Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1984, Blaðsíða 7

Lyf kemur
f veg fyrir
hárleysi
Sé hárlosið orðið
ískyggilegt, ættu
menn að lesa þessa
frétt, því að hún
virðist gefa
mönnum rökstudda
von og það jafnvel
þeim einnig, sem
þegar eru orðnir
sköllóttir, en þeir
eru vafalaust tor-
tryggnir að fenginni
reynslu af alls kyns
skrumauglýsingum.
En þetta er vísinda-
leg frétt: Lyf, sem
ætlað var það hlut-
verk að draga úr of
háum blóðþrýstingi,
kann að reynast
haldgott í barátt-
unni gegn skalla.
Hin hugsanlega
notkun þess gegn
skalla kom í ljós,
þegar Upjohn Com-
pany gerði heilsu-
fræðilegar tilraunir
með sterku lyfi, min-
oxidil, sem vinnur
gegn háum blóð-
þrýstingi. Þegar
sjúklingarnir, sem
tóku þátt í prófun-
inni, voru búnir að
taka lyfið í töflum í
um 8 vikur, urðu
margir þeirra varir
við óvænta auka-
verkun — hár tók að
vaxa á nýjan leik og
hitt að þykkna, sem
fyrir var. En því
miður óx nýja hárið
ekki aðeins á höfð-
inu, heldur einnig á
andliti, öxlum og
handleggjum.
Fyrirtækið hóf
síðan rannsóknir í
því skyni að fá úr því
skorið, hvort það
gæti komið að gagni
gegn hárleysi í
formi áburðar á hör-
undið. Tilraunir
hafa nú staðið um
nokkurt skeið á
mönnum og öpum,
og þær lofa góðu,
þótt þær séu reynd-
ar enn á byrjunar-
stigi.
Hideo Uno, kunn-
ur vísindamaður við
rannsóknarstofnun
hryggdýra í Wis-
consin, er nú að
kanna áhrif lyfsins
á macacus-apa, en
þeir missa hár af
enninu þegar þeir
eru orðnir fullvaxn-
ir. Bæði hjá mönnum
og öpum hefst hár-
los, er hársekkirnir
dragast saman og
breyta þykkt þess
hárs, sem áfram
vex. Loks verður
ekki annað eftir
sums staðar af
venjulegu hári en
þau líkhár, hin nær
ósýnilegu hörunds-
hár, sem hylja lík-
amann.
Að sögn Uno vek-
ur minoxidil greini-
lega ný hár til lífsins
úndir hinum gömlu,
sem „blunda", og
stundum brjóta þau
sér leið upp gegnum
sama hársekk. Nær
allir sköllóttu mac-
acus-aparnir, sem
hann hefur með-
höndlað, hafa sýnt
merki um þykkara
hár og minnkandi
skallasvæði.
Prófanir á
mönnum eru gerðar
um öll Bandaríkin.
Þátttakendur í þeim
bera minoxidil á
hina hárlausu bletti
tvisvar á dag að
minnsta kosti í tvö
ár. Ronald Savin,
húðsjúkdómafræð-
ingur í New Haven,
Connecticut, segir:
„Á hverjum mánuði
eru hárin talin, og
sumir þátttakend-
anna taka örlítil
sýnishorn af höfuð-
leðrinu, svo að hægt
sé að rannsaka
þykkt hársins í smá-
sjá.“
Fylgzt er náið
með sjálfboðaliðun-
um vegna hugsan-
legra aukaverkana,
en sé minoxidil tek-
ið inn í töflum, getur
það haft hættuleg
áhrif á starfsemi
hjartans og nýrn-
anna. Uno segir, að
aparnir sínir hafi
ekki sýnt nein ein-
kenni truflana í þá
átt. En vegna auka-
verkana á menn og
til að gera sér fulla
grein fyrir því,
hvernig lyfið virki,
er nauðsynlegt að
halda áfram frekari
rannsóknum í nokk-
ur ár, segir Savin.
LIFNAÐARHÆTTIR
Að vera einn
með sjálfum sér
Margur maðurinn
þekkir þá þörf að vera
einn með sjálfum sér,
— og finnst hann furðu
sjaldan geta það. Þetta
á þó einkum við um
borgarbúa, sem vinna á
fjölmennum og eril-
sömum vinnustöðum og
búa í fjölbýli og hafa
þannig heimilisástæður
að tækifærin til að vera
einsamall eru fá. í eina
þéttbýlinu á íslandi,
sem orð er á gerandi,
Reykj avíkursvæðinu,
gleyma menn því í
þessu sambandi, að
ekki er nema nokkurra
minútna akstur út í
óspillta náttúru utan
við bæinn, þar sem hver
og einn ætti að geta átt
stund og stund með
sjálfum sér, ef hann
finnur sterka þörf fyrir
slíkt. Raunar er það
ekki eina úrræðið;
benda má á, að kirkj-
urnar eru öllum opnar,
ef þörf er á kyrrlátri
stund.
Það er sjaldgæft að
menn byggi hús bein-
línis í þessu augnamiði,
— þó kann að vera að
einhverjir eigendur
sumarbústaða hér á
landi hafi einmitt haft
þetta í huga. En hér er
dæmi um mann, sem
byggt hefur hús — nán-
ast glerhús — þar sem
hægt er að hafa þá til-
finningu, að maður sé
einn í heiminum. Að-
eins blasir við hafið í
öllum þeim marg-
breytileik, sem veður og
birta skapa, svo og
klettótt strönd og nokk-
ur tré.
Þetta er á lítilli eyju í
skerjagarðinum suð-
vestur frá Helsinki í
Finnlandi. Þar er urm-
ull af eyjum, þar sem
dálítill runnagróður og
einstaka tré vaxa svo
að segja uppúr klöpp-
unum. Húsið ber nokk-
urn keim af japönskum
arkitektúr, t.d. þak-
gerðin, þótt ekki sé með
pagóðulagi, en hvílir á
súlum úr sverum trjá-
bolum. Þarna innaní er
einskonar glerbúr með
útsýni til allra átta og
ekkert innanstokks
utan tveir sóffar,
byggðir sem hluti af
húsinu, og á milli
þeirra lítið borð. Eig-
andinn, sá sem teiknaði
og byggði húsið, stend-
ur þarna aleinn inni á
myndinni og horfir til
hafs: Heikki Siren,
arkitekt og prófessor
við arkitektaskólann í
Helsinki. Hann hefur
ugglaust verið að láta
einhvern draum rætast
á þennan hátt: Að geta
verið einn með náttúr-
unni og sjálfum sér,
hlustað á nið hafsins og
kvak fugla. Engin mús-
ík úr útvarpi eða öðrum
tólum, ekkert dót eða
myndir, sem mundu
taka athyglina frá nátt-
úrunni. Aðeins sæti og
kannski væri hægt að
lita í bók. En umfram
allt: Að geta verið einn
með sjálfum sér.
orado, segir: „Fullorðið fólk hefur
yfirleitt ákveðinn fjölda af fitu-
frumum — um þrjátíu þúsund
milljónir. Þegar fullorðinn maður
þyngist, hefur frumunum ekki
fjölgað í skrokknum á honum,
heldur hefur fitan aukist í þeim
sem fyrir voru.“ Svo að jafnvel
eftir aðgerðina er hægt að eta nóg
til að stækka frumurnar, sem eft-
ir eru, þó að hin aukna þyngd ætti
að dreifast jafnara.
Fitusog hefur víða verið fram-
kvæmt í Evrópu en ekki hefur enn
verið fylgzt með árangrinum
nægilega lengi til að marktækar
niðurstöður liggi fyrir. Hugsan-
legar aukaverkanir eru „holur“ í
hörundinu eða taugaskemmdir.
„Eins og alltaf þegar eitthvað nýtt
gerist í læknisfræði, er hætt við
að fólk líti á það sem krafta-
verkalausn,“ segir John Gross-
man, lýtalæknir í Denver. „En hér
er örugglega ekki um neitt slíkt að
ræða. Þessi aðferð hefur sín tak-
mörk og henni fylgja flækjur."
FITUSOG
nýjasta uppátækið
í fegrunarbaráttunni
soga út í hvert skipti. Jafnvel
frumkvöðlar fitusogs segja, að það
henti ekki öllum og sé heldur ekki
lækning við offitu. Aðgerðin virk-
ar bezt á fólk undir fertugu, sem
virðist ófært um að losa sig við
staðbundna fitukeppi. En þó að
fitufrumurnar, sem fjarlægðar
hafa verið, séu horfnar fyrir fullt
og allt, er ekki þar með sagt að
sjúklingurinn muni verða grannur
upp frá því. Fred Fatz, prófessor í
læknisfræði við háskólann í Col-
Fitukeppir alls konar á ýms-
um stöðum líkamans hrjá
marga manneskjuna nú á
tímum allsnægta, en jafnframt
líkamsræktar og megrunar. Þess-
ir keppir geta orðið til mikilla lýta
og merkilegt hvað fitan safnast
einkennilega og ójafnt oft á tíð-
um. En nú eru þeir farnir að soga
þá burt.
Yfir 500 manns í Bandaríkjun-
um hafa gengist undir þessa að-
gerð, sem kölluð er „suction lipect-
omy“ (eiginl. fituskurður með
sogi). Og fréttir herma að lýta-
læknar í hundraðatali
séu að læra þessa að-
ferð. Skurðlæknirinn
sker lítillega fyrir og
stingur inn pípu sem
er tengd sogdælu. Aft-
ur og aftur ýtir hann
pípunni inn í fituna,
svo að lítið magn sog-
ast út úr einum parti á
eftir öðrum, en fitu-
keppurinn verður
smám saman með göt-
um eins og svissneskur
ostur. Vefnum er síðan
þjappað saman og búið
vel um hinn meðhöndl-
aða líkamspart til að
koma í veg fyrir, að
vökvi safnist að. Nokk-
ur pund er hægt að
Þúsund og einnar nætur
veizla í Katar
íburður hefur
löngum verið ein-
kenni Austurlanda.
Eitt íburðarmesta
hótel, sem byggt hef-
ur verið í seinni tíð er
í smáríkinu Katar við
Persaflóann. í aðal-
atriðum er það með
pýramídalagi, en inn-
dregið neðst — og
með einskonar hatti.
Þessi höll kostaði 500
milljónir þýzkra
marka og hefur enda
hlotið lof fyrir fágað-
an arkitektúr, en ekki
er ljóst hvers vegna
þessi höll er á nafni
hins alþjóðlega
Sheraton-hótel-
hrings. Nýlega var
haldin þarna innan
dyra einskonar 1001
nætur veizla fyrir
þjóðhöfingja, sjeika
og aðra ráðamenn
smáríkjanna við
Persaflóann, og til
þess að hátignirnar
yrðu ekki sólbakaðar
um of í Benzunum
sínum, var í skyndi
plantað út 2000 pálm-
um sem mynduðu
skuggsæl trjágöng
frá flugvellinum á
hótelið.
Að utan er þessi
hótel-pýramídi frem-
ur látlaus, en þegar
inn úr dyrum er kom-
ið, blasir t.d. við
stærsta kristalsljósa-
króna heimsins. Hún
er búin til í Feneyj-
um úr 20.000 kristals-
einingum, sem festar
eru saman með 18
karata gulli.
Maður er nefndur
Gerhard Foltin,
Suður-Þjóðverji að
uppruna, og hefur
þann heiður að vera
hótelstjóri á Shera-
ton í Katar. Hann
fékk heilt ár til að
undirbúa sem bezt
ráðstefnuna, þegar
hátignir Persaflóa-
ríkjanna hittust, og
veitti ekki af. Það
varð nefnilega að
breyta hótelinu veru-
lega að innan, því
svitur þjóðhöfðingj-
anna þóttu ekki
nægilega stórar; auk
þess urðu þær að
snúa til austurs, svo
hátignirnar sæju til
sjávar, þegar þær
kæmu á fætur. Svo
þurfti ýmislegt smá-
legt svo sem tann-
bursta úr gulli, Kór-
aninn innbundinn í
sérstakt skinn, og
Davidoff-vindla, sem
þykja taka flestu tób-
aki fram.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21. JANÚAR 1984 7