Vísir - 25.03.1977, Blaðsíða 5

Hvað varð Indíru að falli?

Sigvaldi
skrifar:
Hjálmarsson
INDVERSK HREYFING
Aö visu fyrirfannst þá enginn
flokkur til aö sigra Kongress og
taka viö af honum, aöeins
•óformleg samtök sem JP haföi
boðaö. En menn grunaði, eöa
þóttust vita, aö þaö reyndist
nóg: enginn stjórn fengi staðist
til lengdar beina andstöðu JP og
Sarvodayahreyfingarinnar,
þeirrar hreyfingar sem óx
uppúr samfélagsbaráttu
Mahatma Gandhis,af þeirri ein-
fölu ástæðu að vanalegir stjórn-
málaflokkar vestrænnar ættar
fljóta á yfirborði samfélagsins,
þá skilja fáir nema þeir sem
menntaðir eru á nútima vísu —
en Sarvodayahreyfingin nær
allt niðri rætur hins indverska
þjóðfélags, lifir og starfar i
þorpunum og meðal almúgans.
Svo komu neyðarlögin og af-
nám mannréttinda — einsog
skvett væri oliu á eld.
Ég hef það eftir bestu
heimildum frá Delhi að Indira
hikaði við að skella neyðarlög-
unum á, og hugleiddi i staðinn
þann möguleika að segja af sér.
Hún hefur liklega gert sér grein
fyrir að illa gæti slegið i baksegl
þegar mál- og ritfrelsi kæmist á
að nýju, þvi indverjar hafa ekki
átt öðru að venjast um aldir en
mega hugsa sjálfstætt og láta
meiningu sina i ljósiö óáreittir
af yfirvöldum.
Sú frelsisskerðing er vafa-
laust meginástæðan fyrir ósigri
hennar og Kongress. En þó
eru mikil tvimæli um aö hun
hefði unnið kosningar fyrir
tveimur árunv á mánuðunum
áðuren neyðarlögin komu til.
Af mörgum ástæðum öðrum
sem leitt hafa til þessara sögu-
legu umskipta er engin veiga-
meiri en sú að Sarvodaya sner-
ist gegn Kongress. Þetta sann-
ast á þvi aö ósigur Kongress var
mestur þarsem Sarvodaya-
hreyfingin er sterkust, en þess
ber lfka að geta að fjöldi manna
um allt landið fylgir henni af
hugsjónaástæðum þótt þeir taki
ekki beinan þátt i starfi hennar.
NÝIR
STJÓRNARHÆTTIR?
Þaraðauki var það JP foringi
þessarar hreyfingar sem grund-
vallaði Janataflokkinn — fyrst
með boðskap um almenn sam-
tök gegn stjórninni i mai 1974 og
siðar með áframhaldandi
áskorunum um sameiningu
allra heiðvirðra flokka og ein-
staklinga um nýja stjórnar-
háttu.
Ósigur Kongress er miklu
stærri en kosningatölur sýna.
Janataflokknum fylgja menn
ekki af gömlum vana. Oðru máli
gegnir um Kongress sem fjöldi
manna tengir enn órjúfanlega
nafni Mahatma Gandhis og
Nehrus og hetjulegri baráttu
fyrir að reka af höndum sér illa
þokkað framandi vald.
En nú biða menn og sjá
hversu hinni nýju samsteypu
tekst að vinna aö hag alþýðunn-
ar i þorpunum.
ast i Jaya Prakash Narayan,
alþýðuleiðtoganum mikla, að
hann teldi að ekki væri allt með
felldu um stjórn landsins. í við-
tali sem birtist i dagblaöinu The
Times of India veittist hann að
stjórninni, þó með fremur hóg-
værum orðum, fyrir að van-
rækja fólkið úti þorpunum og
hag þess og leika sér með sýnd-
ar ráðstafanir einsog tilamynda
það að þjóðnýta félausa banka!
Það varð Indiru og öðrum
leiðtogum landsins til happs I
bili að brátt fékk almenningur
um annað að hugsa vegna at-
burðanna i Austur-Pakistan
sem nú heitir Bangladesh, og
glæsilegur sigur Kongress-
flokksins i kosningunum 1971
telst vera þakklætisvottur fyrir
röggsamlega framgöngu á þeim
vettvangi.
Nú átti Indira að hafa frið til
að láta hendur standa framúr
ermum. Margt bar þó til að svo
varð ekki ogfráleitt allt hennar
sök: oliukreppa, þurrkar og eft-
irköst Bangladesh-styrjaldar-
innar. Einhvernveginn vafðist
það fyrir henni að standa við
stóru orðin. Afturámóti kepptist
hún baki brotnu viö aö fleygja
ráðherrum sinum milli embætta
svo þeir yrðu ekki eins sterkir
og ella mundi og vissu aldrei
hverju þeir mættu búast við af
þessari nettu og ljúfmannlegu
frú sem kunni amk. að mæla fag-
urt.
Þannig styrkti hún eigin
stöðu.
A meðan grassaði spillingin i
stjórnsýslu og viðskiptum.
ÖRLAGAÁRIÐ 1974
Svo kom örlaga-áriö 1974. Þá
gerðist þrennt sem ég hef oftar
en einu sinni rakið hér I blaöinu:
(1) Jaya Prakash Narayan og
Sarvodaya-hreyfing hans snú-
ast gegn Kongress i fyrsta sinn
Indira á degi ósigursins. Hún sendi eftirmanni sfnum, Morarji
Desai, heillaskeyti þegar hann tók við forsætisráðherraembættinu.
og gamli maðurinn boðar al-
menn samtök til aö steypa
stjórninni vegna spillingar og
vanrækslu, og aleinn og berfætt-
ur dregur hann margfalt fleiri
áheyrendur á fundi en nokkur
hinna pólitisku leiðtoga þótt þeir
hafi alla maskinu Kongress á
bakvið sig. (2) Sósialista-
flokkarnir tveir sameinast, en
þeir standa næst JP af stjórn-
málaflokkunum. (3) Oghafin er
herferð gegn smygli sem ásamt
ýmsum öðrum málarekstri leið-
ir i ljós þátt kongressforustunn-
ar i gifurlegu misferli.
Vert er að gefa þvi gaum að á
þessum tima lét enginn af liðs-
mönnum Indiru vingjarnleg orö
falla um JP annar en Jagjivan
Ram.
Áðuren misferli sannaðist á
Indiru sjálfa (smávægileg að
visu miöaö við annaö) var svo
komið aö ekki var annað sýnna
en hennar biði annaðhvort að
þola ósigur I kosningum ellegar
treysta völd sin með einhvers-
konar ofbeldi (t.d. kosninga-
svindli sem virðist nú raunar
saklaus af). Um þetta heyrðist
rætt meirasegja áöuren Mishra
járnbrautarráðherra var ráðinn
af dögum i janúar 1975 (um það
hef ég einnig skrifaö i þetta
blað).
SPILAMENNSKA
En Indira reyndist sömuleiðis
ofjarl gömlu mannanna, læri-
feðra sinna, i pólitiskri spila-
mennsku og tókst með kænsku á
skömmum tima og stjaka þeim
flestum útúr flokkshreiðrinu.
Þetta duldist ekki neinum,
óánægja með stjórnina fór vax-
andi, og haft var i flimtingum
sumarið 1969 að indversk
stjórnmál samanstæðu nú ekki
lengur af öðru en persónulegu
skæklatogi innan stjórnar-
flokksins. Hinn nýi forsætisráðherra, Morarji Desai, á leiö á flokksfund eftir sigurinn. Hann er þauireyndur
Það sumar tók fyrst að heyr- stjórnmáiamaður en einstrengingslegur.
RÖKIN sem að því hníga
að Indíra Gandhi og
Kongressflokkur hennar
biðu ósigur í nýafstöðn-
um kosningum á Indlandi
mega teljast Ijós, en þau
eru margþætt, og því ekki
úr vegi að rekja þá drætti
í valdaferli hennar sem
þar koma helst við sögu.
Indlra tók ekki við sérlega
góðu búi þegar hún settist á stól
forsætisráðherra fyrir ellefu
árum. L.B. Sastri var nýlega
fallinn i valinn, langt um aldur
fram, og að honum látnum átti
Kongressflokkurinn engan
sjálfsagðan foringja. Kjör
Indiru var málamiðlun, bráða-
birgða lausn, enginn bjóst við
miklu af henni.
Kosningarnar sem fram fóru
áriö eftir, 1967, leiddu I ljós
megna óánægju almennings
með Kongressflokkinn yfir-
leitt. Fólk var fariö að gera ser
ljóst að hann dygði skammt sem
pólitiskur flokkur þótt hann
hefði forðum reynst með ágæt-
um i baráttunni fyrir sjálfstæði
landsins. En engin hreyfing sem
náði yfir landið allt megnaði að
veita honum hæfilega sam-
keppni. Þeir flokkar sem
græddu á kostnað hans 1967
voru landshlutaflokkar með
ómótaða stefnu I alrikismálum.
I sviptingum kosninganna
reyndist þó enginn vaskari en
Indira sjálf, og naut hún þar
lagni sinnar að tala við fólkið i
þorpum landsins, þennan
hljóða fjölda sem veit sinu viti
og hugsar sitt ráð þótt ekki sé
hávaöinn.
Ford heimsœkir
Gerald Ford. fyrrum for-
seti Bandaríkjanna sneri í
gær aftur til Hvíta hússins
í fyrsta sinn frá því aö
hann tapaði kosningunum í
nóvember síðasta.
Carter forseti fagnaði honum
vel. Dáðist hann að sólbruna
Fords og sagði: „Ég öfunda þig.
Þú geislar af heiíbrigði”.
Ford þakkaði fyrir sig með
gullhömrum og kvað sér ánægju
af þvi að hitta hann.
Ford er staddur i Washington
ýmissa erinda vegna. Hann og
Carter skiptust á fréttum um
daginn og veginn og varð þeim
m.a. að umræðuefni hversu
Carter
naumlega stjórn Callaghans for-
sætisráðherra breta hefði sloppiö-
frá atkvæöagreiöslunni um van-
traustið.
Carter sagöi Ford, að honum
hefði lærst mikið af viðræðum við
Callaghan, Fukuda, forsætisráð-
herra Japans og Pierre Trudeau,
forsætisráðherra Kanada sem
hann hefur hitt að undanförnu.