Alþýðublaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 15. nóvember 1984
13
til formanns Alþýðu-
Dinginu um helgina
s verður haldið um nœstu
lltrúar flokksins koma saman
-a, auk þess sem kosin verður
fara fram um formannssœtið
óhlutbundnar, þannig að allir
ir hafa tveir menn sérstaklega
rs vegar núverandi formaður
lannsson og hins vegar, Jón
ður flokksins í Reykjavík.
■ spurningar fyrir Kjartan og
— Hvers vegna býður þú þig fram
til formanns Alþýðuflokksins?
— Framboð mitt er svar við
ákveðinni kröfu jafnaðarmanna —
flokksbundinna sem annarra — um
róttækar breytingar: Á Alþýðu-
flokknum, á núverandi flokka-
kerfi, á íslensku þjóðfélagi.
Þjóðfélagið er á tímamótum.
Alþýðuflokkurinn er á tímamót-
um.
Nú er að hrökkva eða stökkva.
Framundan eru einstæðir um-
brotatímar í íslenskri pólitík. Það
eru þúsundir kjósenda þarna úti,
sem eru að leita að nýjum svörum
við gömlum spurningum: nýjum
leiðum út úr augljósum ógöngum.
Þjóðfélagið er að gliðna í sundur
vegna óstjórnar og himinhrópandi
misréttis. Hvert sem litið er í þjóð-
félaginu kalla vandamálin á lausnir,
sem jafnaðarmenn einir eru færir
um að finna.
Ég sætti mig hreinlega ekki við
það, á sama tíma og þörfin fyrir
stríðandi Alþýðuflokk hefur sjald-
an verið meiri, þá skuli menn sætta
sig við fylgis- og áhrifaleysi. Mig
ragar það ekki, hvort flokkurinn
fær 4.5 eða 8% í skoðanakönnun-
um. Þess konar flokkur getur verið
pólitískt ráðgjafarfyrirtæki, en
hann er ónýtur sem baráttutæki
vinnandi fólks.
Ég sætti mig ekki við svo smáan
hlut.
Alveg eins og við berum fram
vantraust á ónýta ríkisstjórn og ger-
um strangar kröfur til aðila í at-
vinnulífinu — eins vil ég að við ger-
um meiri kröfur til okkar sjálfra en
annarra.
Ég þekki engan Alþýðuflokks-
mann, sem mætir til flokksþings,
þegar flokkurinn hefur tapað 2 af
hverjum 3 kjósendum, með því
hugarfari að leggja blessun sína yfir
óbreytt ástand.
Allir hugsandi Alþýðuflokks-
menn eru sammála um nauðsyn
róttækra breytinga: Á stefnumið-
um flokksins, innra starfi, vinnu-
brögðum, útbreiðslustarfi, uppeld-
isstarfi, áróðurslínu, o.s.frv.
Spurningin er: Hvort má sín
meira: Krafan um breytingu eða
óttinn við breytingar?
Vogun vinnur — vogun tapar.
Það er reyndar allt að vinna en
engu að tapa.
Þess vegna er engu að kvíða —
þetta er ekkert mál.
— Hverja telur þú framtíð Al-
þýðuflokksins í íslenskri pólitík?
Að óbreyttu hjakkar flokkurinn í
sama farinu. Hann liggur þá við
stjóra — leitar vars. Því að það lifir
enginn til lengdar á fornri frægð.
Framtíð Alþýðuflokksins er fólg-
in í því, að krafan um róttækar
breytingar nái fram að ganga. Þörf-
in fyrir róttækan, stefnufastan og
____Jón Baldyin Hannibalssqjv
Alþýðuflokkurinn
er á tímamótum
áræðinn Alþýðuflokk blasir hvar-
vetna við. Tækifærið til að snúa
vörn í sókn bíður þeirra sem þora
að grípa það. Eigi það að takast má
það aldrei henda, að flokkurinn
læðist með veggjum, forðist átök,
þori ekki að standa í sviðsljósinu,
þori ekki að flekka hendur sínar í
pólitík.
Fyrst og síðast verður flokkurinn
að hafa pólitíska „hernaðaráætl-
un“. Hann verður að vita, hvar hann
vill hasla sér völl, hverja hann velur
að vinum og samstarfsmönnum og
hverjir eru óvinir hans. Hann má
ekki kinoka sér við að varpa því fyr-
ir róða, sem úrelt er úr hugmynda-
kerfi hans, (t.d. ríkisforsjárkredd-
unni); né heldur neita staðreyndum
um nauðsyn samkeppni einstakl-
inga, hugmynda og vöru á markaði,
til þess að knýja menn til þess að
leggja sig fram, sækjast eftir því af
kappsemi sem eftirsóknarvert er í
lífinu.
Aldrei að forðast deilur, ágrein-
ing og stríð — fyrir málstaðinn.
Það á að vera okkar líf og yndi. Við
eigum heldur ekki að semja við
aðra út af hræðslu; þaðan af síður
hræðast að semja — þ. á m. um
aðild að ríkisstjórnum.
— Hvar telur þú að flokkur-
inn eigi að marka sér bás í hinu póli-
tíska litrófi hér á landi?
Flokkurinn á hvergi að standa
mýldur á bás; hann á að hasla sér
völl, til varnar og sóknar. Mitt svar
er afdráttarlaust: Alþýðuflokkur-
inn á ekki að þykjast vera annað en
hann er: Róttækur umbótaflokkur
vinstra megin við miðju stjórnmál-
anna. Jíann á hvorki að hallast til
vinstri né til hægri, né heldur
hlaupa út undan sér út og suður um
víðan völl, eftir því sem vindar
blása.
„Vinstramegin“ við okkur eru
tveir flokkar: Kvennalistinn, sem er
lengst til vinstri (hann er í reynd
stjórnleysingjasamtök vinstrameg-
in við Alþýðubandalagið). Alþýðu-
bandalagið er næstlengst til vinstri.
Það á hins vegar eftir að gliðna í
sundur á næstu árum: Róttækl-
ingahópar eiga eftir að hrökklast út
um vinstri dyrnar, en verkalýðs-
sinnar og raunsæismenn munu um
síðir koma til okkar.
Hægra megin við okkur er Sjálf-
stæðisflokkurinn. Hann er í svip-
inn margir flokkar. Harkalið frjáls-
hyggjusafnaðarins, hagsmunaverð-
ir stórfyrirtækja, sem sækjast eftir
endurtryggingu ríkisvaldsins, (pils-
faldakapítalistar), framsóknar-
menn, sem leiðist í Framsókn, og
frjálslyndir sósíaldemókratar úr
röðum launþega.
Valdataka frjálshyggjudrengj-
anna á eftir að splundra Sjálfstæð-
isflokknum og smækka hann.
Sósíaldemókratarnir koma til okk-
ar, ef við höldum rétt á málum.
Vinstramegin við miðju: Það ei
sóknarformúla jafnaðarmanna: Og
þýðir að lokum að Alþýðuflokkur-
inn, Bandalag jafnaðarmanna og
sósíaldemókratísk öfl úr Sjálfstæð-
isflokknum munu mynda eina fylk-
ingu, sem getur orðið ráðandi afl í
ríkisstjórn íslands á næstu áratug-
um.
Gleymdi ég Framsókn? Hún er
hvort eð er tímaskekkja og passar
ekki inn í mynstrið. í reynd er hún
bara atvinnurekendahagsmunir
eins auðhrings, sem gerir Fram-
sóknarflokkinn út á ríkissjóð.
Til þess að þessi formúla gangi
upp verður að gera þá kröfu til Al-
þýðuflokksins að hann reynist stað-
fastur í þeirri utanríkispólitík, sem
meiri hluti þjóðarinnar hefur náð
samstöðu um. Undir minni forystu
verður hann það.
— Hefur hlutverk Alþýðu-
flokksins breyst í tímans rás?
— Þó nú væri. Kjarninn í þjóð-
félagsskilningi jafnaðarmanna er
hugmyndin um hægfara umbætur;
það sem heilbrigðisstéttir nú til
dags kalla „fyrirbyggjandi aðgerð-
ir“ — til þess að koma í veg fyrir, að
þjóðfélagið leysist upp í borgara-
styrjöld í hagsmunaárekstrum
(byltingu).
Svar jafnaðarmanna við krepp-
unni milli 1930-1940 var áætlunar-
búskapur, sem þýddi að lokum
ríkisforsjá. Þá var þetta róttækt
sjónarmið. Núna er þetta erki-
íhaldssemi. Á íslandi hefur þetta
endað í „velferðarkerfi fyrirtækj-
anna“, sem er einhvers konar fram-
sóknarheimspeki og hefur kostað
þetta þjóðfélag tugi milljarða sl.
hálfan annan áratug.
Þess vegna segi ég í stefnuyfirlýs-
ingu minni: „Undir minni forystu
mun Alþýðuflokkurinn taka af
tvímæli um, að við erum ekki
gamaldags kerfisflokkur, heldur
róttækur umbótaflokkur, sem vill
breyta þjóðfélaginu í átt til vald-
dreifingar og virkara lýðræðis —
gegn miðstjórnarvaldi og ríkisfor-
sjá!‘
— Hver er þín afstaða til hugs-
anlegra samstarfsaðila flokksins
(annarra flokka) hvað varðar ríkis-
stjórnarsamstarf og á fleiri svið-
um?
Svarið leiðir af spurningu nr. 3,
þar sem ég svaraði því, hvar hið
„eðlilega“ fylgi frjálslynds jafnað-
armannaflokks er að finna: Vinstra
megin við miðju, Við eigum að leita
samstarfs með þeim, sem hafa svip-
aðar grundvallarforsendur og af-
stöðu og við. Þetta þýðir að við eig-
um fyrst og fremst samleiö með
Bandalagi jafnaðarmanna og hin-
um frjálslyndari öflum í Sjálfstæð-
isflokknum. Markmiðið er að sam-
eina þessi öfl til að styrkja stöðu
þeirra í stjórnarsainstarfi við aðra,
sem eru þá ýmist: Sjálfstæðisflokk-
urinn eða Alþýðubandalagið. Það
fer á hverjum tíma eftir þvi, hvor
þessara aðila er lengra kominn á
þroskabrautinni.
Tökum dæmi: Viðreisnin var
framan af mjög góð stjórn, vegna
þess að hún var róttæk umbóta-
stjórn (nýjar og skynsamlegar hug-
myndir i efnahagsmálum). Stiórn-
arandstaðan þá, Allaballar og
Framsóknr voru íhaldssöm öfl.
Hvers vegna höfum við svo
hörmulega reynslu af svokölluðum
„vinstri stjórnum“, þ.e. stjórnum
með Framsókn og Allaböllum? Það
er af því að Framsókn er íhaldssam-
ur íhaldsflokkur en Alþýðubanda-
lagið er íhaldssamur hentistefnu-
flokkur. Framsókn er erkikerfis-
flokkur, sem róttækur jafnaðar-
mannaflokkur á nánast enga sam-
leið með. Allaballarnir geta lagast
‘(sérstaklega ef við neyðum þá til
þess); en þeir eiga ótrúlega mikið
ólært.
Það dapurlegasta við forystu Al-
þýðuflokksins á undanförnum ár-
um er að hún hefur ekki haft neina
„herstjórnarlist“. Það er fínt orð
yfir það, að vita hvað maður vill
gera. Sumir segja að Alþýðuflokk-
urinn hafi gert stærstu mistökin
þegar hann fór út úr ríkisstjórninni
1979. Það er rangt. Stærstu mistök-
in voru óumdeilanlega að álpast inn
í ríkisstjórn undir forsæti erkikerf-
isflokks 1978. Það var pólitískt um-
ferðarslys. Og Alþýðuflokkurinn
hefur enn ekki beðið þess bætur. Til
þess voru vonbrigði þess unga og
róttæka fólks, sem flykkti sér um
flokkinn og vænti breytinga, of sár.
— Hver verða höfuðmálin á
flokksþingi Alþýðuflokksins um
nœstu helgi?
— Þjóðfélagið vœntir aðeins
einna tíðinda af þessu flokksþingi
Alþýðuflokksins: Þorir hann —
eða þorir hann ekki? Mun hann
þekkja sinn vitjunartíma — eða
láta tækifærið sér úr greipum
ganga? Hvort verður ofan á: Kvíð-
inn fyrir breytingum (þær valda oft
sársauka um sinn) eða krafan um
breytingar.
Þar sem ekki er við neitt að stríða
er ei sigur neinn að fá.
Ef þú ert að spyrja um einstök
mál, þá er ég ekki í nokkrum vafa
um það. Það er ítarleg stefnuyfir-
lýsing, sem unnin hefur verið á veg-
um Félagsmiðstöðvar jafnaðar-
manna í Reykjavík um mál mál-
anna í þjóðfélaginu. Hún heitir:
„Hverjir eiga ísland?“ og undir-
titillinn er : „Fámenn stétt fjár-
magnseigenda — eða hinn vinnandi
fjöldi?“ Þetta eru drög að stefnu-
yfirlýsingu Alþýðuflokksins um
„leiðir til að jafna eigna- og tekju-
Framh. á bls. 10