Alþýðublaðið - 01.03.1984, Blaðsíða 4

alþýðu-
■ nFr.Tf.M
Fimmtudagur T. mars 1984
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Stjórnmálaritstjóri og ábm. Guðmundur Árni Stefánsson.
Blaðamaður: Friðrik Þór Guðmundsson.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru að Ármúla 38, Reykjavík, sími 81866.
Setning og umbrot: Alprent hf. Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent, Síðumúla 12.
Áskriftarsíminn
er 81866
Nýr leiðtogi
Ráðstjórnar-
ríkjanna:
Flokksklíkan
tryggir völd
sín. Efnahagur
Sovétríkjanna
í hættu?
3. Nýr forseti: Það tók sjálfan
Brezhnev fjórtán ár að verða for-
seti, þótt hann væri flokksleið-
togi. Andropov tókst það á sjö
mánuðum. Forsetinn verður lík-
lega kosinn á næsta þingfundi
Æðstaráðsins í vor. Það væri ansi
slæmt fyrir Chernenko, ef einhver
annar hreppti hnossið. Andropov
tókst einnig að verða yfirhers-
höfðingi, sem er þriðja stórtignin
í Ráðstjórnarríkjunum.
5. Flokksþingið: Hið mikla
þing sem haldið er u.þ.b. á fimm
ára fresti. 27. flokksþingið á að
halda í síðasta lagi snemma árs
1986. Þetta verður vettvangur
nýrrar fimm ára áætlunar (1986-
’90) og nýrra stefnumiða flokks-
ins, sem gefin verða út í nafni leið-
togans nýja, þ.e.a.s. ef félagi
Chernenko verður enn á meðal
vor
\
1. Ný stefnumið eða gömul? -
Kosningar til Æðstaráðs Sovét-,
ríkjanna (þing í tveimur deildum);
verða 4. mars nk. Fyrirfram held-
ur leiðtoginn mikla ræðu. Á fæð-
ingardegi Lenins 22. apríl halda
aðrir sínar ræður. Hverjir það
verða segir mikið til um valda-
skiptinguna.
4. Bræðraflokkarnir. Kome-
kon hefur æ ofaní æ frestað fund-
um sínum, aðallega síðast vegna
veikinda Andropovs. Sovétríkin
ráða þessu viðskiptabandalagi að
mestu og þarna fær hinn nýi-
flokksleiðtogi fyrsta tækifæri sitt
til þess að láta að sér kveða meðal
annaTa leiðtoga Austur-Evrópu.
2. Breytingarí Politburo, fram-
kvæmdastjórn flokksins. Mið-
stjórn flokksins kemur saman í
vor til þess að blessa yfir ákvörð-
unum Politburo,
j Þarna verður möguleiki fyrir
Chérnenko til þess að taka sæti
Andropovs og skipa nýjan ritara
fyrir miðstjórnina, þann sem hef-
ur með hugmyndafræði að gera.
Þessa stöðu hafði Chernenko áð-
ur. Komast hans menn að, eða
keppinautarnir?
Tölt upp valdastigann. Leiðtogi komm únistaflokksins þarf að klífa fimm valdaþrep til þess að verða allsráðandi eins og fyrirrennarar hans.
Utbrunninn kerfiskarl
Oþekkti félaginn var þá eftir allt saman félagi Konstantin Cher-
nenko. Þeim sem var hafnað sem leiðtoga Svoétríkjanna fyrir
fimmtán mánuðum af því að hann var of varfærinn og of íhaldsam-
ur, of viljugur að laga sig að þynnku Brezhnevismansj— sem sagt
að gera ekki neitt. Endurreistur núna þrátt fyrir eða einmitt vegna
þessara sömu galla, kerfiskarl kerfiskalanna, staðgengill staðgeng-
ils og það líklega í skamman tíma.
Af öllum mönnum er Konstantin Chernenko mesti kerfiskarlinn sem So-
vétkerfið gat velt upp. Aldraðir kerfiskarlar hafa þó stundum gert ótrúlega
hluti. Harla ólíklegt er talið að sú verði raunin á með Chernenko, öllu held-
ur er skipan hans talin staðfesting þess að flokkslínan hafi eyðilagt tilraun-
ir A ndropovs til úrbóta á rússnenskum efnahag og stjórnsýslu. En kannski
að Eyjólfur hressist? Um það fjallar þessi grein.
I rauninni kemur skipan Cher-
nenko mest óvænt af öllum mögu-
legum eftirmönnum Yuri Andro-
pov og fyrir Sovétrikin sjálf er hann
sá allra hræðilegasti. Að sjálfsögðu
má bæta hann upp sem aðalritara
Kommúnistaflokksins með því að
fela öðrum mönnum forsetatignina
og yfirhershöfðingjaembættið, sem
hinir tveir fyrirrennarar hans höfðu
báðir með höndum líka. Ef Æðsta-
ráðið býður honum svo ekki að setj-
ast í helgan stein með sæmd eftir
nokkur ár, þá getur almættið ein-
faldlega komið til skjalanna. Samt
Ég er alveg búinn að fá mig
fullsaddan á þessum Aibert-
um og Steingrímum.
Má ég þá heldur biðja um
rólyndismenn eins og Óiaf
Ragnar eða Eggert
Haukdal...
sem áður segir sagan þeirra aburða,
sem ollu því að þessi leiðinlegi og
greinilegi „leiðarlokakarl”, komst
til æðstu áhrifa í hinum 66 ára
gömlu Ráðstjórnarríkjum mikla
sögu um land, sem er orðið aldrað
langt fyrir tímann.
Ein viðvörun í upphafi. Greini-
legir leiðarlokakarlar, sem snúa aft-
ur standa sig stundum miklu skár
en flestir áttu von á. Gleymum ekki
Richard gamla Nixon og Francois
Mitterrand (þótt þeir væru auðvit-
að miklu yngri en Chernenko).
Gamlir karlar nota stundum síð-
ustu árin til þess að gera róttækar
breytingar. Gleymum ekki Jó->
hannesi páfa XXIII eða Ronald
Reagan, þótt vitað væri reyndar, að
þeir myndu vilja vera róttækir. Inn-
anrifja hjá öllum stjórnmálamönn-
um er eitthvað óþekkt og óþekkti
hluti stjórnmálamanns í Sovétríkj-
unum er álíka stór og neðansjávar-
hluti borgarísjaka. Alls ekki er
hægt að útiloka það, að Chernenko
komi öllum á óvænt. Jafnvel þeim
sem kusu hann til þess eins að vera
íhaldssamur. Möguleikinn er samt
hverfandi. Starfsferill hans og
flokkssambönd, jafnvel aðeins útlit
hans benda í allt aðra átt.
Reynist sú átt rétt, þá verður að
áætla að Chernenko hafi orðið fyr-
ir valinu vegna þess, að Komm-
únistaflokkurinn hafi orðið dauð-
skelkaður af hinum jafnvcl lítilfjör-
legu tilraunum Yuri Andropov til
breytinga áður en hann lagðist rúm-
fastur. Andropov fékk ekki starfið
fyrir fimmtán mánuðum vegna þess
að hann segðist ætla að gerilsneyða
Ráðstjórnarríkin. Hann fékk það
vegna þess að hann var gáfaðastur
og sniðugastur af keppinautunuin,
auk þess sem hann hafði leynilög-
regluna KGB og aðrar valdastofn-
anir með sér. En félögum lians í
framkvæmdanefndinni var vel
Ijóst, að hann ætlaði svo sannar-
lega að hrista svefndoðan af Sovét-
kerfinu, það sagði hann strax í
ræðu snemma á árinu 1982. Með
hinn slaka hagvöxt í huga og tregðu
stórs hluta af flokkskerfinu og
stjórnsýslunni í Rússlandi til þess
að láta yfirleitt segjast í framfara-
átt, ásamt greinilegri spillingu síð-
ustu ára Breznevstímans, ákváðu
félagar hans að gefa honum tæki-
færi. Aðeins ári seinna óskuðu þeir
sér hátt og í hljóði, að þeir hefðu
aldrei gert það.
Veslings Andropov reyndi að
breyta Rússlandi í gegnum Komm-
únistaflokkinn, því það er eina tæk-
ið sem kerfið býður uppá, en hann
komst í raun um að í stórum hluta
gerði hann það gegn flokknum.
Ljóst er nú að hann hafði aidrei
einu sinni hreinan meirihluta í
framkvæmdan. Hvaðþá meira.Til-
raunir hans til þess að fjarlægja
hina spilltu og duglausu í héraðs-
stjórnunum og fá miðstjórnina á
sitt band, báru takmarkaðan árang-
ur. Á hinn bóginn biðu nú allir þeir,
sem höfðu hreykt sér hátt í skjóli
valdanna og ætluðu sér svo sannar-
lega að njóta þess til elliáranna, eft-
ir því að hann hyrfi frá og því fyrr
því betra. Hann hvarf og hinirguðs-
fegnu íhaldsdurgar sveifluðu
Chernenko á toppinn og héldu
þannig uppá frelsun sína.
Atburðirnir að baki kosn-
ingu Chernenko 13. fe-
brúar.
Rússland og Andropov eru písla-
vottar sögulegs glappaskots, sem
átti sér stað á Lenintímanum og
jafnvel enn fyrr á tíma Marx og fyr-
ir hans daga. Flokkurinn, sem Len-
in kom til valda í Rússlandi 1917
hafði ótrúlega miklar hugsjónir:
afnám óréttlætis, sköpun „nýs
manns“ og þverstæðuna um frelsi
með sameiginlegu átaki. Flokkur-
inn gat þó aldrei komið þessum
hugsjónum í framkvæmd, ef yfir-
leitt það var mögulegt, því flokkur-
inn sjálfur var Iíka sögulegt glappa-
skot, nefnilega sá eini leyfilegi í
landinu.
Lenin skapaði eins flokka kerfið
vegna þess að hann var að flýta sér
og hann hélt að í rauninni væri eng-
inn vafi á því hvað þyrfti að gera.
Hann var sem sagt öruggur á þessu.
Ekki síst vegna þess að Marx gamli,
sem þó aldrei hafði boðað eins
flokka kerfi, hélt því fram að
stjórnmál væru einhverskonar vís-
indi. Þegar það lægi fyrir hvað ætti
að gera, væri bara að hræra öllu
saman og hefjast síðan handa.
Marx hélt þetta vegna þess að hann
var erfingi átjándu aldar skyn-
semishyggju, sem hafði að vísu los-
að sig við fullvissu trúarskoðana,
en leifaði dauðaleit að einhverri
fullvissu annarsstaðar. Sumir á-
Framhald á bls. 2