Tíminn - 26.09.1968, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 26. sept. 1968.
TÍMINN
7
Ólafur Gunnarsson, sálfræöingur:
ÞAU FENGU AD SDFA
Hinn 10. og 13. sept. s.l. birtu
a. m. k. tvö íslenzk dagblöð opið
bréf frá Þórarni Þórarinssyni. fv.
skólastjóra til skólastjóra og for-
eldra barna og unglinga. í bréfi
þessu vikur Þórarinn að máli, sem
getur haft úrslitaáhrif á heilsu
skólanemenda og haft veigamikil
áhrif á námsárangur þelrra. í því
sambandi rifjaðist upp fyrir mér,
að fyrir nákvæmlega fjórum árum
síðan skifaði ég grein, sem hét
„Þau fengu að sofa“ og leyfi ég
mér að senda 6 íslenzkum blöð-
um hana til birtingar auk nokk-
urra inngangsorða
Dagana 18.—22. ágúst sl. sat ég
alþjóðaráðstefnu sálfræðinga í
Amsterdam. Meðal margra gagn
merkra mála, sem þar voru rædd,
var eitt, sem nefnist á ensku
„Psyehological aspects of costs
and returns in school education".
Aðalþátttakendur í þeim umræð-
um komu frá Bandaríkjunum,
Hollandi og Svíþjóð. Allir ræðu-
menn voru fullkomlega sammála
um, að skólatími barna væri al-
víða of langur og ekki tekið nægi-
legt tillit til raunverulegrar getu
þeirra í skólum. Menn, sem starf-
að höfðu að fræðslumálum í 30 ár,
og gerþekktu þau nefndu fjölda
dæma máli sínu til stuðnings.
íslenzkir foreldrar verða að
gera sér grein fyrir því, að ís-
lenzk fræðsluyfirvöld láta fræðileg
ar niðurstöður varðandi hvað
börnum er fyrir. beztu eins og
vind um eyrun þjóta. Þessi yfir-
völd eru áíáka iokuð fyrir niður-
síöðum vísinda og Heimaklettur fyr
ir norðanvindunum. Vilji foreldr-
ar hafa einhver jákvæð áhrif á
fræðsluyfirvöldin verða þeir að
beita kjósendavaldinu, það er
eina valdið, sem yfirvöldin taka
nokkm’t tillit til, að erlendu auð-
valdi ef til vill undanskildu.
Geti foreldrar tekið myndar-
lega undir tillögur Þórarins Þórar-
inssonar gæti hugsazt að yngstu
börnin yrðu a.m.k. varin vanlíð-
an svefnleysisins. Geti foreldrar
komið slíku til leiðar hafa þeir
gert mesta átak er gert hefur ver
ið á sviði ísl fræðslumála síðan
fræðslulögin voru samþykkt 1946.
Ég læt þá þessum inngangsorð-
um lokið og hefst nú greinin
„Þau fengu að sofa“.
„Það var nú haldið, að ég
myndi drepa börnin mín með
vinnuhörku þegar þau voru lítil,
en menn verða að gæta að því,
að þau fengu að sofa“. Þetta
voru ummæli fátæks bónda, sem
bjó við mikla ómegð á lítilli og
fremur erfiðri heyskaparjörð. Um
sláttinn var ekki um annað að
ræða en nota þá starfskrafta sem
til voru, og meðal beirra voru
5—6 ára gömul börn, sem höfðu
lært að raka hey og fara á milli
í hirðingum.
Nágrönnum bóndans þótti nóg
um vinnukergju hans, og munu
hafa gefið honum i skyn, að hann
mætti gæta sín að ofþjaka ekki
börnin. Ummæli bóndans sýna að
hann taldi börnunum ekki hætt
ef þau fengju nægan svefn. Börn
in eru öll fyrir löngu- uppkomin
og eru hið mannvænlegasta fólk
Ég minnist þess enn, að einn
mesti athafnamaðui bessa lands,
Páll Sggert Ólason, prófessor
sagði við mig ungan að árum.
„Það gerir ekkert til þótt þér
vinnið mikið og lengi. ef þér að
eins gætið þess að fara aldrei á
fætur fyrr en þér eruð útsofinn“
A seinni árum hafa verið gerð-
ar margar og merkar rannsóknir
á vinnuþoli manna og hvernig
bezt sé að haga hvíldum Allar
þessar rannsóknir sýna, að hvíld-
ir, sem lúta ákveðnum reglum eru
manninum bráðnauðsyntegar, og
vinnuþoli mannsins eru ákveðin
og einstaklingsbundin takmörk
sétt. Taka verður fullt tillit tii
þessa takmarkana ef afköst manns
ins giga ekki að minnka sökum
ofþreytu, sem til lengdar spill-
ir heilsu manna og lífsgeði.
í skóla einum í London var
gerö merk tilraun, fyrir allmörg-
um árum, með börn úr fá
tækrahverfi. Börnunum (telpum)
var skipt í tvo jafnstóra hópa, en
þessum hópum var það sameigin-
legt að þeir stóðu sig illa í reikn-
ingi. Þess var vandlega gætt að
jafngreind börn væru í báðum
hópunum og öll skilyrði þeirra
væru eins lík og unnt var.
Tilraunin var fólgin í því að
annar hópurinn fékk aukakennslu
í reikningi, en hinn hópurinn
fékk að sofa jafnlangan tíma, og
aukakennslunni nam. Að tilrauna
timanum ioknum var árangurinn
gerður upp. í ljós kom, að báð-
um hópunum hafði farið fram í
reikningi, en þeim hópnum, sem
svaf þó mun meira en hópnum,
sem fékk aukakennslu í náms-
greininni. Börnunum sem sváfu
hafði einnig farið fram í öðrum
námsgreinum en hinum hópnum
ekid.
Á alþjóðaráðstefnu sálfræðinga,
sem haldin var í Ljubliana í Júgó-
siavíu dagana 2.-8. ágúst 1964 var
meðal annars rætt um áhrif veð-
urs, hita og kulda, Ijóss og myrk-
urs á náms- og vinnuafköst
manna. Allir wru sammála um
að haga yrði námi og starfi eftir
árstíðum og veðráttu. ef sem bezt
ur árangur ætti að nást.
íslendinga snertir þetta mál
meira en flestar aðrar þjóðir, sök
um þess hversu mikill munur er
hér lengd dagsbirtU'nnar.
Öll rök hníga að því, að mann-
inum sé yfirleitt óeiginlegt að
vakna og hefja nám eða störf í
myrkri. Hinsvegar skipti minna
máli þótt vinnu sé haldið áfram
eftir að dimma tekur.
í ýmsum skólum á íslandi hef-
ur það tíðkazt að undanförnu að
láta kennslu í skólum hefjast
klukkan átta árdegis. Sennilega
hefur skortur á skólahúsnæði ráð
ið miklu um þetta, en oft hefur
þurft að tví- og þrísetja í skóla-
stofurnar. Þrísetning mun nú úr
sögunni sem betur fer og tvísetn-
ing mun fara minnkandi.
Það sjónarmið virðist hafa ráð
ið við hagnýtingu skólahúsnæðis
og námstíma, að nemendur yrðu
að fá ákveðinn r.ámstíma á hverj-
um degi, tölu kennslustunda
mætti ekki skerða. Fræðsluyfir-
völd virðast ekki hafa látið sig
það neinu skipta þótt börnin yrðu
að hefja nám í .skammdegismyrkri
einni íriukkustund áður en vinna
hefst hjá feðrum barnanna t.d. á
skrifstofum.
Engat vísindalegar rannsóknir
hafa sannað, að námsárangur
standi * beinu nlutfalli við lengd
námstíma og þaðan af síður við
lengd kennslustunda. Það er mun
auðveldara að færa fræðileg rök
fyrir því. að ungir nemendur svo
og allir nemendur sem vegna lít-
illa hæfileika eiga erfitt með
nám. nái betri árangri ef kennslu
stundir eru stuttar Þetta er nú
í æ ríkara mæn gert í sérbekki-
um sænskra skóla og með góðum
árangn Sngin rök eru fyrir bví
að láta aemendur hefja nám í
morgunmyrkri íslenzka skamm-
degisins ekki sízt þegar vitað er.
að á íslandi t'ara menn yfirieitt
seint að hátta og því mjög hætt
við að svefntími fjölda barna
verði of stuttur.
Alkunna er, að hver sá sem
ekki er útsofinn finnur til van-
líðanar einhvern hluta næsta dags.
Það gefur auga leið, að ekki muni
það auðvelda eðlilegan aga í skól
um ef mikill hluti nemenda er
vansvefta.
Ekki væi’i kostnaðarsamt að
endurtaka brezku tilraunina dálít
ið breytta. Tilrauninni mætti
haga þannig, að ákveðinn hópur
nemenda yrði látinn hefja nám
klukkan átta að morgni frá 15.
nóv. til 15. febrúar að jólaleyfi
frádregnu. Annar hópur með svip
aða námshæfileika hæfi nám
klukkan 9—10 árdegis á sama
tíma, læðri sama námsefni en
kennslustundir yrðu styttar, sem
svarar lengdum svefntíma. Laun
kennara yrðu hin sömu hvort sem
kennslustund yrði lengri eða
skemmri. Árangur yrðu vandlega
kannaður að tilraunatímabilinu
loknu, og auk þekkingarprófa
kannað álit nemenda og aðstand-
enda þeirra varðandi hvort fyrir-
komulagið þætti betra.
Skilningur er nú að vakna á
því meðal forusiumanna atvinnu-
lífs og verkalýðsfélaga, að athuga
þurfi, hvernig skynsamlegast
sé að haga störfum þannig, að
framleiðslan verði sem mest, án
þess að vinnandi mönnum sé mis
boðið með of miklu vinnu-álagi,
sem er öllum til tjóns, ekki sízt
vinnuveitendum.
Ekki gæti þafc kallast nein of-
rausn þotti forustumenn skólamála
athuguðu hvað skólanemend-
um henti í þessu efni Leiðin er
raunar greiðfær, því erlendar at-
huganir nafa fyrir löngu sannað
að nægur svefn er börnum bráð
nauðsynlegur. Allt, sem íslenzk
ir skólamenn þurfa að gera er að
feta troðna slóð. nema þeir geti
sannað að íslenzk börn þurfi
minni svefn en mfnaldrar þeirra
í öðrum löndum. þar sem skamm-
degismyrkrið er styttra og veðr-
áttan betri. Ég myndi þó ætla,
að slík frávik frá svefnþörf ís-
'lenzkra barna komi ekki til
greina.
Atorkusami einyrkjabóndinn
og hinn þjóðkunni fræðimaður
höfðu báðir af langri reynslu og
hyggjuviti sínu komizt að raun
um, að nægur svefn er erfiðis
manninum fynr öllu, hvort sem
hann vinnur með huga eða hönd-
um.
Undir þessa skoðun tók þjóð-
skáldið Davíð Stefánsson, sen end
ar eitt fagurt icvæði með þessum
orðum.
„Það hjarta er kalt, sem
rænir þréyttan svefni".
TRÚLOFUNARHRINGAR
— afgreiddir
samdægurs
Sendum um allt land.
H A L L D Ó R
Skólavörðustíg 2
f HLJÓMLEÍKASAL
Kammertónlist
Það var ánægjulegt að kamm
ermúsíkklúibburinn sky.ldi
verða fyrstur til tónleikahalds
á haustinu sem óðum færist yf-
ir. Dagarnir láta nú undan
birtu og yl, og er þá gott að
vita til þeirra hugðarefna, sem
tónleikalhald í margri mynd
getur yljað með, er skammdeg
ið þrengiir sér að. Er.lendis ttðk
ast mjög að halda kammertón
leiika í gömlum herragörðum
og listasöfnum, svo eitthvað sé
nefnt. Gefur það þgssu tón-
listarformi oft sérstæðan blæ
sem alls ekki má gera of lítið
úr. ITér á landi eigum við
engin slík húsakynni, en * í
ágúst s. 1. var tekið í notkun
Norræna húsið okkar, sameigin
leg gj'öf frá frændum okkar á
Norðurlöndum. Þetta nýjia, vist
lega og jafnframt nýtízkulega
hús varð fyrir valinu á þessum
fyrstu hausttónleiikum, kammer
músíkklúbbsins. — Það má
fagna efnisvali tónleikanna en
þar voru leikin tvö öndvegis
verk, hið undurfagra B-dúr tríó
Sehuberts, og kvintettinn fyrir
fjögur strengjahljóðfæri eftir
Shostakovich. Flyffl'endur voru
Björn Ólafsson, Einar Vigfús-
son, Ingvar Jónasson, Jón Sen
og Rögnvaldur Sigurjónsson. —
Sá síðastnefndi er hlustendum
öllu kunnari sem einleikari, en
þarna sýndi Rögnvaldur nýja
hlið á list. sinni og að hann er
traustur og vandlátur „kamm
ei’músíkant". sem við vonandi
eigum eftir að heyra oftar til.
Þau tvö verk sem leikin voru
eru gjörólík og frá hinum fín-
lega og viðkvæma Schubert til
gamansemi SchoztakoviCh er
stórt stökk.
Samæfing, vinna og túlkun
allra þátttakenda var me'ð mikl
um ágætum. Sú alúð og skiln
ingur, sem þeir sýndu þessum
verkum bar með sér vandfýsni
'í vinnubrögðum, og túlkun. —
Iíijsakynni hins nýja Norræna
húss eru bæði vistleg og rúm
góð. Um músíkflutning þar
fékkst þó ekki tæmandi hug-
mynd, eftir þessa tónleika, þar
sem undirrituð sat voru hljóm
skilyrði ágæt og naut Shubert
tríóið sín mjög vel. Vera má þó
að þreifa þurfi fyrir sér um
staðsetningu hljóðfæra, til áð
ganga úr skugga um alla mögu
leika. Þá þyrfti að athuga ljósa
stillingu og hagrœða henni
betur en það eru nánast smá
munir og smekksatriði. Hinn
nýji Bechstein-flygill er afar
mjúkur og hljómfagur, en það
segir sig sjálft að svo spánýtt
hljóðfæri þarf að tilspila svo
að allir þess kostir njóti sín.
• Tónleikar'þessir voru í heild
sérstæðir í flutningi og einnig
vegna umhverfis. — Forráða
’mönnum Kammermúsíkklutobs
ins ber að þakka þeirra hlut
í þessum fyrstu og ágætu tón
leikum haustsins.
Unnur Arnórsdóttir.

Modelskartgripur er gjöf sem ekki gleymist. —
- SIGMAR OG PÁLMI - 1
Hverfisgötu 16 a. Sími 21355 og Laugaveg 70. Sími 24910
J
NÝTT HÚSNÆDI
Höfum flutt starfsemi okkar frá Laugavegi 11 að
ÁRMÚLA 5
(hornið á Ármiíla og Hallármúla)
/
Getum nú sýnt viðskiptavinum okkar fjölbreyttara
úrval eldhúsinnréttinga og heimilistækja í rýmri
og vistlegri húsakynnum.
Verið velkomin að Ármúla 5
HÚS OG SKIP HF
Ármúla 5, símar 84415 og 84416
VELJUM (SLENZKt(W)[SLENZKAN IÐNAÐ