Alþýðublaðið - 23.06.1989, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 23. júní 1989
MÞYBMMÐ
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Augiýsingastjóri:
Dreifingastjóri:
Setning og umbrot:
Preníun:
Blað hf.
Hákon Hákonarson
Ingólfur Margeirsson
Kristján Þorvaldsson
Steen Johansson
Sigurður Jónsson
Filmur og prent, Ármúla 38
Blaðaprent hf., Síöumúla 12
Áskriftarsiminn er 681866
Askriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.,
ÁN VONAR ER
EKKERT LÍF
Skiptir fortíðin íslendinga meira máli en framtíðin? Nægir
söguþjóðinni aó lifa á fornri frægð um kappa og fornsögur?
Því hefur verið haldið fram að við höfum í það minnsta meiri
áhuga á því sem var en því sem verður. Svo virðist sem við
kærum okkurekki um að læra af reynslunni. Þrátt fyrir stað-
reyndir í stjórnmála- of efnahagssögu okkar látum við ekki
segjast og blótum verðbólgu og umframeyðslu og skellum
skollaeyrum við því sem var og reyndist miður.
Gunnar Kristjánsson guðfræðingur skrifar athyglisverða
grein I síðasta hefti Nýrrar sögu, tímarit Sögufélagsins, þar
sem hann veltir því fyrirsér hvernig á því standi að íslending-
ar gleymi sér í fortíðinni. Gunnar segir að á tímum rótleysis
eins og okkar tíma sé að einhverju leyti skiljanlegt að menn
líti til fortíðarinnarvegna þess að hún veiti okkuröryggi. „Við
lítum heldur um öxl en framávið. í vanmetakennd okkargagn-
vart öðrum þjóðum teljum við okkur trú um að styrkur okkar
felist í hinu liðna, þarséum við örugg. Þar geti enginn skákað
okkur. Þar vitum við hvað við höfum. Og það geti enginn frá
okkur tekið,“ segir Gunnar. Og sr. Gunnar Kristjánsson sþyr
hvers vegna við lítum svo sjaldan fram á við. „Hvers vegna er
nútíminn svo ruglingslegur, stjórnvaldsaðgerðir, atvinnulíf
og menningarmál svo mótuð af skorti á framtíðarsýn?"
Ersú niðurstaða guðfræðingsins rétt að framtíðin skipti ís-
lendinga engu máli, af þeirri einföldu ástæðu að veruleikinn
komi að utan? Framtíðin komi af sjálfri sér eða af annarra
völdum? Gunnar segir: „Við höfum aldrei þurft aó huga að
framtíðinni. Það hafaaðrirgert fyrirokkur: erlend stjórnvöld,
erlendir fræðimenn: eða þróunin: þróun á sviði tækni og vis-
inda, þróun í hugsun og listum, í menningu, í tísku og bíla-
tegundum. Allt kom að utan. Og í hugsun kemur allt að utan
ennþá.“
Erekki nokkursannleikur í orðum Gunnars? Stjórnvaldsað-
gerðir miða fremur við nútímann en framtíðina. Sjaldnast
gefst kosturáað leggjaeinhverjar línur um æskilega þjóðfé-
lagsþróun næstu áratuga. Stjórnmálaflokkar spretta upp úr
fortíðinni án nokkkurs sýnilegs tilgangs í framtíðinni. Og
lágmenningargróður fær að þrífast í skjóli fornra hugmynda
um „frjálshyggju" sem réttlætiraðstefnuleysi ríki í menning-
armálum.
Gunnar Kristjánsson telur að dýpri ástæður en umhyggjan
fyrir fortíðinni ráði áhugaleysi okkar á framtíðinni. Mestu
skipti ótti manna við það sem koma skal. Tilfinning manna
— ekki síst ungafólksins — hafi breyst. í staðeftirvæntingar
sé kominn uggur og ótti um framtíðna. Kjarnorkuvá og rösk-
un lífríkis altaki hugann og hleypi ekki að voninni um betra
líf. Án vonar sé ekkert líf, hún sé hreyfiafl í lífi einstaklinga
og þjóða. Gunnarsegirþað hentahappdrættisþjóðinni betur
að bíða með hendur í skauti en að móta framtíðina — með
von um betri tíð...
FRUMKVÖÐULL f
MENNTASTEFNU
Skóli, nám og samfélag er heiti á málstofu sem er haldin í
Viðey í dag. Þarverður rætt um þróunarverkefni og rannsókn-
ir í skólastarfi, en málstofan er haldin til heiðurs Wolfgang
Edelstein sextugum. Edelstein hefur um tveggja áratuga
skeið haft verulegaáhrif á mótun skólastefnu á íslandi. Hann
var kallaður til starfa við skólarannsóknadeild menntamála-
ráðuneytisins af Gylfa þ. Gíslasyni þáverandi menntamála-
ráðherra. Edelstein gegnir nú prófessorstöðu í Þýskalandi,
en spor hans í kennslumálum og skólaþróun á íslandi liggja
víða og hann hefur byggt undirstöður sem skólamenntun
okkar mun hvlla á um ókomin ár.
ÖNNUR SJONARMIÐ
VERKALYÐSFORINGJ-
AR fögnuðu aðgerðum ríkis-
stjórnarinnar, en mjólkin mun
lækka í verði og bensín, auk þess
sem persónuafsláttur mun verða
aukinn sem leiðir til skattalækkun-
ar fyrir meðalfjölskyldur. Morgun-
blaðið samgleðst ekki og segir
verkalýðsforingja ekki hugsa um
hagsmuni umbjóðenda sinna er
þeir gleðjist með stjórninni. Þeir
séu að gæta hagsmuna ríkisstjórnar
en ekki almennings. Aðgerðirnar
séu ekkert annað en pólitískur leik-
ur.
Tilfærslur af þessu tagi liafa
enga raunverulega þýðingu fyrir
fólkið í landinu. þetta eru biekking-
ar og annað ekki. Verkalýðshreyf-
ingin býr yfir miklum styrk, ef hún
beitir sér. Þennan styrk á luin til
þess að knýja fram raunverulegar
umbætur í efnahags- og atvinnu-
málum í stað þess að láta hafa sig í
að taka þátt í blekkingum gagnvart
launafólki í landinu.
DÝRT er drottins orðið. Hallur
Magnússon blaðamaður á Tíman-
um hefur verið dæmdur í sakadómi
Reykjavíkur til miskabóta og sektar
fyrir ummæli um staðarhaldari í
Viðey-Sakadómari sakfelldi blaða-
ntanninn á 108. grein hegningarlag-
anna, þar sem segir að hver sem hafi
í frammi skammaryrði við opinber-
an starfsmann skuli sæta sektum
eða þaðan af meiru. Grein Halls
blaðamanns var dæmd dauð og
ómerk, en hætt er við að í kjölfarið
geti fylgt hundruð mála, ef allir
starfsmenn opinberir koma á eftir.
Hvað ætla dómstólar að gera ef
kennarar landsins færu í mál, ef
þeir tækju sig til og krefðust miska-
bóta fyrir „ærumeiðandi ummæli"
nemenda sinna. Stundum falla
ógætileg orð og jafnvel dónaleg í
kennslustundum. hða hvað með
ýmsa opinbera starfsmenn sem fá
glósur frá viðskiptavinum upp á
hvern einasta dag. Kannski að opin-
berir innheimtumenn ríkissjóðs
sem nú rukka ógreiddan söluskatt
rekist á einn og annan sem ekki er
sáttur við aðgerðirnar og blótarí
sand og ösku. Efni í málssókn?
FRAMSÓKNARMENN
geta ekki á sér heilum tekið eftir að
það vitnaðist að Jón Sigurðsson
væri tilbúinn að selja Útvegsbank-
ann fyrir hærra verð en SÍS vildi (og
gat) borgað í fyrra. Guðntundur G.
Þórarinsson skrifar í DV og kemst
að því að 1450 milljón krónúrsem
bankinn á að kosta þyki „mörgum
eðlilega lágt.“ Guðmundur vegur
og metur söluna út frá ýmsum hlið-
um og þykir skrýtið að ráðherra geti
einn selt banka, en það þurfi sam-
þykki Alþingis fyrir sölu eyðijarða.
Þaö er einkennilega uppbyggt
stjórnkerfi þegar ráðherra þarf leyfi
Alþingis til að selja eyðijörð eða
heykögglaverksmiðju á Höfn í
SIS fékk ekki að kaupa Útvegsbank-
ann á vægu veröi. Þaö fer mjög fyrir
brjóstiö á framsóknarmönnum,
sem væna Jón Sigurðsson um lin-
kind í samningum, og telja óeöli-
legt aö ráðherra geti einn selt
banka...
Hornafirði en getur einn, án sam-
þykkis ríkisstjórnar eða Alþing-
is.selt lieilan banka eða járnblendi-
verksmiðju, eða flugfélag.
Guðmundur telur þó sameiningu
bankanna fjögurra góða, „þó ekki
megi kaupa hana hvaða verði sem
er.“
... en að það þurfi samþykki Alþingis fyrir sölu eyðijarðar.
EINN MEÐ
KAFFINU
Blaðamaður tók eitt sinn
prest tali. Hann spurði guðs-
manninn eftirfarandi spurning-
ar:
— Biður þú fyrir stjórnmála-
mönnum?
Presturinn svaraði:
— Nei, en þegar ég sé stórn-
málamenn, þá bið ég yfirleitt
fyrir þjóðinni!
DAGATAL
99
Ugglaust“ sagði fiskurinn
Eg hef eins og fjölmargir Frón-
búar haft verulegar áhyggjur af
aflatregðu útvegsmanna okkar,
verðfalli í útlöndum og ‘rekstrar-
stöðu útflutningsatvinnugrein-
anna“. Tragedíurnar í sjávarútvegi
eru enda margar, kvótavandamál,
síldarbrestur, loðnubrestur,
skreiðarmartraðir, gámasukk og
fleira. Helst að grálúðan færi
góðar fréttir.
Mér brá hins vegar verulega þeg-
ar ég frétti af miklu gæftaleysi í
laxveiðunum í Þverá og Kjarrá í
Borgarfirði. Fyrsti laxinn veiddist
eftir tveggja vikna stanslausar til-
raunir með flugur, maðka og
spúna á 14 veiðistöngum og var þá
búið að greiða 6 milljónir króna
fyrir „kvótann“.
Sá sem veiddi fyrsta Iaxinn var
enginn annar en hann Kristján hjá
Landssambandi íslenskra útvegs-
manna. Hann fékk 1 Iax á þremur
dögum og missti annan. Það á
ekki af Kristjáni að ganga, allt í
steik í útveginum og svo fékk
hann ekki að kaupa Utvegsbank-
ann á 800 milljónir fyrir 2 árum.
Eg heyrði í vini mínum hjá LÍÚ
um þennan mikla aflabrest. „Við
erum þegar byrjaðir að gera ráð-
stafanir“ sagði hann. „Við erum
búnir að leggja inn umsóknir hjá
Aflatryggingasjóði, Verðjöfnun-
arsjóði fiskiðnaðarins, Atvinnu-
tryggingasjóði útflutningsgreina,
Hlutafjársjóði, Fiskveiðasjóði,
Byggðasjóði, Framkvæmdasjóði
íslands og hjá ýmsum minni sjóð-
um sem hafa lítið að gera. Við
höfum og beðið nokkra aðila að
taka saman skýrslur um þetta al-
varlega mál og höfum beðið
stjórnvöld um úttekt Ríkisendur-
skoðunar. Þetta gengur ekki leng-
ur, þetta er engin hemja, þessu
verður að linna.“'
Eg er sammála. Það nær ekki
nokkurri átt að útvegsmenn skuli
greiða himinháar upphæðir fyrir
laxveiðikvóta og fá síðan bara
einn 10 punda titt fyrir snúðinn.
Svona ástand getur valdið
byggðaröskun, hjónabandsslit-
um, umferðaslysum, hagsmuna-
árekstrum og þetta er léleg aug-
lýsing fyrir ísland (við gætum
þurft að senda hana Vigdísi okkar
til útlanda til að snúa því blaði
við).
Annars kann að vera að laxinn
sé hreinlega að verða gáfaðri en
hann var og e.t.v. kominn í eitt
allsherjar samsæri með möðkun-
um. Mér er þannig minnisstæð
vísa sem laxveiðivinur minn orti
lýlega eftir árangurslausan Iax-
veiðitúr:
„Ugglaust" sagði fiskurinn,
„er hann fagur diskurinn,
en ekki vil ég sjá hann
nema lifandi“.
„Liður“ sagði maðkur þá,
„í leik er tíðkast mönnum hjá
og ekki er ég þurr í þessu
ástandi".