Alþýðublaðið - 23.01.1986, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 23. janúar 1986
3
Amnesty International:
Fangar mánaðarins
— janúar 1986
Lesendabréf:
Einföld og villandi
— á köflum, skrifar „Laumukrati“ um bók
Jóns Orms Halldórssonar um Vilmund Gylfa-
son
Mannréttindasamtökin Amnesty
International vilja vekja athygli al-
mennings á máli eftirfarandi sam-
viskufanga i janúar. Jafnframt
vonast samtökin tii að fólk sjá sér
fært að skrifa bréf til hjálpar þess-
um föngum og sýna þannig í verki
andstöðu sína við að slík mannrétt-
indabrot eru framin.
Júgóslavía: Radomir Veljkovic er
fyrrverandi foringi í hernum sex-
tugur að aldri. A árunum 1969—
1972 gaf hann út nokkrar stefnur á
hendur Tító, fyrrverandi forseta,
þar sem hann dró Tító til ábyrgðar
á meintri brotlegri hegðun öryggis-
lögreglunnar. I kjölfar þess var
hann í marz 1973 dæmdur sekur um
að „rýra álit ríkisins" og flytja
„fjandsamlegan áróður“, en talinn
ósakhæfur og „hættulegur um-
hverfi sínu“, og var því dæmdur til
að flytjast á geðveikrahæli. Þetta
stingur mjög í stúf við niðurstöður
5 eldri geðrannsókna sem hann
gekkst undir að eigin vilja þegar at-
vinnuleysi beið hans eftir að hann
hafði verið látinn hætta í hernum
árið 1967. í öllum tilvikum var nið-
urstaðan sú að hann væri heill á
geðsmunum og fullfær um vinnu.
Veljkovic staðhæfir í áfrýjun dóms-
ins að hvorki honum né þeim lög-
fræðingum sem hann kaus sér hafi
verið leyft að vera viðstaddir réttar-
höldin.
Líbýa: Tíu manns eru enn í fangelsi
síðan yfirvöld Líbýu hófu menn-
ingarbyltinguna í apríl 1973, en þá
voru 3—400 manns handteknir.
Opinber yfirlýsing frá þessum tíma
hljóðar svo: „Við munum fangelsa
þá sem eru pólitískt sjúkir, komm-
únista, Marxista, guðleysingja,
bræðrareglu Múhameðstrúar-
manna sem stundar leynilegar að-
gerðir, hvern sem flytur áróður fyrir
vestræn ríki eða boðar kapítal-
isma“. Þessir 10 fangar voru ákærð-
ir í júní 1974 fyrir að skrifa gagn-
rýni á stjórnina, og fyrir að eiga að-
ild að ólöglegum samtökum (Frels-
isflokki- Múhameðstrúarmanna),
sem hefði það markmið að steypa
stjórninni. Horfið var frá réttar-
höldum síðar á árinu og föngunum
sleppt, en þeir voru teknir aftur
samdægurs. 19. feb. 1977 var einn
þeirra dæmdur í 5 en hinir í 15 ára
fangelsi, en ríkisstjórnin breytti öll-
um dómum í ævilangt fangelsi.
Samkvæmt heimildum AI var rétt-
að aftur í máli 4 af föngunum í apríl
1983 og þeir dæmdir til dauða, og
einn líflátinn. AI hefur leitað eftir
staðfestingu líbýskra yfirvalda á
þessu en án árangurs
Filippseyjar: Fjórir menn eru enn í
haldi síðan í maí—júní 1982 þegar
a.m.k. 26 manns, flestir bændur,
voru handteknir í héruðunum Bal-
amba og Asturias og kærðir fyrir
uppreisn, vegna meintrar aðildar að
nýja þjóðarhernum (NPA), sem er
vopnaði armurinn í kommúnista-
flokki Filippseyja. Einn dó í haldi,
en þrýst var á flesta hina að játa sekt
sína til að vera sleppt. Alberto de la
Cruz, 34 ára grasalæknir, og bænd-
urnir Leopoldo Gonzales, 66 ára,
Innocento Requiron, 44 ára, og
Gregorio Algabre, 53 ára létu að
sögn einnig undan hótunum og ját-
uðu aðild að NPA, en breyttu síðan
vitnisburði sínum og neita nú öllum
sakargiftum. Gonzales sagði eitt
sinn í bréfi til félaga í AI: „Við mun-
um heldur tína lífinu en játa. Guð
veit að við erum saklausir.
Þeir sem vilja leggja málum þess-
ara fanga lið, og þá um leið mann-
réttindabaráttu almennt, eru vin-
samlegast beðnir að hafa samband
við skrifstofu íslandsdeildar
Amnesty, Hafnarstræti 15, Reykja-
vík, sími 16940. Skrifstofan er opin
frá 16:00—18:00 alla virka daga.
Þar fást nánari upplýsingar sem og
heimilisföng þeirra aðila sem skrifa
skal til. Einnig er veitt aðstoð við
bréfaskriftir ef óskað er.
Ég var að enda við bókina um
Vilmund og tek það strax fram að
mér þótti þetta sæmilegasta lesn-
ing. Margt sem óljóst var í minning-
unni rifjaðist upp og skýrðist, en á
hinn bóginn hef ég ekki upplifað
gang mála í Alþýðuflokknum svo
heitið geti nema allra síðustu árin.
Veit ég því lítið af eigin raun um
rétta atburðarás, en það verður að
segjast eins og er að þeir menn sem
ég hef rætt við eru yfirleitt á því að
bókin sé ekki nógu góð og á köflum •
mjög einföld og villandi. Hún er að
auki skrifuð mjög einhliða út frá
sjónarhóli Vilmundar heitins, sem
þyrfti ekki að vera svo slæmt, því
þar var á ferðinni yfirburðamaður
og örlagavaldur. Við lestur bókar-
innar rennur upp fyrir manni
hversu mikið maður hefur tileinkað
sér af málflutningi hans.
Bókin er unnin í flýti
Fyrstu viðbrögðin voru að nema
staðar við bókarhöfundinn. Upp
komu efasemdir um getu hans til að
fjalla hlutlaust um gang mála, því
þó hann hafi verið ágætis vinur Vil-
mundar, þá stendur eftir að Jón
Ormur var og er brennimerktur
sjálfstæðismaður, var aðstoðar-
maður forsætisráðherra flokksins
og á ættir að rekja þar í raðir. Þetta
þarf ekki fyrirfram að veikja stöðu
hans, en við lesturinn kemur óneit-
anlega í ljós að hann hefur rætt við
takmarkaðan hóp manna sem ekki
teljast beinlínis hafa verið stuðn-
ingsmenn Vilmundar. Sýnist mér
að öðru leyti mest hafa verið talað
við Ólaf Ragnar Grímsson og
Kjartan Jóhannsson, einnig Árna
Gunnarsson og Benedikt Gröndal.
Eðlilega hlýtur hann síðan að hafa
rætt ítarlega við Gylfa Þ. Gíslason
og Valgerði Bjarnadóttur, sem og
vini Vilmundar Bjarna P. Magnús-
son, Jóhannes Guðmundsson,
Helga Má Arthúrsson og Garðar
Sverrisson. Skilstmér að bókin hafi
verið unnin í miklum flýti og ber
hún þess enda merki. Bókarhöf-
undur hefur sleppt því að ræða við
þá menn sem töldust helstu pólit-
ísku andstæðingar hans innan AI-
þýðuflokksins og nefni ég t.d.
Björgvin Guðmundsson, fyrrum
borgarfulltrúa flokksins. Björgvin
kemur vægast sagt afleitlega út í
bókinni, en ég hef frétt, að Vil-
mundur hafi síðar meir haft orð á
því- að hann hafi verið óþarflega
óvæginn í garð Björgvins og kallað
hann „sólíd“ mann. Sem breytir því
ekki að vissulega áttu þeir í miklum
útistöðum.
Að krydda mat sinn
Ýmsar staðhæfingar Jóns Orms
finnast mér ansi vafasamar. Hann
segir t.d. að á umbreytingartímun-
um í kringum 1978 að fleira hafi
greint í sundur Alþýðuflokkinn og
Alþýðubandalagið en það sem
tengdi þá saman og um leið segir
Hugmyndaþing hjá
félagshyggjufólki
Málfundafélag félagshyggju-
fólks gengst fyrir hugmyndaþingi
laugardaginn 25. janúar, kl. 10—18
í Odda, húsi Háskóla íslands. Þing-
ið er hluti af undirbúningi fyrir rit-
gerðasafn um félagshyggju sem ætl-
unin er að gefa út haustið 1986. Til-
gangur þingsins er að gefa ritgerða-
höfundum tækifæri til að viðra
hugmyndir sínar og jafnframt að
gefa áhugasömu félagshyggjufólki
færi á að leggja orð í belg. Á þing-
inu verða flutt um 15 stutt fram-
söguerindi. Meginefni þingsins eru
siðferðilegur grundvöllur og hag-
fræðilegar forsendur félagshyggju,
félagshyggjusamtök og fram-
kvæmd félagshyggju á ýmsum svið-
um samfélagsins. Umræður verða á
milli einstakra efnisflokka.
hann að á milli Alþýðuflokksins og
Sjálfstæðisflokksins hafi menn (?)
farið til skammrar eða langrar dval-
ar „án þess að hafa sérstaklega orð
á því eða finnast þeir vera að svíkja
sína heimabyggð". Þetta eru auðvit-
að ekki söguleg staðreynd heldur
persónuleg skoðun sem ég get
ómögulega tekið undir.
Á blaðsíðu 310 segir höfundur að
Vilmundur hafi stundum notað
„sérstætt málfar til einfaldra lýs-
inga“ og nefnir dæmi að þegar höf-
undur hafi spurt Vilmund hvaða
fólk kæmi til með að styðja Banda-
lag jafnaðarmanna þá hafi Vil-
mundur svarað: „Unga fólkið sem
er farið að krydda matinn sinn hér
uppi á íslandi". Þetta segir Jón
Ormur „skýrari tilvísun en félags-
fræðilegar eða stjórnmálafræðileg-
ar skýringar“. Ef til vill beinist þetta
að hinum málglöðu stjórnmála-
fræðingum Ólafi Ragnari Gríms-
syni og Hannesi H. Gissurarsyni, en
að mínu mati er þessi fullyrðing
mjög vafasöm og óþarflega ósann-
gjörn gagnvart þessum fræðigrein-
um. Mér finnst að túlka megi þetta
svar á margan máta!
Hverjir mega ræðast
við í trúnaði?
Ýmislegt mætti tiltaka fleira sem
er bókinni miður til framdráttar.
En í lokin læt ég nægja þá frásögn
sem ég á erfiðast með að sætta mig
við. Jón Ormur fjallar um það, að
forystumenn í Alþýðuflokknum
hafi látið það berast að Vilmundur
væri sjúkur maður og sjálfsagt hafa
þeir gert það einhverjir, því mót-
mæli ég ekki. Á bls. 354 er hins veg-
ar að finna mjög athyglisverða lýs-
ingu sem má vera mönnum til um-
hugsunar. Þar segir höfundur að í
boði forseta íslands í desember
1981 hafi einn forystumanna Al-
þýðuflokksins í einkasamtali við
þáverandi forsætisráðherra (Gunn-
ar Thoroddsen) sagt að ríkisstjórn-
in skyldi ekki gera mikið með gagn-
rýni Vilmundar, því hann væri
sjúkur maður. Á hinn bóginn full-
yrðir bókarhöfundur að samtal
þetta væri ekki hægt „að skoða sem
prívatsamtal þeirra sem það áttu
vegna stöðu þeirra í þjóðfélaginu".
Með öðrum orðum er hér fullyrt að
ef menn eru í ákveðinni þjóðfélags-
stöðu þá geti þeir ekki ræðst við í
trúnaði. Aldeilis fráleit fullyrðing!
Hvar á að draga mörkin? Hverjir
mega ræðast við í trúnaði? Hvaða
hugsanaháttur býr hér að baki?
Hvað átti Ormurinn
að athuga?
Bókarhöfundur segir síðan:
„Forsætisráðherra þótti þetta svo
merkileg ummæli, að hann gekk
rakleiðis til aðstoðarmanns síns,
sem þarna var (innskot: bókarhöf-
undur sjálfur), sagði honum ítar-
lega af samtalinu og bað um athug-
un og álit á því hvað þarna væri á
ferðinni". Afar fróðlegt væri að fá
að heyra hvað það var nánar tiltekið
sem forsætisráðherra vildi láta „at-
huga“ og í hvaða tilgangi. Vissulega
vafasamt háttarlag hjá kratanum
að segja Vilmund sjúkan, en sú full-
yrðing að þetta hafi ekki getað túlk-
ast sem prívatsamtal er út í hött —
miðað við þá röksemdarfærslu sem
boðið er upp á. Og er þá um leið
lausmælgi ráðherrans og beiðni um
,,athugun“ vafasöm í meira lagi.
Ég hef þetta þá ekki Iengra og
þakka fyrirfram fyrir birtinguna.
Laumukrati.
Risaskeljar í
Sædýrasafninu
Nú stendur yfir sýning á sér-
kennilegum kuðungum og skelj-
um í Sædýrasafninu í Hafnar-
firði. Hér er um að ræða skeljar
af ýmsum tegundum sem ekki
hafa sést áður hérlendis, svo sem
risaskel sem er 85 cm á lengd og
um 50 cm á hæð. Auk þess eru
sýndir svokallaðir Drottningar-
kuðungar og köngulóarkuð-
ungar ásamt fleiri skeljategund-
um.
Sædýrasafnið hefur átt við
rekstrarörðugleika að etja að
undanförnu og að því er segir í
frétt frá safninu, mun hafa orð-
ið vart við þann misskilning í
kjölfar fjölmiðlaumfjöliunar
um þessa örðugleika, að fólk
hafi haldið að safnið væri lok-
að. Svo er þó alls ekki. Sædýra-
safnið er opið almenningi dag-
lega frá kl. tíu á morgnana til kl.
sjö á kvöldin.
FÉLAG3STARF
ALÞÝÐUFLOKKSINS
Aðalfundur
Aðalfundur Alþýðuflokksfélags Njarðvíkurverður hald-
inn laugardaginn 25. jan. kl. 13.30 ( Stapa litla sal.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Prófkjörog kosningar.
3. Bæjarmál, Ragnar Halldórsson og Eðvald Bóasson.
4. Önnur mál.
Stjórnin.
Borgarmálaráð
Alþýðuflokksins
Fundur ( félagsmiðstöðinni í Alþýðuhúsinu
þriðjudaginn 28. jan. kl. 17.15.
Vinsamlegast mætið vel og stundvíslega.
Formaður.
Prófkjör í Kópavogi
Ákveðið hefur verið að fram fari prófkjör um 5 efstu
sætin á lista Alþýðuflokksins I Kópavogi, til bæjar-
stjórnar.
Kjörgengir eru Alþýðuflokksfélagar búsettir í Kópa-
vogi, 20 ára og eldri.
Frambjóðendur skulu bjóða sig fram í öll fimm sætin.
Framboð skulu hafa borist skrifstofu Alþýðuflokksins
í Kópavogi fyrir kl. 20.30 föstudaginn 7. febrúar 1986.
Skal hvert framboð stutt 10 meðmælendum, flokks-
bundnum í Alþýðuflokksfélögum Kópavogs.
Kjörstjórn Alþýöuflokksfélaganna
í Kópavogi.
Jón H. Guðmundsson
Jón Viöar Tryggvason
Ólafur Guömundsson