Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1980, Blaðsíða 5

Stjórnarbótin mikla!
Neöri röö, frá vinstri: Sigrún Edda Björnsdótt-
ir, Jóhann Siguröarson, Karl Ágúst Úlfsson.
Efri röö, frá vinstri: Júlíus Hjörleifs, Guöbjörg
Thoroddsen, Guömundur Ólafsson og Guöjón
P. Pedersen. Gunnar Örn listmálari tók
myndirnar.
vorum viö meö ýmsar uppákomur um
bæinn. Svona bæöi til aö kynnast og
kynna mannlífiö", sagöu þau og hlógu
dátt aö endurminningunum. Til þess
aö sjá viöbrögðin hjá fólki fóru þau
niöur á torg, skiptu hópnum og tóku
þrjú þeirra að syngja á meðan hin
blönduöust fjöldanum til aö sjá og
heyra hvernig fólk tæki þessu. „Við
vildum helst sjá hvernig lögreglan
brygöist viö því aö sungið væri á
götunni. Það stendur nefnilega í lög-
reglusamþykkt: „Bannaö aö hafa uppi
háreysti, syngja eöa blístra hátt og
synda nakinn í höfninni eöa svo nálægt
skipum aö hneykslun geti valdiö."
Þetta vakti almenna kátínu.
„Kannski það sé allt í lagi aö synda
baksund. En hvernig tók lögreglan
ykkur?“
„Þaö var nú það besta, viö urðum
virkilega ánægö meö þá. Þeir komu til
aö vernda okkur frá því aö fólkiö geröi
aösúg aö okkur“.
Þau fóru einnig inn í Glæsibæ í
kjölfar nýrrar veröhækkunar til aö sjá
viöbrögð íslendinga viö svolítið
skringilegri hegöun. „Við skiptum
okkur upp þannig aö „hjón“ fylltu
körfuna sína af alls kyns kræsingum,
en þegar þau komu aö kassanum
þóttust þau ekki eiga fyrir öllu. Þá fóru
þau aö þrátta um verðið og sín á milli
um hverju ætti aö skila til baka. Einn
okkar stóö svo aftast í röðinni og
kallaði yfir alla hvort hann mætti ekki
lána þeim. Þetta endaði svo meö því
aö „eiginmaðurinn gekk með sunnu-
dagslæriö til baka aö borðinu og
konan öskraöi: Nei, ekki lærið.“
Já, hvaö dettur ykkur næst í hug?
Hvernig varð svo landanum viö?
„Við tókum aöallega eftir því aö fólk
varö feimiö. Það roönaöi fyrir okkar
hönd. Landinn viröist vera búinn aö
tapa barndómi sínum. íslendingar eru
svo dramatískir, sennilega er þaö hefö
okkar“.
„En hvaö tekur svo viö þegar þiö
útskrifist í apríl?“
„Þá gerist bylting í leikhúsi“, hróp-
uöu þau öll í kór og ekki efaöi ég þaö,
hlakkaði reyndar til. Þessi hópur er
víöa búinn aö koma viö. Fyrir stuttu
fóru þau til Póllands, þar sem þau sáu
13 pólsk leikrit. í fyrra sýndu þau
barnaleikrit „Trúðaskólinn" í ýmsum
barnaskólum í Reykjavík og víöa úti á
landi, viö mikiö lof. Síöastliöinn vetur
fluttu þau svo eftirminnilegt leikrit í
útvarpi „Börn Mánans“, sem fjallaði
um kommúnukrakka. Leikrit þetta var
mjög umdeilt, þar sem sumir eru
gjarnir á aö hneykslast á hreinskilni og
þótti orðið „helvíti" nokkuö ofnotaö í
leikritinu. En sona er nú bara lífiö og
þótti flestum þetta leikrit bara heivíti
gott.
„Viö erum ekkert hrædd um aö geta
ekki skapaö okkur vinnu þegar viö
fáum skírteini", sögöu þau óhrædd viö
framtíðina. „Ef viö fáum ekki hlutverk
getum viö tekiö aö okkur kennslu eöa
leikstýrt úti á landi.“
„En kvikmyndir?"
Þögn. „Þaö er ekki gott fyrir mennt-
aða leikara að komast í kvikmyndir í
dag. Þeir þykja víst ekki góöir kvik-
myndaleikarar." Júlíus Hjörleifs talaöi
fyrir hópinn. „Viö höfum reynt aö fá
sjónvarpsverkefni, en ekkert tekist í
þeim efnum. Okkur finnst þaö lélegt aö
laganemar fá að spreyta sig í kvik-
myndageröalist á meðan leiklistanem-
Frh. á bls. 15
íslensk stjórnmál eru eins og
mótsagnaleikur, öfugmælavísa eóa
fílabrandari. Síöastliöiö vor — einu
sinni sem oftar — birtist ráðherra á
sjón varpsskerminum. Fréttamaöur
spuröi meðal annars hvaö liöi
vegaframkvæmdum á næstunni —
varanlegu slitlagi! Ráðherrann tók
dræmt í máliö og bar viö peninga-
leysi. Og til aö taka af öll tvímæli og
bægja frá ágengari spurningum af
sama tagi brá hann fyrir sig
jarðarfarar- og hluttekningarrödd
og múraöi vörn sína á bak viö
þessar gagnspurningar: Hvar vilja
menn spara? Vilja menn draga úr
heilsugæslu eða þjónustu á sjúkra-
húsum? — Meö þessum kristilegu
skírskotunum sló hann svo ger-
samlega vopnin úr höndum vesal-
ings fréttamannsins aö sá áræddi
ekki aö oröa varanlegt slitlag á
vegum meir í það sinnið. — Eöa
hver var svo mikiö fúlmenni aö
hann vildi beinlínis aka á þjáning-
um annarra?
Fáeinar vikur liöu í friöi og ró.
Sjómenn drógu bein úr sjó, bænd-
ur óku skarni á hóla, skósmiöir
sátu viö sinn leist og allir undu
glaöir við sitt. Vinsamleg stjórn sat
aö völdum og því skyldi kaupkröf-
um stillt í hóf, aldrei þessu vant —
meö einni undantekningu þó: Al-
þingismenn ákváöu aö stórhækka
laun sín en hafa ekki hátt um það.
En stéttavísin brást þeim lítillega
og leyndarmáliö lak út. Það var nú
það. Fjölmiölar gerðu sér mat úr
fréttinni. Þingmenn ákváöu aö
geyma hækkunina þangaö til blöð-
in heföu rasaö út. Eins og á stóö
mátti þaö heita kænlega ígrunduö
niöurstaöa.
Sæll og glaöur ók maður holótta
og óheflaða malarvegi til að ekki
þyrfti aö vísa sjúklingi frá skuröar-
boröi eða lyfjagjöf. Hvar vilja menn
spara? — ég heyri enn klökkvann í
röddinni. Sólin dreiföi geislaflóöi
sínu ósparlega yfir landiö og tíminn
leiö og loks tók að fréttast af nýrri
stjórnarskrá, þeirri sem átti aö vera
tilbúin — upp á æru og trú — á
vordögum fjörutíu og fimm i þann
mund er Bandaríkjamenn meö
hjálma og Rússar með loðhúfur
mættust við Torgau í Þýskalandi og
bundu þar meö enda á seinni
heimsstyrjöldina. Og tókust í hend-
ur, innilega og bróðurlega, í fyrsta
og síðasta sinn. Árin liðu, og
áratugirnir, og ekki bólaöi á þeirri
stjórnarskrá sem lofaö var hátíö-
lega fjörutíu og fjögur gegn því aö
kjósendur kysu skilnað við Dani.
Þar til í sumar leið. Og hver skyldi
þá veröa stjórnarbótin? Þó furðu-
legt megi teljast virtist þaö ekki
koma flatt upp á neinn: Þingmönn-
um skyldi fjölgað úr sextíu í sjötíu,
þaö var allt og sumt. Enginn lét
segja sér þrimur sinnum. Kaup-
hækkun handa sextíu þingmönn-
um, síöan tíu í viðbót á hækkuöu
kaupi. Nú voru allir búnir aö gleyma
klökkva ráðherrans. Eða hvað hlaut
ekki þessi þingmannafjölgun að
kosta i takmarkaöri heilsugæslu og
þjónustu á sjúkrahúsum? Yröi ekki
talsveröur fjöldi sjúklinga sendur i
dauöans greiþar fyrir vikiö? Því tíu
nýir þingmenn þurfa ekki aöeins
kaupið sitt heldur mundi tilkoma
þeirra hafa í för meö sér þúsund og
eina tegund aukaútgjalda fyrir Al-
þingi og þjóðina: stóraukið hús-
næöi, skrifstofu og símakostnaö,
húsaleigustyrki, bílastyrki og risnu-
kostnað að ógleymdum mjög svo
rausnarlegum ferðastyrkjum til og
frá kjördæmi oft á ári.
En eftir á aö hyggja og í alvöru
talað: hvaö höföum við meö fleiri
þingmenn aö gera? Þeirrar spurn-
ingar var ekki spurt og þar af
leiðandi var henni ekki svaraö. Því
leyfi ég mér sem óbreyttur kjósandi
aö spyrja: Eru þeir ekki þegar
orönir of margir? Gengju málin
greiöar í gegnum löggjafarsam-
kunduna aö tíu viö bættum? yröu
umræður á hinu háa Alþingi mál-
efnalegri og þar meö menningar-
legri ef þar sætu sjötíu þingmenn í
staö sextíu nú?
Jöfnun kosningaréttar, segja
menn, og þar meö viögangur
lýðræðis. Þeirri fullyröingu vísa ég
alfariö á bug. Ætti að jafna kosn-
ingarétt meö fjölgun þingmanna
dygöu engir tíu til. Til þess þyrfti aö
tvöfalda töluna ef ekki meir. Enda
er lýöræöisröksemdin yfirvarp eitt.
Hitt mun sönnu nær (og því miður
varð undirritaður ekki fyrstur til aö
koma auga á þá staðreynd) að
íslendingar búa ekki lengur við
lýðræði heldur flokkaræöi. Þeim
þingmönnum fækkar sem birtast í
þingsölunum með sorgarrendur
undir nöglum vegna þess að þeir
koma beint af þilfarinu eöa úr
fjárhúsinu eða smiöjunni. Þetta er
aö veröa hópur læröra og fínna
manna sem gangast upp í aö svara
fyrir sig í fjölmiölum, koma »vel«
fyrir og viðhafa í tíma og ótíma
spakleg orð um — ekki neitt! Hitt
er þó jafnvel enn alvarlegra aö svo
viröist sem þetta sé að veröa
samhentur hagsmunahópur, í þann
veginn að vaxa frá þjóöinni, meö
þeim afleiöingum að stjórnmálin
veröa gróðavegur »ungra manna á
framabraut« í stað hugsjóna og
þjónustu viö ættjöröina.
Þrátt fyrir allt nýtur Alþing enn
nokkurrar virðingar. Ef svo væri
ekki léti þjóöin sig litlu skipta hvort
þingmenn hækkuðu kaup sitt og
hvernig þeir færu aö því.
— Ég hef alltaf veriö að vona, og
ég er enn aö vona, aö ástandiö í
þessu landi fari að lagast, sagði
góður og gegn maður við mig fyrir
skömmu. — En hvaö er hægt aö
halda það lengi út að vona ef einatt
sígur á ógæfuhliðina?
Ef stjórnarbót, sem beöið hefur
veriö eftir íþrjátíu og sex ár, býöur
ekki upp á annaö en fjölgun
þingmanna — þá erum viö sannar-
lega aö stíga inn fyrir dyr tímabils
þar sem vísara er að skilja vonina
eftir úti. Hvar vilja menn þá spara?
Þaö hefur aldrei þótt góðra manna
háttur aö hafa alvarleg mál í
flimtingum. Því skyldu menn varast
aö gera sér upp klökkva ef hugur
fylgir ekki máli. Þaö bragö dugir
ekki nema einu sinni. En verði
stjórnarbótin marglofaöa í því einu
fólgin aö þingmönnum veröi enn
stórlega fjölgaö má hver sem er
gera sér upp hvað sem er fyrir mér.
Þá einfaldlega hætti ég að trúa oröi
af því sem þeir segja. Og lái mér
hver sem vill.
Erlendur Jónsson.