Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1981, Blaðsíða 14

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
á 'd\ ;gj

I fc*s

#
<
6^:
ö á KVCM- MAFM ■ VoTlHM EOLI VAdA mzt Hirr fÍKf ÖHV Ufí. Att - U CINIML ‘ 1 nrzt
rr j -H- s X Ú K R A H ú 5 l
5 K Ý »!>H- £X£J£L sj'4 1 T '0 N I M iT(C» IR © A
LflWO K Nf D Á Tyeifl H N VKflB u M
A A S shtt:
i eioHi* •pi fivirii u R T 1 M I Q, L A FoK- MÍOlfl Lt IR N M M A
lúk- IR ’n L U K1 A R ífJM Kv«uc- Ufl. U N A U © A * LD- ítkoi L£+J '0 M M
'l0HS> 1 L L 'J R A H H h U S T 5ver S
uom íwVi- a L A N ÍT A U k\ 'Q G. U R L E 4 TÍ
SKoll C>. Á Þ'É'R' 1© A MCMN 6»iv- A*. K N R L h fi Æ L 1 R|
6.ÍO- í u R 4 u R ra- Bnm Hetio T N é N M KuP/X TIL SoPl L a|
■ h ÞJAIKI A T A s T ÍPoTTI T Mtúk Ho'E- oya vtr*i B 5 S: I> 1
Þ u M 0. T —> HAPP H. A L D 1 N M ifio- A R- F* Rl Ð
w ólKfil H K. ? l. þi 'o L A M 1 XHIK T» V- Hirv> T j A H Kusk
ÁANfl L«Nt> A F A N A L 'A £> ffluri M A U £> F 'O L
ÍÁTU filkW L A N A R A 1 R u M A S T Ti
Kokia
MÆR

| l 'f\ t-
JZJ2.1

ÍKul-
ANfl
ein-
HínK'í-
c/iKHK^

5KAKWA

,av
'oHREW
I H t> 1

v(f£
KIPP-
o.*d
(/-'OTS
/trtT
vc^

5FFOM
AKÍRI
pfe'
LffUS
5ToR
&-VR
T IL

\/£S'
ÆW)
HTtafl
ao

£KK I
í e. t^\
B£-ÍT
(S<1

ÍHHSKt
SdfioRS
|f IMD
|Kv/€N -
iMrtNNÍ
hhfn

H M 5
FLJoT -
i-o
UES
ÍMoKK
ICcxJAs/
fmvic-
UR
T<*É
MT^iVC
fcHfi-
ÉIM«V1
Ko/E-el
Smíi-
C> Rí>
MflZ-M
|?ó'S(d.R

oTTPj
Tui?t

5*

£MD-
I McS.
Fe>«-
/fr-yiFA
SK.Í7.

ffloea-
ÍUF/AS
f>RT
Ó2K-
AK
£i.OI
\/ i-Ð -
UiR
Inga Þorgeirs
Á FIÐRILDA-
VÆNGJUM
Á miöju skammdegi,
þegar grá éljatjöld
héngu fyrir öllum gluggum
hiö efra,
kom lítiö söngstef
aövífandi
— líkt og gullinvængjaö fiörildi
utan úr skógi —
smaug inn í brjóstiö
þíddi freöna sorg
leysti bundna gleöi
og flaug meö vonina
út í tímalaust vor.
Ólafur Jóhann
Ólafsson
TÓNBLIK
Handan viö hafiö
himinn er fagur.
Blikar þar á bárur
í bjartara Ijósi.
Þar sigla um sundin
sægarpar miklir.
Og farfuglar koma
sem feröast meö tónum.
Á slóöum
Lúthers
kjarnmikið. I borðræðunum og ekki sízt
í hinum ótal sendibréfum er þó alþýöu-
máliö sem Lúther læröi sem barn og
unglingur allsráöandi. Hin fjölmörgu
sendibréf siðbótarmannsins gefa sér-
staka mynd af honum, hér nýtur sín
kímnigáfa hans vel og hér ræöir hann
vissulega um sjálfan sig og sitt fólk á
ólíkt persónulegri hátt en ella, þetta á
náttúrlega sérstaklega viö um bréfin til
Kátarínu. í bréfum sínum og borðræð-
um kemur Marteinn Lúther fram hisp-
urslaus og sannur, maöur í fyllingu
sinnar eigin persónu, sem gerir engar
tilraunir til þess aö draga dul á eigin
vankanta. Svo mennskur, stundum
breyskur, eins og einn af oss, en þó sem
málsvari allra þeirra, sem undirokaðir
eru eöa fátækir. Margar sögur eru til um
örlæti Lúthers og á hinn bóginn álíka
margar sögur um fjárhagslegar áhyggj-
ur Katarínu og stjórnsemi hennar. Það
byrjaöi reyndar þegar eftir brúökaup
þeirra, þegar umrenning bar aö garöi og
Lúther gaf honum einn silfurkaleik, sem
þau höföu fengið í brúökaupsgjöf.
Þegar Katarína lætur í Ijós undrun sína
og lítinn fögnuö, segir sagan, aö
siöbótarmaðurinn hafi sagt: „Viö eigum
ríkan fööur á himnum."
Ein heimild um útlit Marteins Lúthers
eru hinar fjöimörgu myndir eftir sam-
tímamenn, einkum þá Cranach-feöga,
Lucas eldri og Lucas yngri. Lucas eldri,
sem um tíma var borgarstjóri, var
góðvinur Lúthers og annarra siöbót-
armanna, hann málaöi margar myndir af
Lúther og Katarínu, sömuleiöis af börn-
um þeirra og foreldrum siöbótarmanns-
ins, en foreldrar Katarínu eru meö öllu
óþekktir og ætt hennar sömuleiöis.
Lucas Cranach yngri hélt iöju fööur síns
áfram, enda var mikil eftirspurn eftir
myndum af þeim Marteini og Katarínu
og kemur hin mikla framleiðsla oft niður
á gæöum myndanna. Biblíuþýðing Lúth-
ers var myndskreytt í verkstæöi Cran-
achs í náinni samvinnu viö Lúther
sjálfan, margar þessara mynda eru
beint framlag til hins kirkjupólitíska
ástands þessa tímabils, svo sem
myndskreytingin á opinberunarbók Jó-
hannesar, þar sem páfinn sjálfur er
sýndur sem ófreskja meö höfuðbúnaö
páfa, þarna er og keisarinn, munkar,
riddarar, og jafnvel Lúther, Filip Mel-
anchton og Friörik vitri koma fram í
þessum myndskreytingum Biblíunnar.
En þar sem myndræn túlkun á kenning-
um siöbótarmannanna er annars vegar,
ber nafn Albrechts Diirers þó hæst.
Diirer snerist snemma til fylgis viö
siðbótina og helgaði henni krafta sína.
Af myndum aö dæma hefur Marteinn
Lúther ekki verið hár maður vexti, þaö
má einnig ráöa af stærð predikunarstóls
hans í borgarkirkjunni í Wittenberg, sem
nú er aö vísu í Ágústínaklaustrinu.
Sömuleiðis sýna gipsafsteypur af andliti
hans og höndum, aö hann hefur ekki
veriö svo mikill á velli, sem samtíma-
málverk gefa í skyn, gipsafsteypur
þessar voru teknar rétt eftir andlát
siðbótarmannsins. Þess ber þó að geta
í þessu sambandi, aö meöalstærð
manna hefur breytzt á þessum öldum,
sem liðnar eru og má marka þaö af
ýmsum fatnaði, sem varðveitzt hefur frá
gömlum tíma svo sem herklæöum. En
þaö eru fleiri hlutir, sem gefa upplýs-
ingar um persónuleika Lúthers, svo sem
kveöskapur hans, Ijóö, sálmar og einnig
sönglög hans, en hann lagði mikla rækt
viö slíka hluti til almennra nota í
kirkjunni.
Á ráöhústorginu í Wittenberg standa
þeir vinir og samstarfsmenn Marteinn
Lúther og Filip Melanchton hliö viö hliö,
eins og ekkert hafi gerzt, eins og tíminn
hafi numiö staöar og tímans straumur
hafi ekki megnað að steypa þeim af
stalli. Mér liggur viö aö undrast umburö-
arlyndi tímans, því aö um þetta torg
hafa farið ýmsar lífsskoöanir, sem lítiö
hafa gefið fyrir byltingar á borö viö
siðbótina.
Aö baki mér húmar yfir hina risastóru
tvíburaturna borgarkirkjunnar; ég geng
þangaö inn, heilsa upp á kirkjuvörðinn
og spyr eftir prófastinum, sem ég haföi
verið hvattur til aö heimsækja. Hann var
þá ekki heima, svo við kirkjuvöröurinn
tókum tal saman. Hann segir, aö þessi
kirkja sé löngu orðin of stór. Henni hefur
ekki verið haldiö viö, hún er grá og
ísköld, minnir mig meir á grafhvelfingu
en kirkju Lúthers, þessa litríka persónu-
leika, sem hér prédikaöi í áratugi fyrir
troöfullri kirkju, svo aö þröng myndaðist
fyrir utan dyrnar. En nú er söngurinn
þagnaöur, litirnir horfnir, nú er hér
aðeins bautasteinn um liöna tíö, ekkert
meira. En þaö grípur mig ekkert von-
leysi, kirkjan hér í Wittenberg bíöur nýs
tíma, nýs dags, þegar litirnir fylla
kirkjuna fegurö og söngurinn gefur
steininum líf og mannlífið losnar til nýs
frelsis og nýrrar vonar. En þaö verður
ekki sama kirkja og áöur, siöbótar-
mennirnir fundu upp slagorð, sem
kirkjan má aldrei gleyma, þetta: ecclesia
semper reíormanda, eða: það þarf
alltaf að breyta kirkjunni. Og það er
einmitt eitt grundvallaratriði siðbótar-
innar, að kirkjan tekur breytingum eins
og mannlífið, aðeins þannig getur hún
gegnt hlutverki sínu að standa vörð um
frelsun mannsins, frelsun frá ótta og
tilgangsleysi, frá rótleysi, dauða og
illum öflum, sem ógna lífi hans, og
birtast í einni kynslóð í ótta við djöfla
og hreinsunareld, annarri í mynd til-
gangsleysis og tortímingarvalds
mannsins.