bíllinn er eina
samgöngutækiö okkar sem treystandi er á,
p.e.a.s. að flugiö er háö veöri og vindum,
strandsiglingar eru einvöröungu ætlaöar
vörum og járnbrautin hefur aldrei náö hér
fótfestu, ef svo má aö oröi komast.
Bílaeign landsmanna er oröin mikil ef borið
er saman viö fólksfjölda, eins og viö höfum
svo gaman af aö gera, en í raun er hún ekki
mikil, ef miöaö er við þörfina fyrir pessi
farartæki í okkar stóra og veglausa landi.
Bíllinn er ekki aðeins fólksflutningatæki,
heldur tengir hann t.d. fámenn og afskekkt
byggóarlög við þóttbýlið, flytur inn- og
útflutning landsmanna aö og frá skipshlið,
olíuna um borö í veióiskipin og aflann í
vinnslustöðvarnar, fóóurbætirinn og áburó-
inn til bændanna og haustlömbin í sláturhús-
iö, mjólkina til borgarinnar og steypuna í
stórhýsin. Án bílsins værum viö illa í sveit
sett, en prátt fyrir þetta allt er þaó enn
skoöun hinna vitru meistara sem hér ráöa
ríkjum, aó bíll sé iúxus og aö lúxus beri aö
tolla á alla enda og kanta.
Árlega finna stjórnmálamenn nýjar og nýjar
leiöir til aó auka álögur á bifreiðaeigendur. Á
þessu ári er t.d. áætlað aó skatthlutur
ríkissjóós af benzínverói nemi u.þ.b. 17
miiljöröum króna og tekjur af aðflutnings-
gjöldum nýrra ökutækja um 4.300 m. kr.
Aóeins brot af þessum tekjum rennur aftur til
varanlegrar vegageröar eóa viöhalds á malar-
vegum, sem eru samanlagt á þriöja þúsund
kílómetra langir.
Þaö er í raun undarlegt hve þolinmóöir
íslenskir bílaeigendur eru viö ráöamenn
hverju sinni. Þeir reyna aó taka meó jafnaöar-
geði síauknum álögum ríkisvaldsins og
viröast aldrei gera neinar alvarlegar kröfur
um bætta vegi, ódýrari eldsneyti eöa lækkuö
tryggingargjöld, svo dæmi séu nefnd. Einu
sinni eða raunar tvisvar á ári stórhækkar verð
nýrra bíla vegna gengisfellinga, en samt
reynir almenningur sitt besta til aö eignast
þessi tæki og nú er svo komið, aö bílveró er
nánast hvergi hærra í heimi en hér, nema þá
helst í sæluríkjum Austur-Evrópu, þar sem
ráðamenn álíta aö öreigar hafi ekkert meó
eigin farartæki aö gera. Bílaeigendur segja
lítið þótt aö malbikaðir vegir hér teigi sig
árlega aöeins nokkur hundruö metra eftir
holóttum og hálf ónýtum malarvegum. Haldi
áfram sem horfir, þá veröur eflaust liöiö langt
á næstu öld áóur en helstu vegir landsins
veróa komnir meö varanlegt slitlag.
Þaö er meiri háttar fjárfesting fyrir meöal
fjölskyldu að eignast nýjan bíl á þessu 75 ára
afmæli bílsins á íslandi. Menn þurfa oft á
tíöum aö steypa sér út í skuldafen til þess aó
endurnýja gamla skrjóðinn, sem væri í raun
ágætur ef ekki hefói þurft að aka honum eftir
þessum dæmalaust stórkostlegu þjóóvegum
landsins. Bílakaupandi veröur aó taka sér
10—15 ára lífeyrissjóöslán eöa rándýrt vaxta-
aukalán til þess aö eiga fyrir vagninum og t
sumum tilfellum verður bíllinn búinn aö vera
um tíma á haugunum áóur en síðasta
afborgunin fer fram.
Ef verö á nýjum litlum fimm mánna bíl er
skoðað ofan í kjölinn kemur í Ijós aö
ríkisbákniö nær sér í tvo þriðju hluta
útsöluverösins, svona í fyrstu tilraun. Ef þessi
litli bíll kostar kr. 3.950 þús. „á götuna“, eins
og það er kallaö, þá er framleiósluverö hans
rétt um 1.100 þús. Af heildarveröi ökutækis-
ins fær ríkissjóður 1.122 þús. í 90% toll, kr.
624 þús. í leyfisgjald og kr. 535 þús. í
söluskatt. En þetta er ekki allt. Síóan bætist
við gúmígjald af hjólböröum, þungaskattur af
bílnum, skráningargjald, tryggingargjald
ökumanns, söluskattur af tryggingu, 144 kr.
gjald af bensínlítra og svona mætti lengi
telja. Ef bílakaupandinn er svo óheppinn aö
búa úti á landi, þá er eins víst aó hann veröi
búinn aó brjóta a.m.k. eina lukt og e.t.v.
framrúðu á leiðinni heim meó nýja bílinn, auk
þess sem malarvegirnir veróa búnir að setja
varanlegan stimpil sinn á lakkiö á nýja
bílnum og jafnvel tæta í sig einn hjólbaróa
eöa svo. Og ekki má gleyma því, aö tollar og
söluskattur af varahlutum skila ríkissjóði
einnig dálaglegum tekjum á ársgrundvelli.
Það er lítil von til þess aö hinir vitru
meistarar botnlausa báknsins sjái aö sér í
þessum efnum og áfram þyngjast byröir
bíleigenda. Sennilega veróur þaó ekki fyrr en
á aldarafmæli bílsins sem ráöamenn vióur-
kenna aö bíll er ekki lúxus heldur nauösyn,
en þá kann svo aö veröa komiö fyrir
mannkyninu, aö þaö veröi oröiö bensínlaust
og gamli Jarpur aftur tekinn viö fyrri störfum
sínum hér um slóöir.
Jón Ilákon Magnússon.
HÓSTAKÓRINN
Ætli ekki þætti skrýtió, ef gestir á
myndlistarsýningum tœkju sig til og
gengju að málverkunum og ristu á
þau smárifur meö hnífum, skærum
eöa öðrum beittum hlutum eöa
tækju sór hamar í hönd og meitluöu
eöa brytu mola út úr höggmyndum?
Ég er hrædd um, aó þeim, sem
staðinn yrói aö þvílíkum verknaði
yrði umsvifalaust vísað a.m.k. á dyr,
ef ekki í rannsókn.
Samt er þaó nú svo, aö nokkuó
svipaó á sér staö á langflestum
hljómleikum hér í borg, hvort sem
um sjálfa sinfóníuhljómsveitina er
að ræöa eöa minni sveitir, einleik-
ara, einsöngvara eöa kóra.
Þarna á ég við hóstakórinn, sem
undantekningarlaust upphefur
raust sína og stórskemmir þá tóna-
vefi, sem verið er aó mynda á
staðnum. Þaö er alveg furðulegt,
hvað margir í hóstakórnum eru
útsmognir aö finna allra vió-
kvæmustu staóina til aö láta í sér
heyra. Hugfangnir sitja áheyrendur
og hlusta á blíöustu fióluþættina,
Ijúfustu klarinettulaglínurnar eóa
glæsilegustu flautusólórnar, aö
maöur tali nú ekki um allra vanda-
sömustu einsöngskaflana, þegar
henni Siggu í Skjólunum bráóliggur
á að láta til sín heyra — og stór-
skemmir tónavefinn fagra, sem
veriö er aö mynda einmitt á þessari
stundu og veröur aldrei nokkurn-
tíma myndaóur framar á sama hátt.
Og ekki vill Gunna í Breiöholtinu
láta sitt eftir liggja og tekur ræki-
lega Undir og Stefán í Hlíðunum
hóstar hressilega meö. Aó geta nú
ekki beóiö eftir næsta háværa
trommukafla! Nei, hóstinn skal
koma meö í upptökunni. Kannski
þekkir maður svo sinn eigin hósta,
Þegar útvarpað veröur frá seinni
hluta hljómleikanna og maður getur
setió heima og hlustað í ró og næói.
Ég vildi nú gera aó tillögu minni,
að fyrir þá, sem mest láta til sín taka
við aö hósta á sinfóníuhljónileikum,
veröi stofnaóur sérstakur hóstakór.
Hann gæti svo fengiö inni í einhverri
kompu eóa kjallara Háskólabíós.
Þangað yróu hjartanlega velkomnir
allir þeir, sem ails ekki geta stillt sig
um aó láta til stn heyra opinberlega
á hljómleikum. Gott væri, ef stjórn-
andi kórsins væru sjálfur mikill
hóstamaður, vel fær um að velja I
raddir: skræka hósta í sópran,
rolluhósta í alt, sogandi hósta í
tenór og drynjandi hósta í bassa. Ef
svo arkitektar hússins gætu leitt
þaklekann fræga inn í þeasa
kompu, svo aó hann gæti tekið aó
sér trommuleikinn, væri allt full-
komnað.
Þarna gæti svo hóstakórinn unaö
sér vel á meöan aörir áheyrendur
fengju notió allra tónverkanna í friöi
— líka fíngeróustu og viðkvæmustu
kaflanna — og þagnarinnar, sem dr.
Róbert A. Ottósson sagði, aó væri
þaö þýöingarmesta í hljómlistinni.
(En guö almáttugur varðveiti mig,
ef ég fengi nú sjálf alveg óviðráóan-
legt hóstakast á næstu hljómleik-
um!)
Anna María Þórisdóttir.