Vísir - 04.12.1977, Síða 6

6
Sunnudagur 4. desember 1977. VISIR
i lok miðalda standa
myndlistakonur höllum
fæti. Það sem einna helst
hafði stuðlað að þeirri
þróun var minnkandi
mikiivægi klaustr-
anna/ sem höfðu ver-
iö miðstöðvar list-
rænnar iðju. Iðnaðar-
mannafélög sem nefnd-
ust ,,gildi" urðu ráðandi á
sviði lista og handiða, en
framan af varkonum ill-
mögulegt að verða
meðlimir þeirra. Því er
álitiðað fimmtánda öldin
hafi ekki verið timi
meiriháttar listrænna
afreka að kvenna hálfu.
Þó verður að slá þann
varnagla að þetta timabil
hefur ekki verið rann-
sakað til neinnar hlítar.
Það er vitað um nokkrar
nunnur sem máluðu
trúarlegar myndir í anda
Siena-skólans. Einnig
getur sextándu aidar
fræðimaðurinn Karel van
Mander þess að systir
Jan van Eyck, Margrét
að nafni, hafi verið hæfi-
leikamikil myndlistar-
kona sem starfað hafi við
Búrgúnda-hirðina. Aðrar
heimildir um Margréti
van Eyck hafa ekki fund-
ist enn.
Er til lengdar lét hafði hinn
frjálsi andi endurreisnartima-
bilsins mjög örfandi áhrif á list-
sköpun kvenna. Smásaman
varð þeim mögulegt að taka
virkan þátt í menningarsköpun-
inni. Þær myndlistakonur sem
eru hvað þekktastar frá þessu
timabili eru: Sofonisba Anguis-
sola (1535/40-1625), Marietta
Robusti (1560-1590), Lavina
Fontana (1552-1614) og Susanne
Horenbaut (1503-1545). Saga
þessara kvenna og verk þeirra
eru mjög áhugavekjandi.
Hann helgaði
sig heimilinu.
\ \ ;|
m 'A'i
Mynd af ungri nunnu
myndlistarmenn kópieruðu
hana.
A sextándu öld ferðaðist
maður að nafni Georgio Vasari
um þvera og endilanga Italiu i
þeim erindagjörðum að skrá-
setja ævisögur italskra málara,
myndhöggvara og arkitekta.
Vasari heimsótti Anguissola-
fjölskylduna árið 1566 og skrif-
aði m.a. um myndir Sofonisba:
„Fyrr á þessu ári sá ég málverk
á heimili fjölskyldu hennar i
Cremona. Myndin sem er máluð
á vandvirknasta hátt sýnir
( þrjár systur Sofonisba, þær
Lúsiu, Minervu og Evrópu, tefla
i viðurvist eldri konu. Virðast
þær allar vera ljóslifandi. A
annari mynd hefur Sofonisba
málað systkini sin Minervu og
Asdrubale með föður sinum og
er sU mynd einnig máluð með
miklum sannfæringarkrafti”.
Næst elst Anguissola-systkin-
anna var stUlka aö nafni Elena.
Feður þeirra þriggja seinustu
voru allir málarar og segir þaö
þó nokkuð um þá erfiðleika sem
myndlistakonur áttu við að
striða. Það var oftast undir
verndarvæng föður eöa eigin-
manns sem konum tókst að ná
góðum árangri i myndlist i þjóð-
félagi sem var fordómafullt
gagnvart þeim. Marietta
Robusti var dóttir málarans
Tintoretto og var hUn og tveir
bræður hennar aðstoðarmann-
eskjur hans. Sagan segir að hUn
hafi náð stórkostlegum árangri
sem mannamyndamálari, en
enn er ekki vitað með fullri
vissu um neina mynd eftir hana
þótt nokkrar séu álitnar það.
Lavina Fontana var dóttir
minniháttar málara af Bologna-
skólanum. HUn giftist málara
sem lært hafði hjá föður hennar
og eignuðust þau ellefu börn.
Það sem athyglisvert er við
sambúð þeirra er að hann hætti
að mála til að helga sig heim-
ilinu og uppeldi barnanna, en
Lavina geröist fyrirvinnan.
Fjölmörg verk hennar hafa
varðveist til okkar tima og
hefur hUn sérhæft sig i manna-
myndamálun og málun trUar-
legra myndefna. Susanne
Horenbout var belgisk, dóttir
KONUR í
NYNDLIST
eftir Svölu
Sigurleifsdóttur
málarans Gehrart Horenbout.
HUn vann mestan hluta ævinnar
sem málari fyrir hirðina i Eng-
landi.
Vakti áhuga
Michelangelo
Sofonisba Anguissola fæddist
inn i velstæða fjölskyldu sem
bjó i Cremona á Italiu. HUn var
elst sjö systkina sem flest voru
listíeng. Sem barn sýndi hUn
mikla myndlistarhæfileika og
vakti jafnvel áhuga Michel-
angelo. Hann sendi henni teikn-
ingar sem hUn siöan Utfærði
með oliulitum á léreft og sendi
honum til umsagnar. Teikn-
inguna „Drengur stunginn af
krabba” teiknaði hUn af þessu
hversdagslega atviki og sendi
Michelangelo. Siöar var þessi
mynd gefin flórentinska her-
toganum Cosimo de’ Medici, og
varð hUn það vinsæl að margir
LEGSTEINAR
‘■“S.HELGASONHF
STEINSMIÐJA
Skemmuvegi 48 - Kópavogl - Slml 76677 - Pósthólf 195
1 þrjú ár nutu Sofonisba og
Elena tilsagnar i málaralist
hjá _ helgimyndamálaranum
Bernardino Campi. Er hann
flutti árið 1549 til Milanó héldu
systurnar námi sinu áfram hjá
málaranum Bernardino Gatti
sem tilhey r&i Correggio-skól-
anum. Elena gekk i klaustur og
er litið vitað um hana eftir það.
Mynd sem Sofonisba málaði af
ungri nunnu er mjög liklega af
systurinni Elenu. Þessi nunna
ber sterkan svip af öðrum fjöl-
skyldumeölimum sem Sofon-
isba málaði. Vasari skoðaði
myndir eftir fleiri systur
Sofonisba og dáðist að þeim.
'/••*að hún væri
stórkostlegur málari"
A þritugsaldri hefur Sofonisba
getið sér það gott orð sem
málari að Filupus 2. býður
henni aö heimsækja spænsku
hirðina. HUn kemur áriö 1560 til
Madrid og svo vel viröist henni
lika þar aö hún dvelur þar næstu
tuttugu árin. Þvi miður er litiö
vitað um þennan hluta ævi
hennar annað en það að hún
starfar þar sem viðurkennd
myndlistarkona viö hirðina. Um
myndir hennar eru til ýmsar
heimildir. T.d. eru til tvö sendi-
bréf varðandi mynd sem Sofon-
isba málaði af tsabellu Spánar-
drottningu fyrir Pius páfa IV.
Fyrra bréfið er frá Sofoniba til
páfans og fylgir það myndinni.
Seinna bréfið er þakkarbréf frá
páfanum og hælir hann i þvi
myndinni á hvert reipi og biður
henni guðs blessunar fyrir send-
inguna. Vitað er að Sofonisba
Sjálfsmynd
málaði einnig mynd af Karh
Spánarprins og aðrar myndir af
ýmsum hirðmönnum. Þessar
myndir eyðilögðust i hallar-
brunanum mikla á sautjándu
öld.
Arið 1580 giftist Sofonisba
Sikileyingnum Fabrizio di
Moncaöa og flyst með honum til
Palermo á Sikiley. Þessi maður
deyr fjórum árum siðar og held-
ur Sofonisba þá til Italiu. Von
bráðar giftist hún aftur og þá
ítala af góðum ættum. Hún
virðist þó hafa vanið komur
sinar til Sikileyjar, þvi er ungur
flæmskur málari, Anthony van
Dyck, er þar á ferð árið 1624,
hittir hann Sofonisba. 1 skissu-
bók sina teiknar van Dyck and-
litsmynd af henni. Þessi skissu-
bók er nU varðveitt i Englandi.
Við hlið myndarinnar hefur van
Dyck skrifað: „Andlitsmynd aí
Signora Sophonisba málara.
Teiknuð af henni i Palermo 12.
dag júlimánaðar 1624, er hún
var 96 ára að aldri, minnisgóð,
velsjáandi og.... (ólæsilegt). A
meðan ég teiknaði myndina gaf
hún mér góð ráð m.a. varðandi
lýsinguna, sem hún vildi ekki að
kæmi of hátt að ofan þannig að
sterkir skuggar mynduðust á
hrukkunum. Ýmislegt sagði hún
mér af sinni ævi og gat ég á
þeirri sögu getið mér þess til að
hún væri stórkostlegur málari”.
Ýmislegt bendir til þess að van
Dyck hafi ýkt aldur Sofonisba
en vist er að ári seinna deyr
hún. Gröf hennar er i Palermo
og enn er þar legsteinninn sem
seinni maður hennar setti syrgj-
andi á gröfina.
Einangrun
kvenna rofin
Það er mjög athyglisvert
varðandi þessa myndlistarkonu
að hún er hvorki dóttir né eigin-
kona myndlistarmanns. Vel-
efnaðir foreldrar hennar sáu til
þess að hún og systur hennar
fengju tilsögn i myndlist. Að
auki var Sofonisba ágætis tón-
listarmanneskja og áhugasöm
um visindi. Menntun hennar og
margra samtimakvenna hennar
er afleiðing þess að ný (kven}
manngildishugsjón var að
ryðja sér til rúms meðal mennt-
aðra ítala þess tima. Þótt
margar konur fengju góða
menntun á þessum tima er hún
innan viss ramma. Þróun
myndlistar er oftast nátengd þvi
sem er að gerast i öðrum list-
greinum, bókmenntum og
heimspeki. Til að gera sér grein
fyrir þeirri hugmyndafræði sem
er að gerjast i myndlist sam-
timans er mikilvægt að geta
fylgst með straumum innan
annarra listgreina. Menntun
myndlistakvenna var yfirleitt
mjög hefðbundin á þessum tima
og þær áttu þess litinn kost að
fylgjast með hræringum innan
annarra listgreina samtimans.
Sem dæmi um myndlistarmann
sem ungur kynntist hinum nýju
andlegu straumum i Evrópu
þessa tima, er Michealangelo.
Meðan hann er við listnám á
unglingsárum dvelur hann hjá
Medici-ættinni i Flórens. Við
matborð Lorenxo de Medici fær
hann tækifæri til að hlýða á mál
helstu skálda og andans manna
Evrópu, og kynnast hug-
myndum þeirra. Án þeirra hug-
mynda sem hann drekkur i sig
þarna við matborðið hefði hann
vafalaust ekki orðið sá leiðandi
listamaður háendurreisnar-
innar sem hann varð.
Þótt Sofonisba Anguissola
hafi verið ágætis myndlistar-
kona er hún á engan hátt sam-
bærileg þeim samtimamálurum
sem fremstir voru. A þeim
árum sem Sofonisba er að taka
út þroska sinn á sviði mynd-
listar er „Feneyjar-skólinn”
ráðandi stefna á Norður-ttaliu,
og bera verk hennar þess
greinileg merki. Um fimmtiu
verk Sofonisba eru þekkt i dag,
en gera má ráð fyrir að fleiri
verk hennar komi i ljós er fram
liða stundir.
■j&W
Drengur stunginn af krabba
'hjz&œ1 sm