Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.1995, Blaðsíða 8

1
RA UÐASKRIÐA íAðaldal. tbúðarhúsið var byggt árið 1926. Til hægri: Friðfinnur Sigurðsson á 100 ára afmæli sínu.
Myndin birtistmeð viðtali viðhann í Morgunblaðinu 18.júlí, 1965.
-130 ára minning
F riðfinnur í
Rauðuskriðu
Reyndi mátt og manndóm við
margra átta bylji,
eyddi þráttum, efldi frið
einlægur sáttavilji.
Iþessum vísuorðum sem þeir Egill
Jónasson og Steingrímur Baldvinsson
sendu Friðfinni Sigurðssyni, bónda í
Rauðuskriðu í Aðaldal, þegar hann
varð 100 ára, má lesa nokkra mannlýsingu
og greina eiginleika sem ríkir voru í eðli
Friðfinns.
Friðfinnur Sigurðsson fæddist á Hóli í
Köldukinn, S.-Þing., 16, júlí 1865. Foreldr-
ar hans voru Sigurður Sigurðsson og Helga
Jónasdóttir frá Björgum í Kinn. Bræður
Friðfmns voru Kristján á Halldórsstöðum
og Sigurður á Landamóti, lengi hreppstjóri
,í Ljósavatnshreppi, og Þórir, sem dó um
tvítugt. Systumar vom tvær: Sigríður sem
bjó á Halldórsstöðum alla ævi og Karitas,
sem ung lézt af barnsförum.
Friðfinnur hóf búskap á Halldórsstöðum
í Kinn 23 ára á hörðu vori og við lítil efni.
Áhöfnin var í byijun 25 kindur, ein kýr
og einn hestur. Með mikilli ráðdeild, sem
löngum þótti einkenna Friðfinn, svo og
fyrirhyggju stækkaði bú hans smám saman
og komst í 230 fjár, 4 kýr og 6 hross þeg-
ar flest var. Skipaði Friðfínnur sér í röð
virtustu bænda í héraðinu.
Friðfinnur var tvíkvæntur. Fyrri kona
hans var Guðný Sigurbjarnardóttir, fóstur-
dóttir Áma Magnússonar, stórbónda í
Rauðuskriðu í Aðaldælahreppi. Árni Magn-
ússon átti mörg fósturböm og skipti jörð-
inni milli þeirra. Einn hlutann fékk Guðný.
Hófu Friðfinnur og Guðný búskap í Rauðu-
skriðu árið 1897. Smám saman keypti Frið-
finnur aðra hluta jarðarinnar og eignaðist
hana alla að lokum.
í viðtali við Friðfínn, þegar hann varð
100 ára, er haft eftir honum: “Ég reyndi
alltaf um mína daga að skulda engum.
Eina skuldin, sem ég man eftir, var lánið
sem ég fékk hjá Stefáni Guðjohnsen, kaup-
manni. Það var þegar ég keypti þann hluta
af jörðinni, sem ég átti ekki í upphafi. Ég
fékk lánaðar 500 kr. Þegar ég spurði
Guðjohnsen hvaða tryggingu ég ætti að
gefa honum vildi hann enga, og þetta var
ekki einu sinni skriflegt. En ég gat borgað
þetta áður en umsaminn tími var liðinn."
Sýnir þessi frásögn vel hvílíks trausts Frið-
finnur naut, ekki aðeins þá heldur og alla
tíð.
Guðný, kona Friðfinns, dó árið 1900
eftir fárra ára sambúð þeirra hjóna. Þau
eignuðust 3 börn. Þóra dóttir þeirra féll
frá rúmlega tvítug en tveir synir, Árni og
Sigurður, urðu bændur í Rauðuskriðu og
bjuggu þar í tvíbýli. Þeir voru kvæntir
systrum, Kristjánsdætrum, frá Bergsstöð-
um í Aðaldal, Árni Guðnýju og Sigurður
Huldu. Er Guðný nú ein á lífi þeirra fjög-
urra og dvelst á Sjúkrahúsinu á Húsavík.
Seinni kona Friðfinns var Guðrún
Bjarnardóttir frá Vestari- Krókum í
Fnjóskadal. Til hennar leitaði Friðfinnur
er Guðný féll frá. Þau giftust síðan og eign-
uðust dreng, er skírður var Björn. Hann
dó úr kíghósta u.þ.b. ársgamall árið 1903.
Eina dóttur áttu þau, Guðnýju, er síðar
varð húsfreyja í Fagranesi í Aðaldal, Guðný
er enn á lífi háöldruð og dvelur hjá syni
sínum og tengdadóttur í Fagranesi. Guð-
rún, seinni kona Friðfinns, dó árið 1949.
Friðfinnur naut engrar skólamenntunar
um dagana. Bróðir hans kenndi honum að
lesa og skrifa. En Friðfinnur var búinn
góðri greind og naut þeirrar menntunar
sem gott heimili og lífsins skóli hafði að
bjóða og reyndist honum dijúgt veganesti
um dagana. Það var álit margra þeirra er
Friðfinni kynntust að hann væri greindur,
hagsýnn, nýtinn, vinnusamur, gætinn, úr-
ræðagóður, ýtinn án þess að vera frekur
og kæmi sínum málum fram þótt hægt
færi. Öllum vildi hann gott gera. Það gat
naumast hjá því farið að manni gæddum
slíkum eðliskostum yrðu falin trúnaðar-
störf í þágu almennings.
Friðfinnur var einn af stofnendum Spari-
sjóðs Kinnunga og öflugur stuðningsmaður
hans til dauðadags. Sat lengi í hreppsnefnd
Aðaldælahrepps, úttektar- og virðingar-
maður, við vegagerð og verkstjórn, deildar-
stjóri Kaupfélags Þingeyinga, í sóknar-
nefnd og formaður hennar um skeið, sátta-
semjari, einn af stofnendum Rjómabús Þin-
geyinga og Búnaðarfélags Aðaldæla.
Tveim stofnunum unni Friðfinnur fremur
öðrum, Kaupfélagi Þingeyinga og Spari-
sjóði Kinnunga. Á kreppuárunum eftir
1930 komst Kaupfélag Þingeyinga í mikinn
vanda sökum verslunarskulda félags-
manna. Átti Friðfinnur einn hæsta stofn-
sjóð hjá félaginu. Hann og ýmsir rosknir
menn töldu að með stofnsjóðnum væru
þeir að safna sér tryggingu til elliáranna.
Friðfmnur þótti nokkuð fastur á fé en í
vandræðum félagsins bauð hann að láta
af hendi stofnsjóð sinn, vildu aðrir gera
hið sama. Fordæmi Friðfínns varð kaupfé-
laginu ómetanlegt.
Oft var Friðfinni falið fjárhald ómynd-
ugra og þótti vel gefast sökum samvisku-
semi hans og fjármálahygginda. Geymdi
hann stundum um 50 sparisjóðsbækur
skjólstæðinga sinna sem áttu innistæður í
Sparisjóði Kinnunga. Ekki voru þó háar
upphæðir alls staðar.
Margir einstaklingar áttu athvarf í
Rauðuskriðu hjá þeim hjónum Friðfinni og
Guðrúnu og dvöldu þar árum saman og
vel að þeim hlúð.
Friðfinnur var stór maður og þrekvax-
inn. Bóngóður, hollráður og greiðvikinn og
vildi hvers manns vanda leysa. Hann sagði
eitt sinn í viðtali að honum hefði snemma
runnið til rifja fátækt foreldra sinna og
ásett sér að komast í álnir og verða aflögu-
fær svo að hann gæti liðsinnt öðrum. Marg-
ir leituðu til hans í erfiðleikum og ógjarnan
lét hann menn fara tómhenta heim sem
til hans sóttu.
Friðfinni búnaðist vel í Rauðuskriðu.
Jörðin var slétt af náttúrunnar hendi og
auðveld til nýtingar. Hann bætti jörðina
að húsum og ræktun og hafði hinar bestu
nytjar af búi sínu. Aldrei varð hann hey-
laus og gat stundum miðlað öðrum heyi í
vorharðindum eins og árið 1920 þegar
hann gat hjálpað sveitungum sínum um
160 vættir.
Árið 1930 var Jónas Jónsson frá Hriflu
dóms- og kirkjumálaráðherra. Hafði hann
ákveðið að leggja niður Grenjaðarstaðar-
prestakall og vildi ekki auglýsa prestakall-
ið laust til umsóknar þegar sr. Helgi Hjálm-
arsson hvarf þaðan braut. Undu mörg
sóknarbörn illa þessari ákvörðun Jónasar
og gekk þar harðast fram fyrir skjöldu
Friðfmnur í Rauðuskriðu. Varð þessi and-
staða til þess að Jónas lét undan síga og
auglýsti prestakallið og um það sótti sr.
Þorgrímur Sigurðsson og hlaut hann lög-
mæta kosningu. En ljóst var að Jónas
ætlaði sér ekki að veita prestakallið því
hann lét byggja alla parta Grenjaðarstaðar-
jarðar og þegar prestshjónin komu norður
að Grenjaðarstað var ekkert rými fyrir þau
á staðnum þar sem bærinn var setinn fólki.
Fóru prestshjónin því til Húsavíkur og
dvöldu hjá sr. Knúti Arngrímssyni meðan
verið var að rýma til á prestssetrinu Gren-
jaðarstað. Voru losaðar handa þeim tvær
stofur sem þau fluttu í en ekkert höfðu
þau eldstæði. Ekki veitti Jónas prestakallið
að heldur og liðu nokkrir mánuðir og var
sr. Þorgrímur tekinn að ókyrrast. Varð þá
að ráði að sóknarnefndir fólu Friðfinni að
fara suður til Reykjavíkur ög fá Jónas til
að veita prestakallið og greiða úr húsnæðis-
málum prestsins. Með Friðfinni fór og sr.
Þorgrímur.
Hafði Friðfinnur aldrei komið til Reykja-
víkur en átti þar náinn frænda og vin, Sig-
urð Sigurðsson, búnaðarmálastjóra, sem
reyndist Friðfinni betri en enginn í þeim
reipdrætti sem nú hófst með Friðfinni og
ráðherra. Gekk Friðfinnur á fund Tryggva
Þórhallssonar, forsætisráðherra, til að leita
eftir hans liðsinni. Mun Tryggvi hafa lagst
á sveif me'ð Friðfinni. Leið nokkur tími og
varð talsvert þóf. Jónas hugðist mæða
Friðfinn svo að hann hyrfi norður án þess
að koma erindi sínu fram. En þetta fór á
annan veg. Með seiglu og ýtni Friðfinns
og tilstyrk góðra manna fór svo að lokum
að bóndinn hafði sitt fram og ráðherra
veitti sr. Þorgrími prestakallið og greiddi
úr húsnæðismálum hans. Frá þessu segir
Eftir
SIGURJÓN
JÓHANN-
ESSON
FRIÐFINNUR og fyrri kona hans, Guðný Sigurbjarnar-
dóttir, ásamt sonum þeirra, Árna og Sigurði, sem báðir
urðu síðar bændur í Rauðuskriðu.
8