Alþýðublaðið - 02.07.1986, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 2. júlí 1986
3
Sveinn Runólfsson, landgræðslustjóri:
Landgræðsluverkefni mið-
uð við eldfjallasvæðin
Alþýðublaðið hafði samband við
Svein Runólfsson, landgræðslu-
stjóra í Gunnarsholti og innti hann
eftir hvað væri á döfinni.
„Verkefnin í sumar eru að mestu
í samræmi við landgræðsluáætlun
II, sem er í gildi fyrir árin 1982—
1986. Þar er gert ráð fyrir ýmsum
landgræðsluverkefnum fyrst og
fremst á eldfjallasvæðum landsins
þ.e. í Þingeyjasýslunum báðum,
suður- og suðvestur landi. í sumar
eru tvö verkefni sem eru alveg ný af
nálinni. Annað þeirra er á Horna-
firði við Skógey, en þar hefur verið
allmikið sandfok á undanförnum
árum og er unnið að umfangsmikl-
um aðgerðum sem felast í því að
beisla og hemja Hornafjarðarfljót
þannig að það flæði ekki um víð-
áttumikla sanda. Síðan friðun
þessa landsvæðis fyrir ágangi bú-
fjár og uppgræðsla á þessum sönd-
um. Með þessu er áætlað að koma
í veg fyrir það sandfok sem hefur
herjað á byggðina í Hornafirði.
Þetta verkefni er framhald af öðr-
um verkefnum sem í gangi hafa ver-
ið við marga þéttbýlisstaði landsins.
Hitt nýja verkefnið sem við tök-
umst á við í sumar er við Krákár-
botnasvæði. Það er sandfokssvæði
sem er langt suðvestur af Mývatni.
Þar hefur verið mikið sandfok og
landeyðing á undanförnum áratug-
um. Sandurinn hefur borist í Kráká
og með henni i Laxá í Aðaldal.
Sandburðurinn veldur miklum
skaða á hverflum virkjunarinnar og
skemmir uppeldis og hrygninga-
staði laxsins í ánni. Þarna er um að
ræða samvinnuverkefni þriggja að-
ila þ.e. Landsvirkjun fyrir hönd
Laxárvirkjunar, Landgræðslan og
heimamenn.
—Sú gagnrýni hefur heyrst að
uppgræðsla svæðanna við Blöndu
hafi verið mistök af hagfræðilegum
ástæðum. Ert þú tilbúinn að tjá þig
um það?
„Búið er að sá og bera á um 1200
Áburðardreifing við Sandskeið.
ins á sínum tíma, að freista þess að
græða upp örfoka land í stað þess
lands sem fer undir vatn þegar
Blönduvirkjun fer í gang. Upp-
græðslan hefur gengið framar öll-
um vonum. Þó er ekki útséð með
það hvernig hún mun standast það
veðurálag sem ríkir á þessum heið-
um, sem eru í yfir 500 m hæð. Það
er ljóst að það hefði verið hag-
kvæmara að græða þetta land í
byggð. Nú er ekki örfoka land í
byggð í Húnafjarðar- og Skaga-
fjarðarsýslum. Þess vegna var það
ákvörðun samningsaðila að ráðast í
þessa framkvæmd. Það er ljóst að
uppgræðsla er þeim mun erfiðari
og dýrari eftir því sem ráðist er í
hana hærra yfir sjóí‘
— Hvar á að nýta lúpinuna?
„Það fræmagn sem safnaðist á
s.l. hausti af lúpinu var að veruleg-
um hluta notað til að sá í akra bæði
í Gunnarsholti og víðar á Rangár-
völlunum. Það var tilraunastöðin á
Sámsstöðum sem sá um þetta verk
og er stefnt að því að koma upp
ökrum þar sem hægt væri að vél-
væða frætekjuna, þannig að í fram-
tíðinni verði unnt að afla miklu
meira fræmagns, en unnt er með
sjálfboðaliðastarfi. Síðar er hug-
myndin að sá lúpinunni á friðuðum
svæðum, sérstaklega örfoka melum
og grýttu landi þar sem lúpinan
hentar vel til uppgræðslu."
— Hvernig gengur með berings-
puntinn?
„Það gekk miög vel á s.l. hausti
að afla fræs af beringspunti á ökr-
um í Gunnarsholti og á Sámsstöð-
um. Fyrirliggjandi er því töluvert
magn af beringspunti. Það hefur
sýnt sig að hann er harðgerður gras-
stofn og uppskerumikill, og hefur
staðið sig vel á kalsvæðunt á land-
inu. Það hefur ekki verið meiri
háttar kal á landinu s.l. 2 ár, því hef-
ur áhugi bænda fyrir beringspunti
eitthvað farið minnkandi. Þetta
kemur einnig af því að fræið er
mjög dýrt eða um 800 kr. kg.
Til þess að við getum nýtt ber-
ingspunt til uppgræðslu, þá þurf-
um við að fá fræið húðað með kalki
til að þyngja frækornin þannig að
þau henti til dreifingar með flugvél.
Þetta er tækni sem við höfum ekki
ennþá yfir að ráða, en vilji er fyrir
því að koma upp aðstöðu til að gera
þetta. Beringspunturinn hefur sýnt
sig í grasstofna tilraunum á Blöndu-
svæðinu að hann hentar mjög vel til
uppgræðslu!1
Örfoka land.
hektara lands á Auðkúlu- og Ey-
vindarstaðaheiðum. Það var niður-
staða samningaumræðna milli
heimaaðila og Rafmagnsveita ríkis-
Hafnfirðingar
Fastir viðtalstímar bæjarstjóra Guðmundar Arna
Stefánssonar eru á þriðjudögum og miðvikudög-
um frá kl. 10—12. Aðrir viðtalstímar eftir sam-
komulagi.
Bæjarstjórinn Hafnarfirði.
Hvernig stendur
gróðurreikningurinn?
Gróðureyðing og gróðurrýrnun
er því alvarlegra vandamál sem
horft er lengra fram í tímann. Al-
kunnugt er að heildar gróðurþekja
landsins er talin hafa verið allt að
helmingi meiri við landnám en nú.
Ellefu aldar búsetu í landinu er að
mestu kennt um. Þá hafa aðrir
þættir, svo sem eldgos og versnandi
tíðarfar, einnig lagst þar á sömu
sveif. Ofbeitt land, ofnýtt fiskimið
minnir okkur á að náttúrugæðum
eru ákveðin takmörk sett og skiptir
þess vegna miklu máli að vel og
skynsamlega sé með þau farið.
Á alþingi vorið ’84 var samþykkt
tillaga til þingsályktunar um að
hefja undirbúning að gerð Iandnýt-
ingaráætlunar fyrir landið. Land-
búnaðarráðuneytið lætur nú vinna
að undirbúningi þessarar áætlunar,
sem er geysimikið verk.
Landgræðsla ríkisins var stofnuð
með lögum frá 1907 og hét stofnun-
in þá Sandgræðsla ríkisins.
Verkefni
Landgræðslunnar.
Verkefni stofnunarinnar nú er í
fyrsta lagi að stöðva hraðfara jarð-
vegs og gróðureyðingu. í öðru lagi
er það uppgræðsla örfoka lands og
í þriðja lagi gróðureftirlit, sem
stuðlar að betri og skynsamlegri
nýtingu gróðurs á íslandi.
Með tilkomu Douglasflugvélar-
innar Páls Sveinssonar 1973 opnuð-
ust nýir möguleikar til að auka
gróður landsins og létta beit á
viðkvæmustu svæðum með beitar-
stjórnun. Allmargar sveitastjórnir
hafa í samvinnu við Landgræðsl-
una borið á afréttarlönd, einkum í
Árnes-, Rangárvalla- og Þingeyjar-
sýslum. Þetta hefur verið tiltölulega
lítill hluti af heildar áburðardreif-
ingu stofnunarinnar, en hefur þó
haft mikið gildi sem beitarstjórnar-
aðgerð.
I samvinnu við sveitarstjórnir
hefur einnig verið dreift á heima-
lönd víðsvegar um landið, sérstak-
lega þar sem unnið hefur verið að
gróðurvernd. Bændur hafa alla tíð
greitt áburðinn, en Landgræðslan
styrkt aðgerðirnar með því að
dreifa áburðinum, enda oftast ekki
um aðra möguleika að ræða en að
dreifa með flugvélum.
Eyðing jarðvegs og
gróðurs
Hvernig gengur að stöðva eyð-
ingu jarðvegs og gróðurs?
Landgræðsluáætlun 1975—1979
markaði tvímælalaust tímamót í
samskiptum okkar við landið. Með
„Þjóðargjöfinni" var stefnt að því
að stöðva alla hraðfara gróður- og
jarðvegseyðingu hér á landi. Full-
yrða má að með þessu átaki hafi
tekist að snúa vörn í sókn í upp-
græðslumálum. Því miður hefur
Hrossbeitarhólf.
þessu stefnumarki ekki verið fylgt
eftir.
Landgræðsluáætlun II tók gildi
1982 en framkvæmdagildi hennar
er aðeins um fjórðungur fyrri áætl-
unar og hinn eiginlegi fjárlagaliður
Landgræðslunnar hefur farið mjög
illa á verðbólgubálinu. Tíðarfar
hefur verið afar kalt og erfitt síðan
árið 1979, þannig að hvert grasleys-
isár hefur komið á eftir öðru, og þá
einkum á hálendinu. Á síðasta ári
var góðæri, gróðurfarslega séð.
Gróðurfari á afréttum hefur samt
sem áður^hnignað verulega á þess-
umtíma.Aláglendinu hefurástand -
íð hins vegar verið skárra, en
þar ler mest af landgræðslustarfinu
fram.
Rannsóknir
Um 8*% þjóðargjafarinnar runnu
til rannsókna, sem gerðar hafa ver-
ið á vegum Rannsóknarstofnunar
landbúnaðarins.
Þar ber fyrst að nefna hinar um-
fangsmiklu beitar- og landnýtingar-
tilraunir, svonefndar „Stóru beitar-
tilraunir“ sem einnig nutu UNDP/
FAO aðstoðar. Þessar tilraunir
marka tímamót og munu síðar
reynast hinn traustasti grunnur til
að byggja á skipulega og skynsam-
lega nýtingu láglendis og hálendis
til beitar og búskapar yfirleitt. Fræ-
ræktarverkefnið svonefnda hefur
þegar gefið góðar vonir um, að hér
megi á næstu árum rækta grasfræ
af innlendum tegundum. Með því
yrði stigið stórt framfaraspor, bæði
í grasrækt og landgræðslu. Auk
þess hefur verið unnið að vistfræði-
rannsóknum, bæði í tengslum við
framræslu og landgræðslu.
Gróðurlendi landsins bera þess
glögg merki hve tíðarfar hefur verið
erfitt á síðustu sex árum. Sauðfé
hefur fækkað verulega á þessu
tímabili en beitaþol beitilanda
minnkað mun meira en sem nemur
beitarálagi. Sauðfé fækkar ekki að
ráði þar sem helst væri þörf á mið-
að við landgæði. Það bætir ekki úr
skák að hrossum hefur fjölgað og
beit þeirra skapar nú víða veruleg
ofbeitarvandamál.
Staða gróðurreikningsins
Hvernig stendur gróðurreikning-
ur landsmanna i dag?
Talið er að við höfum aðeins
vinninginn. Aðalatriðið er þó að
við vitum að land er ennþá að eyð-
ast á allmörgum stöðum á landinu
og við það má ekki una. Sá árangur
sem náðst hefur á síðustu árum
hlýtur að hvetja menn til nýrra dáða
og stærri átaka í landgræðslu- og
gróðurverndarmálum á næstu ár-
um.