Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.1995, Blaðsíða 4

Gervigreindarkerfi geta
slegið sérfræðinga út
M
agnús Sigurður er fæddur árið 1949. Hann
er menntaður sálfræðingur frá Kaupmanna-
hafnarháskóla og hefur dvalið samtals 18
ár erlendis ýmist við nám eða störf á sínu
sviði. Hann er að líkindum eini íslendingur-
inn sem borið hefur prófessorstitil og starf-
að sem slíkur við Parísarháskóla í Sorbonne
í París (nánar tiltekið við þá sálfræðirann-
sóknastofu sem fyrrum var stjórnað af Al-
bert Binet). Á undanförnum 15 - 20 árum
hefur Magnús einkum unnið að þróun atferl-
isfræðilegs formgerðarlíkans og hugbúnað-
ar, sem heitir THEME og er ætlað til að
auðvelda atferlisrannsóknir.
Rannsóknarstarf hans er viðurkennt víða
um heim en þess ber að geta að hann hefur
dvalist sl. 6 ár hérlendis og á þeim tíma
starfað í beinum tengslum við erlenda há-
skóla í ýmsum Evrópulöndum auk þess að
sjá um námskeið á sínu sérsviði í Háskóla
ísíands.
Magnús er fæddur og uppalinn í miðbæn-
um, sonur Magnúsar G. Jónssonar sem var
dósent í frönsku við Háskóla íslands og
Jónu K. Magnúsdóttir en þau bjuggu á
Tjamargötu 40 í Reykjavík. Hann býr nú
þar ásamt konu sinni, Ágústu Sveinbjörns-
dóttur, arkitekt hjá Borgarskipulagi Reykja-
víkur og bömum þeirra".
Rætt við Magnús S.
Magnússon, forstöðu-
mann Rannsóknarstofu
um mannlegt atferli við
H.í. og fyrrum prófessor
við Sorbonne-háskólann
í París, um þann þátt sem
hann hefur átt í að þróa
gervigreindarkerfi, um
kosti þeirra og annmarka,
svo og stöðu Háskóla
íslands.
Eftir AGUSTINU
JÓNSDÓTTUR
RANNSÓKNARSTÖRF
Hvernig tengjast rannsóknir þínar gervi-
greind?
„Ég hef þróað tölvunaraðferðir af gervi-
greindarættum til atferlisrannsókna, það er
til að leita að huldum endurteknum mynstr-
um í atferli og samskiptum manna. Ég lít
ekki á rannsóknir mínar sem gervigreindar-
rannsóknir en kenningarnar og hugbúnað-
inn THEME setti ég fyrst fram opinberlega
á þingi, um gervigreind, sem haldið var í
Uppsalaháskóla árið 1982. Sænsku gervi-
greindarsamtökin voru reyndar stofnuð á
þessu þingi.
Aðferð mín byggir á samblandi af töl-
fræði, svokölluðum ef...þá reglum og í ríkum
mæli samkeppni milli fundinna mynstra sem
MAGNÚS S. Magnússon, fyrrverandi prófessor við Sorbonne-háskólann í
París. Það tók 16 mánuði að meta það hvort hann væri hæfur til að starfa
hérlendis á mun lægra háskólastigi. Ljósm.-.Greinarhöf.
verða fyllri og flóknari með hverri „kyn-
slóð“. Þannig svara þau stöðugt betur, út
frá sjónarmiði fræðilíkansins, til skipulags
þess atferlis sem rannsakað er. Hugmynd-
irnar að líkaninu eiga rætur að rekja til
hátternisfræði, (atferlis)sálarfræði, málvís-
inda og skynheildar-sálarfræði.“
Magnús skilgreinir greind sem hæfileik-
ann til að leysa ýmis konar vandamál. Hann
segir að tölvuforrit hafi gervigreind ef það
geti leyst vandamál sem krefjast greindar
séu þau leyst af mönnum. Hvort sem um
greind eða gervigreind er að ræða þá sé
átt við hæfni til að leysa verkefni sem krefj-
ast nokkurrar vitsmunagetu hjá mönnum.
Hver er munurinn á greind og gervi-
greind? Hvers vegna er þörf á að nota tvö
mismunandi heiti?
„Það er gert til að undirstrika hve aðferð-
ir tölvunnar geta verið frábrugðnar aðferð-
um manna; að hugsanaferlið getur verið
gjörólíkt þó að sama lausn finnist.
MENN og dýr: „Ég varð einnig sannfærður um að munur á mönnum og dýrum væri miklu minni en yfirleitt var (og er)
talið.“ Myndin: Kona og dýr í landslagi. Eftir Karl Einarsson Dunganon. Til hægri: í Skáktölvum er unnið með
gervigreind og þar höfum við gott dæmi um árangur sem næst í afmörkuðu og vel skilgreindu verkefni.
í örfáum orðum má segja að það gerist
á tvennan hátt nú á tímum þegar tölvu er
gefin gervigreind. Sá fyrri, sem telst nú
hefðbundinn, byggir á svokölluðum ef...þá-
reglum ásamt ýmsum upplýsingum. Gervi-
greindarforriti er fengið vandamál eins og
t.d. að tefla skák. Þá greinir forritið fyrst
aðstæður í stöðunni t.d. hversu marga menn
hver aðili hefur, hvaða menn eru valdaðir,
hveijir eru í uppnámi, hvort hægt sé að
skáka o.s.frv. Ut frá þeirri greiningu og
ýmsum upplýsingum um þekktar stöður,
ákvarða ef...þá- reglurnar hver næsti Ieikur
forritsins á að vera. Þ.e.a.s „ef“ aðstæður
í stöðu taflsins eru þessar „þá“ skal leikið
svona eða á hinn veginn. í dag teljast skák-
forrit með mögnuðustu tegundum gervi-
greindarforrita af þessari tegund sem hér
um ræðir“.
Eru þessi forrit ekki vanmáttug að ein-
hverju leyti?
„Jú, segja má að þau séu það gagnvart
illa skilgreindum vandamálum þar sem á
illfýrirsjáanlegan hátt reynir á almenna
skynsemi við nokkuð óljósar aðstæður. Það
á oftast við þar sem taka þarf ákvarðanir
út frá ónákvæmum og óöruggum upplýsing-
um eins og dæmigert er fyrir daglegt líf
og störf fólks. Gervigreindarkerfi af þessu
tagi slá marga sérfræðinga út á ýmsum
sviðum. Nýrri áhersla í þróun gervigreind-
ar leitar fanga í þekkingu og hugmyndum
varðandi starfsemi heilafruma og þeirra
samtengdu kerfa sem þær mynda í heilum
manna og dýra. Því er talað um gervitauga-
net þegar kerfi eru sett upp í tölvum sem
líkja eftir nokkrum eiginleikum taugafruma
og tengingum á milli þeirra. Sérstakir eigin-
leikar þessara kerfa, sem eru í öflugri þró-
un, eru einmitt þeir hæfileikar að greina
mynstur í óljósum upplýsingum og bregðast
við þeim á réttan hátt. Einkennandi fyrir
gervigreindarforrit af síðari gerðinni er að
þau læra sjálf af dæmum sem þeim eru
gefin, líkt og þegar manneskja lærir að
greina á milli málverka eftir Kjarval og
Picasso með því að sjá nokkrar myndir eft-
ir hvorn. Hliðstætt er þegar við lærum að
treysta fólki sem sýnir vissa tegund hegðun-
ar. Kerfi af þessu tagi eru t.d. nú þegar
n'otuð í sumum bönkum til að meta láns-
hæfi einstaklinga og fyrirtækja. Hins vegar
er óljóst hvaða þekking eða rök liggja að
baki ráðlegginga slíkra kerfa og þau líkjast
að því leyti meira tölfræði eða líkindafræði-
legum aðferðum við lausn vandamála.
Gervitauganetin leysa best verkefni sem
eru skyld skynjun og ákvarðanatöku þar
sem mönnum er ekki endilega ljóst hvernig
þeir komast að niðurstöðunni; geta jafnvel
alls ekki skýrt það. Þessi kerfi eiga hins
vegar erfitt með flókna rökhugsun og jafn-
vel reikning. Engum þarf að koma á óvart
að nú eru til gervigreindarkerfi sem sam-
tengja bæði þau fyrmefndu og jafnvel enn
nýrri nálganir eins og þá sem tengist hinu
svokallaða gervilífs-sviði, sem inniber heill-
andi möguleika varðandi þróun gervigreind-
H