Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1982, Blaðsíða 4

Leiklist hef-
ur jákvæö
áhrif á börn
Spjallað við Sigríði Eyþórsdóttur leiklistarkennara
um barnaleikhúsið sáluga og leiklist fyrir börn
Þóra Lovísa Friöleifsdóttir og Sigríður Eyþórsdóttir eru hér í hlutverkum sínum í sýningu
Barnaleikhússins á Halló krakkarl
Á undanförnum árum hefur
margt leikhúsfólk og áhugamenn
um viögang og vöxt barnamenn-
ingar vakið athygli á nauösyn
þess að stofnað verði sérstakt
barnaleikhús, er hefði það
markmiö að taka til sýninga leik-
rit fyrir börn — og hefur þá lík-
lega sú verið hugsunin, að slíkt
barnaleikhús gæti að minnsta
kosti að einhverju leyti orðið
nokkurs konar mótvægi við
barnasýningar kvikmyndahúsa,
sem eru fæstar hrósverðar og
vídeóæöiö, sem stöðugt færist í
aukana.
Nú eru að sjálfsögðu skiptar
skoðanir um „nauösyn“ og „nyt-
semí“ sérstaks barnaleikhúss; og
án efa kjósa einhverjír að hug-
myndinni sé alfarið vísaö á bug á
grundvelli þeirrar reynslu, sem
þegar hefur fengist af starfi
þeirra leikhópa, sem starfa fyrir
börn.
Leikfélag Hafnarfjarðar starf-
aði á árunum 1973—77 sem
barnaleikhús, og gekk enda und-
ir því nafni þegar leið á starfsem-
ina. í því skyni að forvitnast lítil-
lega um Leikfélag Hafnarfjarðar
— Barnaleikhúsið, svo og um
leiklist fyrir börn almennt, leitaði
lesbók á fund Sigríðar Eyþórs-
dóttur, leiklistarkennara. Sigríð-
ur starfaði með Barnaleikhúsinu
þrjú seinni árin, en auk þess hef-
ur hún annast dagskrárgerð í
hljóðvarpi fyrir börn, skrifað
barnabækur og starfrækt um
margra ára skeið reglubundin
námskeið í leikrænni tjáningu
fyrir börn á aldrinum 7—14 ára.
— Hver var ástæðan fyrir því aö þessi
hópur ungs fólks kom saman í því skyni aö
setja upp leiksýningar fyrir börn?
„Það stóð nú þannig á, að Þóra Lovísa
Friðleifsdóttir, leikari, bjó í Hafnarfirði og
haföi unnið með Leikfólagi Hafnarfjarðar á
sinum tíma. Nú, hún fékk nokkra áhuga-
leikara til liðs við sig, og þessi hópur varð
til. Þóra var þá nýútskrifuö úr Leiklistar-
skóla Þjóöleikhússins, og auövitaö uppfuil
af nýjum hugmyndum.
Á þessum tima var framboð á leiklist
fyrir börn afskaplega fátæklegt — þaö var
ekki nema Þjóðleikhúsið, sem sýndi eitt
barnaleikrit á vetri, og sú staðreynd hefur
án efa verið ofarlega í huga hopsins sem
þarna byrjaöi aö starfa þegar hann ákveð-
ur aö leggja áhersluna á leiksýningar fyrir
börn. Og þá hefur það trúlega ekki síður
verið leikhópnum mikilvægt aö reyna aö
vera eins konar mótvægi við sýningar
Þjóðleikhússins, þegar það er ákveðið að
stefna aö einfaldleika í útfærslu og ásýnd
sýninganna; en barnasýningar atvinnu-
leikhúsanna voru og eru að sumu leyti enn
mjög svo skrautlegar sýningar. Þaö er
raunar ekki nema eðlilegt, þegar þess er
gætt, að atvinnuleikhúsin hafa töluveröa
peninga til að leggja í sínar sýningar."
— Hvernig var rekstri Barnaleikhússins
háttað? Var um að ræða sjálfstæðan leik-
hóp, eða stóð kannski félag á bak við starf-
semina?
„Nei, nei, það var. ekkert félag á bak viö,
þetta var eingöngu háð frumkvæði þeirra,
sem tóku þátt í sýningunum hverju sinni.
Það var því ekki um neina formlega stjórn
að ræða, enginn var formaður eöa ritari
eins og gerist í fyrirtækjum eða félögum.
Ábyrgðin var einfaldlega á höndum þeirra,
sem unnu að hverri einstakri sýningu, og
þeirra ábyrgö náöi enda aðeins til þeirrar
einu sýningar. Þaö má líklega kalla þetta
þar með sjálfstæðan leikhóp — að minnsta
kosti var enginn aðili utan hópsins, sem
ákvarðaði eitthvaö fyrir hönd hans eða
ráðskaðist með hann aö öðru leyti.
Þetta fyrirkomulag gafst, held ég, ágæt-
lega — enda var að því stefnt af allra hálfu
að það yrði unnið samkvæmt því. Nú, en
þess ber auðvitað að gæta, að við sem
unnum meö Barnaleikhúsinu höföum
óverulegar tekjur af starfi þar, og viö urð-
um því að treysta á tekjur annars staðar
frá. Þess vegna gat það vel oröið, að
nokkrir legðu á sig meiri vinnu fyrir leikhús-
ið en aörir. Þaö er ekki svo gott við slíku aö
gera, þegar allir eru tveggja þjónn: leik-
hússins og svo þeirrar vinnu, sem gefur af
sér tekjurnar.“
— Nú hefur því verið haldiö fram, að það
væri ekki hægt að tapa á leikhúsrekstri hér
á landi; að endar næöu saman fyrr eöa
síðar.
„Þetta á kannski við um starf áhugaleik-
félaganna, þar sem hver einasti maöur,
sem aö sýningunni vinnur, tekur engin laun
fyrir og þar sem öllum öörum kostnaöi er
stillt í hóf eins og frekast er unnt. En það er
alveg Ijóst, að ef leikhús ætlar sér að veita
þeim sem við það starfa ekki aðeins at-
vinnu, heldur líka lífvænleg laun, þá gengur
dæmið ekki upp. Barnaleikhúsiö átti alla
tíö í afskaplega miklu basli, þaö naut lítilla
styrkja og viö urðum öll sem einn að leggja
hart að okkur til að ná endum saman þann-
ig aö við gætum greitt allar skuldir. Nú,
ekki svo að skilja, að það kom fyrir að
nokkrar krónur voru eftir í kassanum, þeg-
ar allt haföi veriö greitt, og þá var því ein-
faldlega skipt jafnt á milli þeirra, sem unniö
höföu aö sýningunni. En eins og ég sagöi,
þá voru það engar slíkar upphæöir að
hægt væri aö láta sig dreyma um aö lifa af
því.
Svarið viö spurningunni er því alveg
Ijóst: ef á að starfrækja t.d. barnaleikhús,
sem stendur undir nafni, þá gerist þaö
varla nema til komi styrkir annað hvort frá
einkaaöilum eða hinu opinbera.“
— Þaö er sem sagt alveg Ijóst, aö
barnaleikhús kostar fé, sem verður aö taka
einhvers staðar, ef til kæmi stofnun slíks
leikhúss. Er þá nokkur möguleiki á því að
grundvöllur sé fyrir barnaleikhús?
„Það er svo allt annað mál — og flókn-
ara. Okkar reynsla, þótt ekki væri hún af
nema fjórum sýningum á jafnmörgum ár-
um, sýndi svo ekki varð um villst, aö það er
gífurleg þörf fyrir barnaleikhús hér. Ekki
bara í Reykjavík og á höfuöborgarsvæðinu,
heldur barnaleikhús sem sækir börnin
heim í raunverulegum skilningi, sem ferð-
ast vítt og breitt um landið með sýningar
sínar. Við þurftum í rauninni ekki að kvarta
undan aösókn. Og það sem meira er, hún
jókst stöðugt, eftir því sem uppsetningum
Barnaleikhússins fjölgaöi. Undirtektir bæði
barnanna sjálfra og svo þeirra fullorðinna,
sem sáu sýningar okkar, voru sömuleiðis
með hinum mestu ágætum; ég held mér sé
óhætt að fullyrða, að hver einasti maður,
sem kom að máli við okkur, þegar þetta
var, hafi lagt áherslu á að Barnalelkhúsiö
lifði áfram og dafnaði.
Þetta má nefna sem dæmi um þann
velvilja fólkst, sem við urðum vör viö hvar-
vetna á landinu.
Þaö mætti í rauninni fylla heila bók af
dæmum um ekki aðeins velvild fólks heldur
líka greiöasemi.
Það er kannski ekki síst vegna þessa,
sem manni finnst sárt að sjá á bak Barna-
leikhúsinu — að vita af þörfinni, vita af
velviljanum, en geta samt ekki haldið starf-
inu gangandi, vegna þess að það vantar
einhverja hungurlús til aö tryggja fjárhags-
legan grundvöll þess.“
— Það er vel skiljanlegt. En ef viö víkjum
að sjálfu starfi leikhópsins: Hvað settuð þið
upp? Og hvernig? Hvaða markmiö lágu aö
baki starfinu?
„Þaö voru nú engin bein markmið sett
upp aö öðru leyti en því að við vildum gera
eins vel og við gátum. Viö höföum sem
sagt enga stefnuskrá í höndunum sem
sagði hverskonar leiklist við skyldum flytja.
Enda er ég ekki mjög trúuð á að slíkt gefist
vel.
En við reyndum nú samt ákveöna hluti.
Eins og til dæmis að höföa til ímyndunar-
afls barna í sýningum okkar. Leikmyndin
var því höfð eins einföld og leikverkið frek-
ast leyfði, og í einni sýningunni fengum viö
krakka úr Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands til aö gera leikmyndina. Það var
óskaplega skemmtilegt, og gafst mjög vel.
En auðvitað var reynt aö höfða til ímyndun-
araflsins einnig í leiknum sjálfum og svo
textanum — og það mistókst nú einu sinni,
að ég man: við urðum áþreifanlega vör við
þaö, aö börnum leiðist afskaplega félags-
leg umræða, ef þannig má að orði komast,
og finnst hún þurr. Við stóöum eitt sinn
uppi með slíkt atriöi í einni sýningunni, en
viö ákváðum að fella það brott, þegar það
geröist æ ofan í æ aö áhorfendurnir misstu
bæöi áhuga og einbeitingu og hættu aö
hlusta á það sem var sagt og horfa á það
sem fram fór. Það vill nefnilega veröa meiri
skaði að því að segja of mikiö en of lítið,
einkum ef börn eiga í hlut.
En langbest tókst til, þegar viö fengum
4