Vísir - 05.07.1976, Blaðsíða 8

8
VZSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
h'ramkvæindastjóri: Daviö Ciuöniundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson, ábm.
Olafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Rragi (iuömundsson
Fréttastj. erl. frétta: Guömundur Pétursson
Blaðamenn: Anders Hansen, Anna Heiður Oddsdóttir, Edda Andrésdóttir,
Einar K. Guðfinnsson Jón Ormur Halldórsson, Kjartan L. Pálsson, Ólafur
Hauksson, Óli Tynes, Rafn Jónsson, Sigriður Egilsdóttir, Sigurveig Jóns-
dóttir, Þrúður G. Haraldsdóttir.
íþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson.
Útlitsteiknun: Jón Óskar Hafsteinsson, Þórarinn J. Magnússon.
Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Loftur Asgeirsson.
Auglýsingastjóri: Þorsteinn Fr. Sigurðsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11G60 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 8t>611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi86t>ll. 7 linur
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasölu 50 kr. cintakiö. Blaöaprent hf.
Auðsær sannleikur
Tvær aldir eru nú liðnar frá þvi að fulltrúar 13 ný-
lendna bresku krúnunnar á austurströnd Norður-
Ameriku undirrituöu yfirlýsingu þess efnis, að ný-
lendurnar hefðu gert byltingu og sagt sig úr lögum
við Bretland. Þetta gerðist á nýlenduþinginu i
Fíladelfiu 4. júli 1776.
Frelsisyfirlýsingin vakti mikinn fögnuð vestra og
varð til þess að sameina íbúa nýlendnanna i baráttu
gegn bretum en það sem meira var um vert: Hún
varð leiðarljós margra annarra þjóða og þjóðar-
brota austan Atlantsála i baráttu þeirra fyrir frelsi,
mannréttindum og lýðræði.
Þegar við islendingar lesum sjálfstæðisyfir-
lýsingu Bandarikjanna nú um 200 árum eftir að hún
var skráð, finnst okkur það sem þar er nefnt i raun
sjálfsögð réttindi borgara nútima þjóðfélags, en
fyrir tveim öldum þurftu menn i Vesturheimi að
berjast fyrir þessum rétti.
Kjarni yfirlýsingarinnar er þessi:
„Vér álitum það auðsæjan sannleika, að allir
menn séu fæddir jafnir, og að skapari þeirra hafi
veitt þeim tiltekin óumdeilanleg réttindi, þar á
meðal rétt til að lifa njóta frelsis og leita
hamingjunnar. Rikisstjórnir séu skipaðar til þess
að tryggja þennan rétt og þær hljóti réttmæt völd
með samþykki þegnanna. Jafnskjótt og stjórn-
skipan brjóti i bága við þetta markmið hafi
þegnarnir rétt til að breyta henni eða afnema og
koma á fót nýrri stjórn, sem grundvallist á þeim
íugsjónum og þvi skipulagi, sem þjóðin telji væn-
legast til þess að tryggja öryggi sitt og hamingju”.
Þegar sjálfstæðisyfirlýsingin var undirrituð árið
.776 voru ibúar nýlendnanna 13 um tvær og hálf
milljón, en eru nú tveim öldum siðar nálægt 220
milljónir. Meðal þeirra, sem fluttust búferlum til
Bandarikjanna i lok siðustu aldar og byrjun þessar-
ar voru nokkur þúsund islendingar, en þótt þeim
hafi vegnað vel i nýja heiminum hafa þeir tiltölu-
lega litið getað látið að sér kveða meðal þeirra tug-
milljóna innflytjenda, sem gert hafa Bandarikin að
þvi stórveldi sem það er nú á dögum.
Sambúð islensku landnemanna vestra við aðra
þegna þessa viðáttumikla rikis hefur verið með ein-
dæmum góð, og sömu sögu má segja af samskiptum
þeirra islendinga, sem haldið hafa sig hér á eylend-
unni i norðri, við bandarisku þjóðina.
Samskipti þjóðanna á sviði menningar og við-
skipta hafa verið mikil á undanförnum árum.
Reglulegar skipaferðir og daglegar ferðir i lofti
hafa fært þessar vinaþjóðir nær hvor annarri.
Bandarikja menn hafa alla tið borið virðingu fyrir
okkar fámennu þjóð og urðu m.a. fyrstir þjóða til að
viðurkenna endurreisn islenska lýðveldisins árið
1944. Þessar tvær vestrænu lýðræðisþjóðir hafa átt
mikil og góð samskipti á jafnréttisgrundvelli og
aldrei hafa bandarikjamenn látið það ráða gerðum
sinum gagnvart okkur islendingum að þeir eru þús-
und sinnum fjölmennari en við.
íslenska þjóðin sendir þeirri bandarisku hug-
heilar árnaðaróskir í tilefni þessara timamóta. Það
fer vel á því að íslenskir vikingar á skipi, kenndu yið
Leif heppna Eiriksson skili kveðjunum vestur um
haf.
Þaö er löngu alkunna, aö kosn-
ingabaráttan I Bandarikjunum
krefst mikilla fjárútláta, og er
reyndar mörgum þar vestanhafs
áhyggjuefni. Þaö sýnist naumast
á færi nema milljónamæringa aö
bjóða sig fram og heyja slika bar-
áttu með einhverjum sigurmögu-
leikum.
Jafnvel milljónamæringar eins
og Jimmy Carter, sem varð
auðugur af hnetum, verða að
fjármagna kosningaundirbúning-
inn að mestu með frjálsum fram-
lögum flokksmanna og annarra
stuðningsmanna.
Þegar þessi fyrrverandi rikis-
stjóri Georgiu hafði tryggt sér i
forkosningunum nægan stuðning
kjörfulltrúa, til þess að vera
öruggur um útnefningu flokksins,
kom í ljós, um leið og fjáröflunar-
nefnd kosningaundirbúnings hans
gerði upp dæmið, að safnað hafði
verið skuld upp á 1,2 milljónir
dollara.
Hafist var strax handa við aö
lappa upp á fjárhaginn og siðustu
tvær vikur hafa verið helgaðar
fjáröfluninni. Með þeim árangri,
að eftir allar hanastélsveislurnar
er skuldin ekki orðin annað en
tæpar 200 þúsund dollarar. Þegar
siðasta ostakexið hefur verið
brutt og skolað niður með siðasta
viskisopanum á morgun býst
Carter við, að skuldin hafi verið
þurrkuð út.
Hann fer að, eins og aðrir
bandariskir stjórnmálamenn
hafa gert. Þetta er i grundvallar-
atriðum byggt upp á sömu að-
ferðunum og söfnun atkvæðanna i
forkosningunum sjálfum. Carter
ferðast á milli borga, stundum 500
milna leið i einu. Einn daginn i
siðustu viku snæddi hann
morgunverð með stuðningsmönn-
um i Pittsburgh, en þeir keyptu
árbitinn fyrir okurfé. Siðdegis var
Carter kominn til Philadelfiu á
fjársöfnunarfund, og um kvöldið
kom hann fram á tveim slikum
samkomum i Washington.
Þessar þrjár borgir settu sam-
tals 374 þúsund dollara strik i
kosningareikninginn hans. Sæmi-
leg dagsuppskera það.
Þessar samkomur eru allar
með sama sniðinu.
Menn drifur að, sem hafa efni á
að greiða aðgangseyrinn. Hálfri
stundu eftir að allir eru komnir,
birtist Carter, og heilsar sem
allra flestum með handabandi,
stillii sér upp fyrir myndatökur
og flytur siöan ávarp. Þar tekur
hann fyrir eitthvert málið ofar-
lega á baugi, eða leggur út af
nauðsyn einingar innan flokksins,
ef á að takast að bola repúblikön-
um út úr Hvita húsinu i nóvem-
ber.
Dæmigerð slik samkoma var
einmitt fjáröflunarfundur, sem
Carter átti með fulltrúum skipa-
iðnaðarins i Shoreham Ameri-
cana-hótelinu i Washington. Hann
stóð i tvær klukkustundir. Hálfri
stundu eftir að fundurinn hófst,
gekk Carter, brosandi út undir
eyru að vanda, inn i salinn. Hann
hafði það af að heilsa velflestum
þeirra 150 fundarmanna, sem
mættir voru, með handarbandi,
þéttu og innilegu. Hver gestur
hafði jú greitt 1,000 dollara i að-
gangseyri, fyrir þann heiður að
lita augum tilvonandi forseta
Bandarikjanna — hugsanlega —
og skála við hann i Skota.
Þegar handaskakinu var lokið,
var Carter dreginn i snarhasti af-
siðis út i horn með nokkrum þeim
virtustú i hópnum og þeir
myndaðir i bak og fyrir. Það er
sami hátturinn og Bandarikjafor-
seti hefur á, þegar gestir sækja
hann heim i hringskrifstofuna i
Hvita húsinu.
Að þessum nauðsynjaverkum
unnum stigur Carter i ræðustól-
inn. Kynningu fundarstjórans er
tekið með miklu lófataki: „Næsti
forseti Bandarikjanna, gjörið þið
svo vel!”
Carter fer mörgum orðum um,
hve hörmulega er komið fyrir
verslunarskipaiðnaði Bandarikj-
anna, og segir að alltof fá banda-
risk skip séu á höfunum. „Sem
forseti mundi ég vilja sjá Banda-
rikjafána við hún á sjónum aft-
ur,” og orð hans falla i góðan
jarðveg.
Siðan leggur hann rika áherslu
á, að enginn skuli ganga út frá
sigri gefnum i nóvemberkosning-
unum. Hann varar við þvi, að of-
traust sé einmitt uppskriftin að
ósigri.
Botninn er sleginn i samkvæm-
ið með nokkrum handaböndum til
viðbótar. Carter strunsar út, um-
kringdur lifvörðum (leyniþjón-
ustan leggur frambjóðendum þá
til), stigur inn i bifreið sina og ek-
ur að Sheraton-hóteli, nokkrum
húsaröðum i burtu, þar sem ann-
ar fjáröflunarfundur býður. Þótt
aðgöngumiðinn þar kosti aðeins
250 dollara, fá allir gestir sömu
uppskriftina: „Næsti forseti
Bandarikjanna, gjörið þið svo
vel!....” Ræðan er ögn breytt, en
eftir sem áður er brýnt fyrir
mönnum, að vera nú ekki of
öruggir með sigur og svo fram-
vegis, og svo framvegis.
Skoðanakannanir sýna, að
Carter mundi auðveldlega sigra
hvorn sem væri, Ford eða Rea-
gan, en Carter klifar statt og stöð-
ugt á þvi, að menn megi ekki
ganga að sigrinum visum. „Sér
hver tilhneiging til yfirlætis eöa
vanmats á einstaklingnum i
Bandarikjunum birtist gleggst i
þvi, ef menn ætla að ganga að ein-
hverjum kjósanda eða einhverju
rikinu visu.”
Aftur er kvatt með handabandi,
stigið inn i bifreið og leiðin ekin út
á næsta flugvöll, þar sem biður
vél til að flytja Carter til Houston.
Þar biða fleiri fjáröflunarfundir.