Alþýðublaðið - 02.07.1986, Blaðsíða 14

14
Mióvikudagur 2. júlí 1986
Ingvi Þorsteinsson, deildarstjóri gróðurnýtingardeildar RALA:
„80% landgæðarýrnun frá
því að landið var numið“
Gróðurinn er enn að flettast af landinu.
Ingvi Þorsteinsson, náttúru-
frœðingur.
í þeim umræðum, sem orðið
hafa um íslenskan landbúnað und-
anfarna mánuði og ár, hefur víða
verið leitað skýringa á vanda þess-
arar atvinnugreinar. í þessum um-
ræðum hefur lítið verið fjallað um
grundvöll alls landbúnaðar, þ.e.
gróðurfarið, ástand beitilanda; af-
rétta og heimahaga. Það virðist
hafa gleymst, að landgæði eru und-
irstaða landbúnaðar. Lélegt eða af-
leitt gróðurlendi dregur úr líkum
þess, að hér verði stundaður arð-
bær búskapur. Sama gildir um beit-
arstjórn og aðra þá þætti, sem hafa
úrslitaáhrif á afkomu landbúnað-
arins.
Ingvi Þorsteinsson er deildar-
stjóri gróðurnýtingardeildar Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins
(RALA). Hann hefur unnið að
ýmsum rannsóknum í sambandi við
náttúru- og landgæði íslands, m.a.
að gróðurkortagerð.
„Hver er tilgangurinn með gróð-
urkortagerð, Ingvi?“
— „Það er þáttur í rannsóknum
á gróðurfari landsins, þær eru gerð-
ar fyrst og fremst í þeim tilgangi að
ákveða beitarþol landsins, hvað
landið myndi þola mikla beit miðað
við núverandi ástand; að finna út
hvar landið er að blása upp og eyð-
ast og hvar hætta er á að slík eyðing
hefjist. Þetta er megintilgangurinn
fyrir utan það að gróðurkortagerð
og þær rannsóknir sem fylgja í kjöl-
farið gefa aðrar víðtækar upplýs-
ingar um náttúru landsins"
Gerð gróðurkorta.
„Hvernig miðar gróðurkorta-
gerðinni?"
— „Við erum búnir að kort-
leggja 2/3 hluta landsins alls, aðal-
Iega hálendið, en líka hluta af
byggðinni. Ég held að við getum
staðhæft að við vitum nú orðið
mjög mikið um gróður landsins,
ástand þess og landgæði“
Beitarþolstilraunir.
„Hvað eru beitarþolstilraunir og
hvernig tengjast þær þessum rann-
sóknum?"
— „Það eru tilraunir, sem hafa
þann tilgang að kanna hve mikla
beit landið þolir án þess að eyði-
leggjast og hagkvæmni beitar. Við
höfum verið að kortleggja hve mik-
ið af landinu er gróið og hve mikið
fóður sá gróður gefur af sér. Það
voru hafnar víðtækar beitartilraun-
ir 1976 víðsvegar um landið. Þær
voru m.a. gerðar til að prófa hvernig
okkar útreikningar stæðust, þ.e.
hvort okkar leið til að reikna út
beitarþol væru nærri sanni. Til-
raunirnar leiddu í ljós mjög gott
samræmi þar á milli. Þær voru líka
gerðar til að kanna hagkvæmni út-
hagabeitar, sérstaklega á hálend-
inu; hvaða munur væri á að beita
mikið, hóflega eða lítið, hvernig
það kæmi fram í afurðum búfjárins
og hagkvæmni búanna. Neikvæð
áhrif ofbeitar á arðsemi sauðfjár-
búanna kom mjög glöggt í ljós, ekki
síður en áhrif ofbeitar á gróður og
jarðveg. Um helmingur af árlegu
fóðri sauðfjár og hrossa er tekinn af
úthaga. Þetta er náttúruauðlind
sem sótt er í án þess að greiða nokk-
uð fyrir og það er gífurlega mikil-
vægt að vita hvað Iandið þolir.“
20% fyrri landgæða.
„Hafa niöurstöður ykkar verið
notaðar?“
— „Að sjálfsögðu hafa þær
komið að gagni, en þó ekki í þeim
mæli sem ég hefði vonast eftir og
þær hefðu þurft að gera miðað við
ástand landsins. Skilningur á þessu
skiptir meginmáli ekki til þess að
finna sökudólg, heldur til þess að
vita hvaða leiðir eru færar og bestar
til þess að endurheimta glötuð
landgæði“ Við höfum um langt
skeið bent á að landið er í mjög
slæmu ástandi. Við sitjum uppi
með minna en 20% af þeim land-
gæðum sem hér voru um landnám
og þetta hafa rannsóknir okkar
staðfest. Það hefur reynst ótrúlega
erfitt að fá það sjónarmið viður-
kennt, að þetta sé fyrst og fremst af-
leiðing af óskynsamlegri nýtingu
landsins, en ekki veðurfars eða
náttúruhamfara þó það hafi vissu-
lega líka átt sinn þátt í eyðingunnií'
„Hvernig hefur tekist að fá sveit-
arfélög til samstarfs um nýtingu
landsins?“
— „Niðurstöður okkar hafa enn
ekki leitt til þess að tekin hafi verið
upp almenn landnýting í samræmi
við landgæði, en vonandi stendur
það til bóta.“
Skógur á heljarþröm.
Grænlenska fyrirmyndin.
„Hvað með rannsóknir á Græn-
landi?“
— „Við hófum rannsóknir á
Suður-Grænlandi 1976 og lukum
þeim 1981. Þær voru með svipuðu
sniði og gróðurrannsóknirnar hér
heima. Grænlendingar vildu fá að
vita hvað þeirra land gæti borið
mikinn búpening. Þeir ætluðu að
fjölga fé, en vildu ekki gera það fyrr
en þeir hefðu komist að því hvað
landið bæri. Þarna sýndu þeir
sjaldgæfa forsjálni. Það kom í ljós
að beitilandið er framúrskarandi
gott og hefur ekki spillst nema
kringum fjárflestu búin. Þar hafði
orðið mikil gróðurrýrnun og jafn-
vel uppblástur í kjölfar landnáms
norrænna manna, en hennar gætir
naumast lengur, enda liðnar um 5
aldir síðan sú byggð leið undir lok.
Það er óhætt að segja að beitiland-
ið sé þrisvar eða fjórum sinnum
betra en íslenskt beitiland miðað
við flatareiningu gróins lands.
Þarna er svipaður gróður og maður
gæti búist við að væri á hálendi ís-
lands, ef allt væri með felldu. Þetta
leiðir til þess að sauðfé á Grænlandi
er miklu vænna en hér heima, þótt
þeir fóðri illa á veturna. Það væri
hægt að hafa um 60 þús. fjár á Suð-
ur-Grænlandi. Það er fremur skort-
ur á ræktunarlandi en beitilandi
sem setur þeim stólinn fyrir dyrnar.
Það hefði ekki litla þýðingu fyrir
afkomu sauðfjárbænda hér, ef þeir
fengju svipað afurðamagn af fénu
og kollegar þeirra á Grænlandi. En
sá árangur næst ekki nema bithagar
hér verði stórlega bættir með hóf-
legri nýtingu, beitarstjórnun og
öðrum aðgerðumí*
„Hvernig er ástandið á Biskups-
tungnaafrétti og Landmannaaf-
rétti?“
— „Þessi tvö svæði eru með
verstu afréttarlöndum á íslandi.
Biskupstungnaafréttur er í hrika-
legu ástandi vegna uppblásturs og
þar sést munur á gróðurlendinu frá
ári til árs. Þetta er land í tötrum,
sem ætti að hvíla með öllu meðan
Landgræðslan stöðvar frekari land-
eyðingu.
Landmannaafréttur fór að hálfu
leyti undir ösku i síðasta Heklugosi.
Þá var dregið þar nokkuð úr beitar-
álagi, en auðvitað á að alfriða land,
sem verður fyrir slíkum áföllum.
Þessi tvö svæði eru dæmi um af-
rétti, sem að mínu áliti er engin
skynsemi í að nýta, hvorki frá sjón-
armiði gróðurs né arðsemi. Dæmið
getur ekki gengið upp“
Steindauðir melar.
„Það voru gerðir samningar við
bændur að rækta upp land í stað
þess sem færi undir vatn við
Blönduvirkjun. Hvernig gengur sú
framkvæmd?”
— „Landsvirkjun gerði sam-
komulag við bændur um að rækta
allt að þrjú þúsund hektara í stað-
inn fyrir það sem tapast. Þessi
ræktun, sem hófst 1981, er í 450—
550 m hæð yfir sjávarmáli og nú er
búið að rækta um 800 hektara. Það
hefur verið fylgst vel með þessari
ræktun og það hefur komið i Ijós og
það er hægt að rækta land upp i
þessa hæð með áburði og fræi,
jafnvel án þess að bera á það árlega
eftir að gróður er kominn vel á veg.
Elstu svæðin gefa þegar af sér meiri
nýtanlega uppskeru en hin náttúru-
legu gróðurlendi afréttanna. Hag-
fræðilega stendur slík ræktun ekki
undir sér og vantar mikið upp á.
Það er augljóslega hagkvæmara að
bera á land sem stendur lægra. Eftir
því sem hærra dregur því meira
lækkar hitastigið og áburðaráhrif
verða minni. Það er dýrara að fara
með áburð upp í 400—500 m hæð
en að bera á land í 100—200 m hæð.
Þetta eru hlutir sem liggja alveg á
hreinu. Það er sjálfsagt að bæta
gróður sem fer til spillis, en það er
ekki raunhæft að mínu mati að
græða upp steindauða mela og
sanda á hálendinu, sérstaklega á
Framh. á bls. 15
Alþýðuflokkurinn efnir til sumarferðar á ítölsku Rívíeruna — Pietra
Liqure — dagana 7. til 28. júlí.
Flogið verður í beinu leiguflugi til Genova.
Skoðunarferðir að vild til Monaco og Monte Carlo, Nice og Cannes, Pisa,
Genova, Portefino og ítalskt útileikhús skoðað.
Heimsókn til Bettino Craxi, forsœtisráðherra Ítalíu og formanns ítalska
Alþýðuflokksins ásamt skoðunarferð til Rómar með Jóni Baldvin og
Bryndísi.
Verð frá kr. 23.900r
Fararstjóri: Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
Allarfrekari upplýsingar á flokksskrifstofunni, hjá fararstjóra ogFerða-
skrifstofunni Terru, Laugavegi 28.
Alþýðuflokkurinn.
Fararstjóri: Guðlaugur
Tryggvi Karlsson.
örstutt á heimaslóðir Verdis.
Craxi: Formaður ítalska Al-
þýðuflokksins og forsætisráð-
herra ítaliu.