Vísir - 01.06.1979, Blaðsíða 16

VISIR Föstudagur
1. júnl 1979
16
vism
Föstudagur 1. júnl 1979
17
Gunnar Böðvarsson fór til Corvallis í Oregon til
að starfa við háskólann þar í eitt ár. Það var fyrir
fimmtán árum, og Gunnar er enn í Corvallis.
„Þegar ég kom hingað, þá sýndi sig að ég gat
dvalið hér eins lengi og mér sýndist. Ég ákvað að
vera áfram, og er hér enn. En svona löng dvöl var
ekki áætluð í upphafi. Það stendur meira að segja
enn til að koma heim til islands einhvern tímann",
segir Gunnar.
Helgarblað Vísis heimsótti þennan íslenska
prófessor i Ameríku fyrir stuttu, og ræddi við hann
og fjölskyldu hans.
Gunnar er einn af f jórum prófessorum við jarð-
eðlisfræðideild Oregon State University (OSU) í
Corvallis. OSU er 17 þúsund manna háskóli í 40 þús-
und manna bæ. Það fer þvi ekki hjá því að skólalífið
setji svip sinn á staðinn. OSU er fremur vísindalega
sinnaður skóli, og stærstu deildirnar eru verkfræði
og haffræði.
Gunnar Böðvarsson er ekki eini islendingurinn í
Corvallis. Hann og fjölskylda hans eru öll íslenskir
rikisborgarar, og að auki stunda tveir landar nám
viðOSU. Annar er Steindór Kristjánsson, sem nem-
ur verkfræði og viðskiptafræði, og hinn er Guðni
Axelsson, sem stundar jarðeðlisfræði og er reyndar
aðstoðarmaður Gunnars i jarðvísindadeildinni.
Prófessorinn íslenski líkist að mörgu leyti hug-
myndinni sem margir gera sér um prófessora.
Grátt hárið er greitt aftur, pínulítið sítt í hnakkann.
„Prófessorsleg" gleraugun tolla ýmist fremst á
nefinu eða er veifað út í loftið til áherslu. Hann
hlustar með ákafri athygli, og talar hnitmiðað. Is-
lenski framburðurinn er stundum svolítið hikandi,
því að íslenska er ekki á boðstóium á hverjum degi.
En þvert á móti hugmyndinni um prófessora, þá
er Gunnar Böðvarsson ekki utan við sig. Hann
gleymir regnhlífinni sinni sjaldan. Enda eins gott,
því það rignir oft í Corvallis.
Gunnar tekur á móti gestinum
frá Helgarblaöinu á rúmgóöri
skrifstofunni I nýlegri kennslu-
byggingu. Þaö fer litiö fyrir
þægindum. Skrifborö þakiö
papplrum og bókum snýr aö
glugganum. Heill veggur er
þakinn bókum sem hljóta aö
vera flestum litiö skiljanlegar,
þvi titlar þeirra eru varla skilj-
anlegir.
Gunnar er fyrst beöinn aö
rekja .hvaö hann geröi fram aö
komunni til Bandarikjanna.
„Ég stundaöi nám i Þýska-
landi á fjóröa tugi þessarar ald-
ar og fékk þar gráöur I véla-
verkfræöi og hagnýtri stærö-
fræöi. Þaöan fór ég til Dan-
merkur og starfaöi á verkfræöi-
stofu þar til §triöinu lauk 1945.
Þá fór ég heim til Islands og fór
aö vinna hjá þáverandi Raf-
magnseftirliti rikisins, sem
breyttist I Raforkumálaskrif-
stofuna 1946. Þar starfaöi ég
samfellt til 1964, nema hvaö ég
tók árs hlé 1955 til 1957 til aö
Ijúka doktorsprófi viö California
Institute of Technology i Pasa-
dena.
„Oregon State University
bauö mér svo 1964 aö koma til
árs dvalar. Þetta boö lokkaöi
mig vegnaþess aö mér bauöst aö
vikka minn sjóndeildarhring
umfram þaö sem ég gat á Is-
landi. Hins vegar var ætlunin
aldrei i upphafi aö dvelja lengur
en eitt ár, þótt svona hafi teygst
úr þvl.
„Kannski heföi ég hugsaö
ööruvisi um slika langdvöl ef ég
heföi fariö til Austurstrandar
Bandarikjanna. Loftslagiö þar
er ekki nærri eins þægilegt og
hérna á vesturströndinni. Ég
kann ágætlega viö mig hér i
Oregon. Þaö er ekki hægt aö
finna þægilegri bæ en Corvallis.
Hér fæst allt sem til þarf, en
samt er staöurinn tiltölulega llt-
ill. Og Oregon hefur upp á aö
bjóöa náttúrufjölbreytni sem ég
kann ákaflega vel viö”.
Hér fæst meira fé til
rannsókna
En þaö er fyrst og fremst
starfsaöstaöan, möguleikarnir
og tækifærin sem hafa haldiö
Gunnari aö OSU.
„Vísindalegt umhverfi er hér
engu betra en á íslandi. Rann-
sóknarverkefni og vlsindaáhugi
á tslandi standa alls ekki aö
baki þvl sem þekkist hér. Mun-
urinn felst I þvl aö hér er meira
rannsóknarfé, og hægt aö vera i
sambandi viö fleiri aöila og
stofnanir. Ég hef þó ekki séö
skort á aöstööu hjá raunvisinda-
mönnum á Islandi.
„Gæöi raunvisindalegrar
starfsemi á tslandi eru jafnari,
og oft meira raunsæi en viö sjá-
um hér I Bandarikjunum. Hér
ber oft á sýndarmennsku i vls-
indum. Vissar þjóöfélagsaö-
stæöur sveigja visindamenn inn
i eilífa samkeppni um fé og met-
orö. Þessi samkeppni kristallast
þannig aö hún veröur aöalatriö-
iö”.
Til skýringar oröum sinum
lýsir Gunnar hvernig fjármögn-
un visindastarfsemi fer fram.
„Starfsemi skólans er styrkt á
þrennan hátt. Fylkiö leggur
fram fé, nemendur greiöa
skólagjöld, og fyrirtæki og
stofnanir leggja til rannsókna-
styrki. Kennarar og prófessorar
sjá um aö laöa aö rannsóknar-
féö. Þeir haga sér þá eins og
einstaklingar, og senda um-
sóknir til fyrirtækja og stofnana
um rannsóknarstyrki. Meö um-
sóknunum senda þeir lýsingu á
fyrirhuguöu rannsóknarverk-
efni.
„Skólinn eöa einstakar deildir
hafa ekkert aö segja um hvaöa
rannsóknir menn vilja vinna aö.
Ef einstaklingur fær rannsókn-
arstyrk eöa styrki, þá fær skól-
inn 40 prósent af fénu. 60 prósent
fara til verksins. Þaö þýöir þó
ekki aö visindamaöurinn fái féö
i sinn vasa. Hann fær alltaf
sömu föstu launin frá skólanum.
Hann ræöur aöeins hvemig fénu
er variö i sambandi viö rann-
sóknina. Þaö er t.d. hægt aö
ráöa aöstoöarmenn, feröast,
kaupa áhöld o.sv.frv.
Enda held ég aö allt gengi af
göflunum ef menn fengju féö-
beint I vasann”, segir Gunnar.
Eins og aörir visindamenn, þá
hefur Gunnar rannsóknarverk-
efni á prjónunum, reyndar þrjú
talsins. Hann segir aö áöur-
nefnd samkeppni hafi samt ekki
bitnaö mikiö á honum.
„Þaö þýöir þó ekki endilega
aö ég og minir samstarfsmenn
,,Ársdvölin
hefur lengst
upp í 15 ár”
Helgarhlaö Vtsis
heimsækir dr. Gunnar Böövarsson9
prófessor við jaröeöíisfræöideiíd
Oregon State University
- ..... . 1. y... " ...
Texti og myndir: Olafur Hauksson
hér i deildinni séum alltaf sam-
mála”, segir Gunnar og kimir.
Helstu verkefni
Um þessar mundir vinnur
Gunnar aö eftirfarandi verkefn-
um:
1) Rannsókn á möguleikum á
aö vinna lághitavatn á ýmsum
svæöum á norövesturhorni
Bandarikjanna.
„Þetta er 15 til 150 gráöur (C)
heitt vatn, sem mætti vinna til
hitunar og iönaöar. Viö erum aö
athuga möguleikana á aö vinna
slikt vatn utan aöal jaröhita-
svæöa”, útskýrir Gunnar.
Aöspuröur segir Gunnar aö
likar aöferöir gætu komiö til
góöa viöa á fslandi þar sem þörf
er á jaröhita, en litiö um háhita-
svæöi.
„Viö veröum einnig aö athuga
aö jaröhiti á íslandi er ekki
hvarvetna jafnnærtækur”.
Helsti samstarfsmaöur Gunn-
ars viö þetta verkefni er dr.
Gordon Reistad, sem er af
norskum ættum.
2) Þróun á nýjum mælingar-
aöferöum til leitar aö jaröhita-
lindum. Verkefniö gengur út á
aö nota tognunar- og hallamæl-
ingar til aö finna brotlinur og
sprungur, sem mundi auövelda
leit aö jaröhitalindum.
„Þetta er erfitt, en viö höfum
vonir um aö ná árangri á þessu
ári”, segir Gunnar.
Helsti aöstoöarmaöur hans
viö þetta verkefni er Ansell
Johnson, sænskættaöur visinda-
maöur viö Portland/State
University, sem er háskóli I
stærstu borg Oregon.
3) Fræöileg könnun á sveifl-
um i neöanjaröarvökvum.
Gunnar segist varla treysta sér
til aö lýsa málinu I minna en
einum fyrirlestri, en segir aö
verkefniö feli i sér könnun á
sveiflutiöni vatns og kviku sem
eru I neöanjaröarsprungum og
geymum.
fslenskur námsmaöur, Guöni
Axelsson, aöstoöar Gunnar viö
öll verkefnin, en þó aöallega þau
tvö siöastnefndu. Guöni lauk BS
prófi frá Háskóla tslands sl. vor,
og kom til OSU til framhalds-
náms i jaröeölisfræöi sl. haust.
„Guöni er einn efnilegasti
námsmaöurinn sem viö höfum
séö hér i jarövisindadeildinni.
Mér finnst hann sýna aö
mennta- og háskólanám á fs-
landi sé meö ágætum”, segir
Gunnar.
Auk rannsóknarstarfanna
kennir Gunnar viö jarövisinda-
deildina. Kennslan er mismun-
andi mikil, sumar annir tvö til
þrjú námskeiö, og aörar annir
er engin kennsla.
Jarðhitarannsóknir
Gunnar segir aö þegar hann
kom fyrst til Bandarikjanna, þá
hafi áhugi fyrir jaröhita veriö
takmarkaöur.
„Ég kom litiö nálægt jarö-
hitamálum fyrr en upp úr 1970.
En áhugi á jaröhita hér fór ekki
aö vaxa aö ráöi fyrr en oliu-
kreppan skall á 1973-74. Eftir
þaö hefur skilningur á mögu-
leikum jaröhitavinnslu veriö
mjög rikur”.
Sérhæfing Gunnars i vinnslu
jaröhita leiddi til þess aö
Kröflunefnd fékk hann til aö
koma til fslands 1977 til aö
kanna ástand jaröhitasvæöisins
viö Kröfluvirkjun. Gunnar skil-
aöi skýrslu um niöurstööur
könnunar sinnar og hefur sú
skýrsla veriö birt. Þar lagöi
Gunnar til aö rannsaka skyldi
jaröhitasvæöiö upp á nýtt til aö
finna gufu fyrir virkjunina.
„Þaö er enn min skoöun aö
bjarga megi Kröflu. En þaö
mun kosta talsvert fé. Menn
mega búa sig undir aö bora 10
nýjar holur til aö fá næga gufu
fyrir þann hluta virkjunarinnar
sem nú er i gangi, og samtals 20
holur fyrir alla virkjunina.
„En þaö má ekki bora fyrr en
eftir endurrannsókn svæöisins.
Meö aögætni ætti aö vera hægt
aö ná fullum árangri viö Kröflu.
„Hins vegar er endurrann-
sóknin enn ekki hafin. Mér virö-
ast ráöamenn hafa ýmislegt
annaö á prjónunum en Kröflu-
virkjun”.
Þótt Gunnar sé hnútum kunn-
ugur I sambandi viö Kröflu-
virkjun, þá segist hann ekki
vilja fella dóm um framkvæmd-
ina. Hann segir aö fjarlægöin
hafi sitt aö segja, og hann hafi
þvi ekki allar upplýsingar til
sliks dómsúrskuröar.
Vatnsorkan hagkvæmari
á Islandi
„Ég tel hins vegar, aö yfirleitt
megi segja, aö þegar til meiri
háttar virkjana kemur á Is-
landi, þá sé vatnsorkan oftast
þjóöhagslega hagkvæmari. Ég
hélt erindi i Háskóla Islands
1977 þar sem ég sagöist draga i
efa, aö út frá hagkvæmnissjón-
armiöum heföi veriö hagkvæmt
aö fara út I Kröfluvirkjun á sin-
um tima. Biianir á borholum og
náttúruhamfarir sem komu siö-
ar geröu ástandiö aöeins
verra”.
„Annars hef ég alltaf taliö aö
Islendingum hætti til misreikn-
inga I fjárfestingarmálum.
Þeim hættir til hiröuleysis, sem
er reyndar bein afleiöing verö-
bólgunnar”.
Þrátt fyrir fimmtán ára fjar-
veru frá Islandi fylgist Gunnar
vel meö islenskri pólitik. Um
nokkurra ára skeiö hefur hann
veriö áskrifandi aö Morgun-
blaöinu til aö fylgjast meö
Kröflufréttum og hinni litriku
islensku stjórnmálastarfsemi.
En þaö er ekki sama aö vera
áskrifandi aö Morgunblaöinu á
vesturströnd Bandarikjanna
eöa viö Snorrabraut. Þegar
kostnaöurinn viö hvert blaö i
flugpósti var kominn upp I 400
krónur fyrr á þessu ári, þá seg-
ist Gunnar hafa gefist upp.
Prófessorar hafa yfirleitt
meira aö gera en þeir komast
yfir, svo gesturinn frá Helgar-
blaöinu er farinn aö fá sam-
viskubit yfir aö hafa stoliö heil-
um morgni i spjall. Gunnar þarf
aö stýra doktorsvörn eftir há-
degiö þennan dag, þannig aö
hinn hluti fjölskyídunnar fær
næstu heimsókn.
Ufsi var það, heillin
Eiginkona Gunnars, Tove, er
aö steikja fisk þegar Helgar-
blaöiö ber aö garöi um hádegiö.
Tove er dönsk, og hún hefur
þetta viökunnanlega danska
bros. „En gott aö fá Islending i
heimsókn”, segir hún, „segöu
mér hvaöa fiskur þetta er”. Hún
dregur fram pakka af fiski frá
tslandi, meö vörumerkinu
Icelandic Seafood. Þar er fisk-
urinn titlaöur „pollock”, sem er
jafn skiljanlegt blaöamanninum
og ef fiskurinn héti Guömundur.
En meö þvi aö pota og hnusa og
nota reynsluna frá Fiskiöjunni i
Vestmannaeyjum kemst gest-
urinn aö þeirri niöurstööu aö
ufsi sé þaö, heillin.
Tove hefur búiö hvern þriöj-
ung ævi sinnar sitt I hverju
landinu. Hún fæddist og ólst upp
i Danmörku. Þar kynntist hún
og giftist Gunnari, og fór meö
honum til Islands. Þar eignuö-
ust þau þrjú börn, og bjuggu 118
ár, eöa þar til þau fluttust til
Bandarikjanna. Enda talar
Tove málin þrjú óaöfinn-
anlega, þótt hún viöurkenni aö
islenskan hafi veriö erfiöust.
Þar sem Gunnar býr ekki langt frá skólanum hjólar hann þangað daglega, eins og þúsundir annarra I
Corvallis gera.
Hún varö aö ákveöa fljótt eftir
aö elsta dóttirin, Guörún, fædd-
ist, hvaöa tungumál hún ætti aö
nota á heimilinu.
„Ég valdi dönskuna. Ég vildi
frekar aö þau töluöu góöa
dönsku en slæma islensku. En
aö sjálfsögöu læröu þau einnig
islensku, bara ekki af mér”.
„Þau vöndust aö sjálfsögöu
islenskunni minni meö árunum.
En þaö var alltaf voöalegur
spenningur aö koma heim meö
nýja félaga og sjá hvernig þeir
brygöust viö þegar mamma
færi aö tala meö sinum skritna
hreim”, segir Tove og skelli-
hlær viö minninguna.
Islenskan rykfallin
Meö árunum I Reykjavlk
batnaöi islenskan aö sjálfsögöu,
en dvölin I Bandarikjunum hef-
ur rykfellt hana dálftiö. Fjöl-
skyldan heldur enn i þá venju aö
tala dönsku á heimilinu, þótt
enskan sé notuö til alls annars.
Nema auövitaö til aö tala viö
islenska blaöamenn.
Tove hefur mikiö fengist viö
listir I Corvallis. Hún vefur
veggteppi, og steint gler eftir
hana prýöir glugga heimilisins.
Heimili fjölskyldunnar er I
hæö skammt frá háskólalóöinni.
Þaö er nægilega stutt til aö allir
hjóla I skólann, Gunnar meötal-
inn. Húsiö er 60 ára gamalt,
ákaflega vönduö bygging, og
meö frönskum gluggum sem
gera þaö bjart og skemmtilegt.
Frá götunni aö sjá lætur þaö lit-
iö yfir sér. Þegar inn er komiö
blasir viö vefstóll Tove, stór ar-
inn, hlýlegt trégólf og bjartir
gluggar. En þaö þarf aö fara
alla leiö út i garö til aö gera sér
grein fyrir þvi aö fimm jafnstór
hús gætu rúmast á lóöinni, án
þrengsla. Lóöin er ein ekra aö
stærö, þakin eplatrjám, berja-
runnum, rósarunnum, greni-
trjám, perutrjám og öörum
plöntum.
örn, sonur Tove og Gunnars,
grettir sig pinulitiö þegar hann
litur niöur eftir lóöinni. Þaö er
kominn timi til aö slá, og þaö er
fjögurra tima verk sem ein-
hvern veginn lendir oftast á
Erni.
örn er yngstur barna þeirra
hjóna, tvitugur aö aldri. Hann
týndi niöur Islenskunni eftir aö
þau fluttu vestur um haf. En
hann hefur komiö tvö sumur til
tslands til aö vinna hjá Seöla-
bankanum, og þaö nægöi til aö
hann náöi málinu upp aftur. örn
lýkur BS prófi I hagfræöi frá
OSU i vor. Hann er yngstur
þeirra sem útskrifast þá.
Veðurfræði og Stephan G.
„Þegar hann var I gagnfræöa-
skóla (high school), þá tók hann
tónlist sem aukafag. En hann
tók svo marga tónlistartlma aö
námiö styttist til muna, og hann
fór ári á undan félögum sinum i
háskólann, segir Tove til skýr-
ingar. örn ætlar ekki aö láta
staöar numiö i vor.Hann hefur
vonir um aö geta sleppt námi til
mastersgráöu (aö nokkru leyti
sambærilegt viö magistergráöu
viöH.Dogi staöinn fariö beint i
nám til doktorsgráöu, og lokiö
þvi á þremur árum.
Elsta dóttirin, Guörún, 34 ára,
býr einnig I Corvallis. Hún lauk
mastersnámi i haffræöi viö
OSU, en tók siöan nokkurt hlé!
Nú hefur hún lyft sér aöeins yfir
hafflötinn, og stundar nám fyrir
doktorsgráöu i veöurfræöi.
Hin dóttirin, Kristjana, 31 árs,
býr ásamt fjölskyldu sinni i
Kanada. Hún fæst mikib viö aö
skrifa ljóö, og hefur veriö aö
vinna aö þvi aö skrifa um
Stephan G. Stephanson.
Eftir fimmtán ára dvöl i
Bandarikjunum, hvaö finnst
þeim mesti munurinn á Banda-
rikjunum og Islandi?
Tove: „Veöriö er „aöeins”
betra hérna. Þaö er oftast lygnt
og sjaldan kalt. En þaö rignir
talsvert. Ég kann vel viö fólkiö
hérna, þaö er opiö, og auövelt aö
tala viö alla. Hérna býöst lika
upp á svo margt aö gera og
læra, sem ég varb ekki eins
mikiö vör viö i Reykjavik. En
siöan eru auövitaö liöin 15 ár.
„Og einhvern veginn er allt
rólegra á Islandi. Maöur hefur
sinar rólegu stundir. Hérna eru
allir alltaf á feröinni. Þaö er
alltaf einhver aö lita inn,
hringja eöa biöja mann aö koma
eitthvaö”.
Gunnar: „Miöaö viö hvaö aö-
stæöur eru ólikar I þessum lönd-
um, þá furöa ég mig oft á þvi
hversu munurinn á þjóðfélags-
háttum er litill. Þaö á jafnt viö
um þaö sem vel fer og þaö sem
miöur fer. Sömu vandamál
skjóta upp kollinum, 1 báöum
þjóöfélögum og þaö sýnir
reyndar hversu mannfólkiö er
likt þegar til kastanna kemur.
„Lifiö hér I Bandarikjunum er
aö sumu leyti auöveldara en á
Islandi. En mér finnst Islend-
ingar hafa staöiö sig vel þrátt
fyrir vandamál siöustu ára. Og
lifsstaöallinn á tslandi er jafn-
ari heldur en hérlendis”.
Gunnar aö störfum á skrifstofu sinni i jaröeölisfræöideild Oregon
State University.
I garöinum fyrir neöan húsiö I Corvallis. Þar vaxa tugir tegunda
trjáa og runna.
Húsiö er 60 ára gamalt, en þaö heldur sér betur en flest nýrri hús.
Tove og Gunnar viö arininn.
Þegar Helgarblaöiö heimsótti Gunnar var hann aö fara aö stýra
doktorsvörn viö deild sina. Hinn tilvonandi doktor stendur i púltinu,
en viö hlið Gunnars situr einn prófessoranna I deildinni. Þarna er
minna um viöhöfn viö doktorsvarnir heldur en tiökast á tslandi.
■