Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.1984, Blaðsíða 14

W ■ ■
H L J o M P L O T U R
Sálumessa
Mozarts
að var í júlímánuði
1791 að gráklæddur
maður kom til Mozarts
og bað hann að semja
sálumessu. Hér var á ferðinni
sendimaður frá von Walsegg
greifa. Hann hafði misst konu
sína og vildi heiðra minningu
hennar með flutningi sálumessu
og átti að líta svo út eins og hún
væri samin af greifanum sjálf-
um. Mozart fékk greidda nokkra
fjárupphæð fyrirfram, en þessi
dularfulli sendimaður birtist
aftur og aftur til að krefja hann
um sálumessuna. Mozart var
einn í íbúð sinni. Konstanza
hafði alið son fyrir skömmu og
var sér til heilsubótar á hress-
ingarhæli þegar hann hófst
handa um samningu sálumess-
unnar. Það settist að honum
banageigur þegar hann festi á
blað fyrstu þættina og heilsu
hans hrakaði óðfluga. Til að gera
langa sögu stutta, þá entist Moz-
art ekki ævin til að ljúka
verkinu, en hugur hans var við
samningu þess þar til yfir lauk,
meðan hann hélt ráði og rænu,
að hann andaðist 4. desember
1791. Það varð ekkjunni angurs-
efni ef hún yrði að endurgreiða
Walsegg það sem hann hafði lát-
ið af hendi og til að afstýra því
fékk hún heimilisvin og nem-
anda Mozarts, Sússmayer, til að
ljúka verkinu. Segja má að Moz-
art hafi goldið sköpun verksins
með lífi sínu og alla tíð síðan
hefir það vakið hrifningu og að-
dáun, enda þótt það sé ekki full-
gert frá hendi meistarans.
Það er tiltölulega sjaldgæft að
frægir söngvarar skipti um hlut-
verk og gerist hljómsveitarstjór-
ar, samt má nefna tvo af fræg-
ustu söngvurum samtímans sem
bregða þessu fyrir sig, Diedrich
Fischer-Dieskau og Placido
Domingo, og nú hefir sá þriðji
bæst í hópinn og gefið út
hljómplötu sem hefir fengið ein-
róma lof. Þessi söngvari er Peter
Schreier og hann ræðst ekki á
garðinn þar sem hann er lægst-
ur, þegar hann valdi sálumessu
Mozarts til flutnings. Schreier
hefir að vísu fengist við hljóm-
sveitarstjórn öðrum þræði allt
frá 1970 og hann hefir sungið
tenórhlutverkið í sálumessu
Mozarts oft og mörgum sinnum,
svo að hann nauðaþekkir alla
innviði verksins og þess gætir í
meðferð hans sem er ákaflega
vönduð, skýr texti og öll hlutföll
eins og best verður á kosið. Þá
þykja einsöngvararnir skila sín-
um hlutverkum með mestu
prýði, einkum þó Margaret Price
(sopran). Hinir einsöngvararnir
eru Trudelise Schmidt, Franc-
isco Araiza og Theo Adam. Það
er útvarpskórinn í Leipzig sem
syngur og ríkishljómsveitin i
Dresden leikur og það er Philips
sem gefur plötuna út og beitir
digitaltækninni við gerð hennar
— Philips digital 6514 320. Af öðr-
um hljómplötum sem eru tiltölu-
lega nýjar og þykja standa fyrir
sínu má nefna hljóðritun
þar sem Barenboim stjórnar,
ASD 2788, dramatísk uppfærsla
og vel sungin, en frá árinu 1972,
og aðra þar sem Marriner er
stjórnandinn, ZRG876, í báðum
tilfellunum eru prýðis einsöngv-
arar, en hljóðritunin hjá Schrei-
er og flutningur hans allur þykir
samt standa báðum þeim framar
og þeir sem um hana hafa fjallað
hafa valið henni einkunnarorð
eins og opinberun.
A.K.
Tryggva Gunnarssonar
eftir ÞÓR MAGNÚSSON þjóðminjavörð

að er ekki langt síðan
menn eignuðust
vatnshelt efni til
fatnaðar eða í um-
búðir, og enn munu ýmsir minn-
ast þeirra stórlega umskipta þá
er sjómenn fengu olíustakka og
þurftu ekki lengur að klæðast
skinnklæðum, sem menn vökn-
uðu sífellt í, hversu vel sem
menn báru í þau lýsi.
Þeir sem ferðuðust langan veg
á hestum þurftu að hafa við-
kvæman farangur sinn, klæðnað
og jafnvel bækur eða skjöl, svo
vel varin sem unnt var. Menn
tóku því oft þann kost að láta
gera sér skinnklædd koffort, sem
urðu nánast vatnsheld. Einkum
var selskinnið hentugt, því að í
því var mikil fita og það hrinti
vel frá sér vatni.
í Þjóðminjasafninu eru ferða-
koffort Bjarna Thorarensens
amtmanns, klædd selskinni, og
nú nýlega eignaðist safnið ferða-
koffort Tryggva Gunnarssonar
kaupstjóra og bankastjóra, sér-
lega vönduð, látúns- og kopar-
slegin og klædd selskinni.
Tryggvi var einn mesti fram-
kvæmdamaður sinnar tíðar. Er
saga hans alþekkt, enda hafa nú
komið út fjögur stór bindi ævi-
sögu hans, og er fróðlegt að
kynnast þessum prestssyni frá
Laufási, sem sigldi og varð
trésmiður, var bóndi í Fnjóska-
dal, síðan kaupstjóri Gránufé-
lagsins, brúarsmiður, alþingis-
maður og síðast bankastjóri og
átti þátt í að ýta úr vör flestum
framfaramálum þjóðarinnar á
sinni tíð.
Tryggvi var mikið á ferðalög-
um starfs síns vegna, innan
lands og utan. Þá voru nær allar
ár óbrúaðar og mest farið innan
lands á hestum. Ævinlega þurfti
hann að hafa með sér mikið af
skjölum og verðmætum auk dag-
legra hluta. Því var honum
nauðsynlegt að hafa vandaðar
umbúðir um föggur sínar og sjá
má á gömlum myndum hvernig
menn sundlögðu árnar og virðist
svo sem þá hafi farangur nær
allur verið á floti.
Ferðakoffort Tryggva eru af
venjulegri gerð, með hólfi í lok-
inu, en öll klædd selskinni,
negldu með látúnsbólum, og kop-
arhankar til að hengja þau á
klyfsöðul. Þau eru skrálæst og
ofan á loki eru látúnsplötur og
grafið á með koparstungu:
Tryggvi Gunnarsson. Að auki
mátti stinga miða með heimilis-
fangi undir plötuna.
Tryggvi eftirlét koffortin
Guttormi Vigfússyni umboðs-
manni og alþingismanni í Geita-
gerði í Fljótsdal sem notaði þau
á ferðum sínum til alþingis. Og
þar í Geitagerði voru þau geymd
unz Guttormur Þormar bóndi
þar, sonarsonur Guttorms Vig-
fússonar, gaf þau Þjóðminja-
safninu nú í sumar, svo að þau
mættu sameinast safni Tryggva
Gunnarssonar, sem er sérstök
deild í Þjóðminjasafni íslands.
Það er stundum á orði haft, að
Tryggvi Gunnarsson hafi litt
borizt á í einkalífi sínu. Hann
hefur sennilega haft allgóð fjár-
ráð alla tíð, en ekki verður þess
vart, að hann hafi safnað að sér
veraldlegum auði. Þeir hlutir,
sem varðveizt hafa úr eigu hans,
eru að sönnu allir vandaðir, en
þó einfaldir og fábreyttir. Hann
varð snemma ekkjumaður og
átti ekki afkomendur, lifði ein-
földu og sparsömu lífi, hafði
mikinn áhuga á dýravernd,
stofnaði Dýraverndunarfélag ís-
lands og kom upp Alþingishúss-
garðinum í elli sinni. Og þar er
hann grafinn sem bautasteinn
hans er.
ELÍS KJARTAN FRIÐFINNSSON
Hrafnseyri
Á Hrafnseyri var og verður vornóttin björt og hlý,
gróandans æðstu undur, alltaf er sagan ný
Hrafn var hér læknir og lagði líknandi hendur á marga
gjörði að sárum og sagði sjálfsagt öllum að bjarga.
Grelöð hún fann hér forðum farsælan ilm úrjörð,
gjörði hér bú og byggði bæ sinn við Arnarfjörð
mildur er ilmur og ennþá anga á vorin grundir
breytist það eflaust aldrei ókomnar árþúsundir.
Gróandans mildi máttur mjúklega vermdur höndum
búmannsins eðli og alúð, ást sem er sterkari böndum
tryggir fegurstu framtíð og farsæld öllum til handa
megi guð okkur gefa, gæfu að leysa hvern vanda.
Hrafnseyri
— Vor
Niðandi áin og lækurinn liðar
lautin er græn undan snjó,
í algleymiskyrrðinni finn ég til friðar
og frelsis í skapandi ró.
Frá sólstafa himninum geislandi glitrar
gullofið vefnaðar skrúð,
sem vermandi ylur um sálina sitrar
syngjandi náttúran prúð.
Hér er ilmur úr mosa og angan úr lyngi
við endalaust samofið spil,
mér finnst eins og strengur í sálinni syngi
um sólskin og blómstur og yl.
Hrafnseyri
— Vetur
Það er vetur og fönn og freðin jörð
á fjöllunum þoka grá,
í aftanbliki við Arnarfjörð
er eitthvað sem minnir á bænagjörð
og feykir hulunni frá.
Þá lýsir upp hugann leiftursýn,
hún ljómar frá þessum stað
og bjartari enginn bjarmi skín
ó blessaða fósturjörðin mín
hér var sögunnar brotið blað.
Hér fæddist áður sá fríði sveinn,
er frelsinu unni mest.
Hann barðist gegn oki, bjartur og hreinn
og bugaðist aldrei þótt stæði einn
í hættunum bar hann sig best.
Ells Kjartan Frlðfinnsson er kunnur jarðýtustjóri á Vestfjöröum. Hann
flutti kvæöin á samkomu á Hrafnseyri, sem þar var haldin á þjóðhá-
tlðardaginn á vegum Hrafnseyramefndar.
14