Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.2000, Blaðsíða 1

MINNISVARÐI
UM KRISTNITÖKU
SAMBUÐ ÞJOÐAR
OG KRISTNI
kvörðun Alþingis á Þingvöllum árið 1000 um að lögtaka kristni
III hér á landi er ein sú merkasta og afdrifaríkasta í sögu þings og
m wjk þjóðar. BCristnin hefur verið einn helsti burðarásinn í menningu
jF _ og menningarlífi þjóðarinnar, að ekki sé talað um áhrif hennar á
líf þeirra þegna sem á hverri tíð hafa tilbeðið Krist leynt og ljóst. ís
m lensk menning og saga bera þannig glögg merki kristinna áhrifa.
wÆLm aJHbi Þegar dró að þúsund ára afmæli kristnitökunnar ákvað Alþingi að minnast tíma-
mótanna með því að stuðla að ritun verks um kristni á Islandi og áhrif hennar á þjóðina í gegnum aldirnar.
Hinn 12. aprfl næstkomandi kemur ritverkið út í íjórum bindum undir heitinu Kristni á íslandi.
Undirbúningur og ritun verksins hefur staðið frá árinu 1990 undir stjórn Hjalta Hugasonar prófessors og
ritstjórnar sem skipuð var þeim Sigurjóni Einarssyni, formanni, Helga Bernódussyni, Helga Skúla Kjartans-
syni og Jónasi heitnum Gíslasyni, meðan hans naut við. Undirbúningur og mótun verksins fór að mestu
-fram árið 1991 og ritunin árin 1992-1997. Lokafrágangur og endurskoðun texta fór fram árið 1998.
í upphafi var mörkuð skýr ritstjórnarstefna, eins og skýrt er frá í formála ritstjóra. Þar segir m.a. að mark-
miðum verksins hafi verið lýst svo „að höfundar skuli kosta kapps um að verk þeirra
♦ dragi upp heildstæða mynd af sambúð þjóðar og kirkju í ljósi nýjustu og ítarlegustu rannsókna sem til
eru varðandi einstök viðfangsefni og skýri stöðugleika eða þróun á þessu sviði eftir því sem við á;
♦ fræði lesendur um íslenska sögu út frá gagnvirku sjónarhorni á sambúð þjóðar og kirkju
♦ hjálpi lesendum að túlka íslenskt þjóðlíf og menningu, sem og eigin tilveru á líðandi stundu;
♦ verði verðugur minnisvarði um að 1000 ár eru liðin frá kristnitöku."
Enn fremur skrifar ritstjórinn; „Sambúð þjóðar og kirkju í þau rúm þúsund ár sem leiðir hafa legið saman
hefur haft margar hliðar, menningarlegar, félagslegar, pólitískar og efnahagslegar. Stefnt hefur verið að því
að í ritverkinu sé dregin upp sem fjölþættust mynd af þessari sambúð. Þannig er leitast við að gera stofnun-
arlegri sögu kirkjunnar nokkur skii, benda á áhrif hennar á sviði stjórnarfars og réttar, sem og að greina á
hvern hátt kristnin mótaði siðferði, heimsmynd, söguskilning og lífstúlkun þjóðarinnar á mismunandi tím-
um. Þá er einnig leitast við að varpa ljósi á áhrif kristninnar á sem flestar listgreinar meðal þjóðarinnar. Sér-
stök rækt hefur því verið lögð við hina menningarlegu hlið á samskiptum þjóðar og kirkju á hverjum tíma.“
Hópvinna einkenndi vinnuna við ritun þessa mikla verks. Höfundar hittust reglulega til að ræða efnistök
og framvindu verksins. Leitað var ráða sérfræðinga á ýmsum sviðum og haldin opin málþing í tengslum við
ritunina. Ekki er staðar numið þegar verkið kemur út heldur er boðað málþing á Akureyri hinn 15. aprfl
næstkomandi og annað á hausti komanda. Þannig hefur Kristni á íslandi þegar orðið til að vekja umræðu
um áhrif og gildi kristninnar og varpar nýju Ijósi á áhrif hennar á þjóðlíf okkar og menningu. Það er varða á
leið þjóðarinnar inn í nýja öld þar sem hægt er að staldra við og líta um öxl um leið og horft er til framtíðar.
I þessari kynningu Morgunblaðsins er gripið niður á nokkrum stöðum í þessu yfirgripsmikla verki sem
spannar samfylgd kristni og þjóðar í þúsund ár. Sýnishornin voru valin af starfsmönnum blaðsins og verða
að skoðast sem lítill forsmekkur að þessu mikla ritverki. Sú leið var valin að sleppa neðanmálstilvitnunum,
enda erfitt að koma þeim við í blaðhluta sem þessum.
; I
9

KRISTNIÁ ÍSLANDI
bindum, samtals nærri 1.600 síður, litprentuð í stóru broti og
inniheldur meira en þúsund myndir.
1. bindi - íslenskfrumkristni og upphafkirkju, fjallar um
trúarlega menningu íslendinga iiam um miðbik 12. aldar.
Aðalhöfundur þess er Hjalti Hugason, prófessor í kirkjusögu
við Háskóla fslands. Hann er jafnframt ritstjóri Kristni á
íslandi.
2. bindi - íslenskt þjáöfélag og Rómarkirkja spannar tíma-
biiið frá 12. öld og fram á þá 16. þegar ný viðhorf í trúarefh-
um tóku að gera vart við sig. Það er skoðað hvemig krístnin
breyttist í volduga yfirþjóðlega stofnun sem lét sér ekkert
mannlegt óviðkomandi. Aðalhöfundur er Gunnar F. Guðmundsson,
sagnfræðingur.
3. bindi - Frá siðaskiptum til upplýsingar F]allar um lútherska sið-
breytingu til loka upplýsingaraldar. Hér eru rakin tengsl kirkju og samfé
lags á ýmsum sviðum þjóðlífsins. Aðalhöfundur er Loftur
Guttormsson, prófessor í sagnfræði við Háskóla íslands.
4. bindi - Kristnihald á tímamótum segir frá því hvernig
einhæft og einangrað kristið bændasamfélag mætir nútíman-
um og frelsishugmyndum hans. Aðalhöfundar eru Þórunn
Valdimarsdóttir, sagnfræðingur og rithöfúndur, og Pétur Pét-
ursson, prófessor í kennimannlegri guðfræði við Háskóla
fslands.
Auk fyrrgreindra aðalhöfunda rituðu Inga Huld Hákonar-
dóttir, Guðbjörg Kristjánsdóttir, Ásdís Egilsdóttir, Njáll Sig-
urðsson, Einar Sigurbjörnsson, Margrét Eggertsdóttir, Þóra
Kristjánsdóttir, Gunnar Kristjánsson og HörðurÁskelsson
styttri kafla. Myndritstjórn önnuðust Guðbjörg Kristjánsdótt-
ir, Þóra Kristjánsdóttir og Inga Lára Baldvinsdóttir. Halldór Þorsteinsson
hannaði bækurnar. Skerpla ehf. annaðist útgáfustjóm, Steindórsprent-
Gutenberg ehf. prentaði og Félagsbókbandið Bókfell batt inn. Dreifingu
annast Hið íslenska bókmenntafélag.
TEIKNINGIN ER GERÐ EFTIR HUNI
AF BISKUPS- EÐA ÁBÓTASTAF
SEM FANNST í TÚNINU Á ÞING-
VÖLLUM 1957. HÚNNINN ER
STEYPTUR ÚR BRONSIEN AF
STAFNUM SJÁLFUM ER NÚ AÐ-
EINS VARÐVEITTUR SMÁBÚTUR í
FRAMHALDi AF FALNUM. Á HÚN-
INUM ERU TVEIR SAMHVERFIR
KRÓKAR OG KALLAST STAFUR
MEÐ ÞESSU LAGITÁ-BAGALL. Á
KRÓKUNUM ERU DÝRAHÖFUÐ í
ÚRNESSTÍL OG ÞVÍ ER BAGALL-
INN TALINN FRÁ ÞVÍ UM 1100.