Lesbók Morgunblaðsins - 28.04.1984, Blaðsíða 4

Lesbók/Ólafur K. Magnússon.
Einar Sigurbjörnsson prófessor og deildar-
forseti guöfrædideildar.
Þórir Kr. Þórðarson próf-
essor ræðir við Einar Sig-
urbjörnsson prófessor og
deildarforseta guðfræði-
deildar
ú gagnrýni heyrist
oft, ad prestarnir
prédiki of mikið út
frá Biblíunni og of
lítið um vandamál
daglegs lífs.
„Biblían er notuð í
kirkjunni á þeirri for-
sendu, að hún sé lifandi orð en ekki forn-
aldar bók. Bækur Biblíunnar voru valdar
úr hópi annarra vegna þess að þær voru
viðurkenndar í kirkjunni sem heilagar
ritningar, þar eð í þeim væri ítrekuð játn-
ingin: Kristur er Drottinn. Það er alltaf
samspil milli játningar og ritningar, og því
er rúm fyrir biblíurannsóknir og biblíu-
rýni („biblíukrítík“);“
— Hvert er þá sambandið á milli
trúar prestsins og ritningartextans,
sem hann leggur út af?
„Trúin er samband milli tveggja aðila,
manns og Guðs. Fagnaðarerindið er lif-
andi orð, sem talar til okkar hér og nú. í
textanum getur verið sögulegur fróðleikur,
en hann skiptir ekki höfuðmáli, hið sögu-
lega í textanum þarf ekki að vera með öllu
rétt, sagnfræðilega talað. Höfuðmáli
skiptir það sem textinn vill segja í prédik-
unarskyni."
— Hvernig er þá hægt að prédika
út af sköpunarsögunni í 1. Móse bók?
„Enginn áhorfandi var að þeim atburð-
um er þar urðu. Sköpunarsagan hefur haft
mismunandi gildi meðal mismunandi kyn-
slóða. í frumkirkjunni var hún t.d. notuð
til þess að kveða niður tvíhyggjuna og
leggja áherslu á, að einn Guð hefur skapað
allt og að illskan og bölið sé hið óskiljan-
lega sem kemur „á eftir", óhlýðni, sem af-
leiðing uppreisnar. Sköpunin er val af
Guðs hendi. Hann valdi, að annað skyldi
vera til en hann sjálfur Fagnaðarerindi
sköpunarsögunnar er einmitt þetta: Lífið
er í hendi Guðs.“
— Til eru trúflokkar sem setja
fram sem andstæður annars vegar
Darwins-kenninguna um framþróun
tegundanna og hins vegar sköpunar-
söguna. Þeir eyða miklu púðri í að
afsanna Darwin til þess að sanna
sköpunarsöguna.
„Biblían kennir enga sérstaka náttúru-
fræði. En náttúrufræðin má þá heldur
ekki fara að kenna neina guðfræði. Ég lít
svo á, að til séu tvær villukenningar. Önn-
ur er svona barnaleg biblíutrú, eins og þú
lýstir, hin er blind trúarhyggja, sem talar
um trúna sem tóma tilfinningu. Menn
segja sem svo: Allt er í óvissu ef við setjum
ekki Biblíuna á stall eins og pottþétt búr,
og þar getum við flett upp öllum sannleik-
anum, eða þá fálmum í blindni eftir ein-
hverri fótfestu. Þetta botnar í tómri ein-
staklingshyggju. Það er einmitt mikið
fólgið í myndinni af kirkjunni sem móður.
Kirkjan er móðir sem elur okkur. Biblían,
trúarhefðin, játningarnar, guðsþjónustan.
Þetta á að vera okkar viðmiðun."
— En hvað um að prédika um
vandamál daglegs lífs?
„Prédikunin er útlegging Guðs orðs til
samtímans og þá einmitt um vandamál
daglegs lífs. Guð hefur gefið okkur skyn-
semi. Við játum að Guð hafi skapað heim-
inn og fellum þar með jákvæðan dóm yfir
veröldinni og því sem veraldlegt er, en
höfnum því, að Guð sé handan góðs og ills,
duttlungafullur, refsi einum að geðþótta
og útvelji annan af geðþótta. Þannig er
guðsmynd Gamla testamentisins ekki, en
það er útbreiddur misskilningur að svo sé.
Trúin á gæsku Guðs menntar skynsemina,
og á trúnni byggjum við, er við fjöllum um
vandamál daglega lífsins.
Við skipum ekki daglega lífinu sam-
kvæmt lögum í Biblíunni, heldur íhugum
við þau lög. Þannig verður til samspil milli
trúar og skynsemi, sem er einkenni evang-
elískrar guðfræði. En hættan við hina
barnalegu biblíutrú, sem ég lýsti áðan, er
sú að menn geri Biblíuna að lögbók. —
Þetta er stöðug glíma."
— Er þá hlutverk Ritningarinnar
gagnvart prédikuninni, að við aðeins
lesum uppbyggilega gamia texta?
Sögurnar í Biblíunni, ekki hvað síst í
Gamla testamentinu, eru af mönnum sem
stóðu í nákvæmlega sömu sporum og við
núna, þ.e. frammi fyrir lífsvandanum og
frammi fyrir Guði. Abraham og Móse
stóðu frammi fyrir kröfu Guðs og gjöf.
Biblían fjallar um það þegar maður og
Guð mætast.“
— Er þetta þá húmanismi og tilvist-
arstefna?
„Hið klassíska í guðfræðinni er að gera
sér grein fyrir annars vegar hinu sögulega
efni og hins vegar hinni andlegu merkingu.
Eitt sinn nefndu menn þetta allegóríska
aðferð. Þetta er verkefni sem á margan
hátt hefur týnst í guðfræðinni og biblíu-
skýringunni."
— Nema hér við Háskólann!
„Það var „hin andlega túlkun" sem hélt
Biblíunni lifandi í kirkjunni um aldir.
Passíusálmarnir eru skýrt dæmi. Séra
Hallgrímur leggur út af sögulegum at-
burðum og leiðir fram andlega merkingu
fyrir líf hvers manns, fyrir daglega lífið.“
— Sama í tónlistinni, það er alltaf
verið að flytja Beethoven af því að
menn finna sífellt nýja merkingu í
verkum hans.
„Ný svið ljúkast upp í túlkuninni, ef við
skynjum báðar víddirnar í lífinu, hina lá-
réttu og hina lóðréttu. Ef við skiljum Bibl-
íuna aðeins sögulega, vantar hina víddina,
hina lóðréttu. Þar er talað um krossinn
sem eilífan atburð, ekki aðeins sögulegan.
Biblían lýsir eilífum sannleika, sem þarf
að túlka á ferskan hátt í hverri kynslóð.
Eilífðin sjálf, Guð, hefur birst í tímanum í
Jesú Kristi."
— Þannig túlkar lcikarinn einnig
Ilamlet og ritskýrir hann og Hamlet
fær nútíóargildi.
„Hér gríp ég aftur til kirkjuhugtaksins,
sem ég ræddi um áður. Kirkjan er eitthvað
sem kemur „á undan“, hún er ekki samtök
manna, heldur er hún móðirin, og við fæð-
umst af henni. Allt frá sköpuninni, frá
Abraham og Móse, er hún til í huga Guðs.
Og þessi sannleikur, sem Guð birtir í pré-
4