Morgunblaðið - 02.08.2001, Blaðsíða 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 2001 37
AF því berast nú
fréttir að Áfengis- og
tóbaksverslun ríkisins
hafi rýmkað afgreiðslu-
tíma útsölustaða sinna.
Nokkrar verslanir eru
nú opnar fram eftir
kvöldi á föstudögum og
á laugardögum margar
til kl. 16 en þó einhverj-
ar til kl. 18. Langflestir
fagna þessari auknu
þjónustu enda er hún í
nokkru samræmi við þá
þjónustu sem ganga
má að vísri hjá öðrum
verslunum. Hafa neyt-
endur eðlilega krafist
þess að geta gert sín
innkaup á þeim tímum sem þeim
sjálfum best hentar og sem mest af
innkaupunum á sem skemmstum
tíma, allt í einni ferð. Að þessari
kröfu neytenda hafa verslanir al-
mennt lagað sig og nú síðast versl-
anir hins opinbera. Það er ánægju-
legt að loksins hafa menn áttað sig á
því að sala á áfengi er þjónusta sem
ekki er í nokkru frábrugðin þjónustu
kaupmanna almennt. Þetta leiðir því
hugann að hlutverki ÁTVR.
Einkasölu ríkisins á áfengi var
komið á með lögum árið 1921 um leið
og fyrirkomulagi á innflutningi á lyfj-
um og hjúkrunarvörum var breytt.
Tilgangurinn var að koma böndum á
sölu þess áfengis sem var leyft að
flytja inn þrátt fyrir bannlögin. Um
leið tók ríkið í sínar hendur, af lyfsöl-
um, allan innflutning á lyfjum og öðr-
um hjúkrunarvörum. Til stóð reynd-
ar að svipta einkaaðila heimild til að
versla með lyf og ætlunin var að sett
yrðu lög um einkarétt ríkisins til
smásölu lyfja, líkt og með áfengi, en
frá því var horfið. Ástæða lagasetn-
ingarinnar árið 1921 var annars veg-
ar sú að einkasala ríkisins á áfengi
átti að færa ríkinu miklar tekjur en
hins vegar átti áfengissmásala ríkis-
ins að tryggja einhvers konar eðli-
lega úthlutun á því áfengi sem fékkst
flutt inn á þeim tíma. Læknar og lyf-
salar höfu selt áfengi fram að þeim
tíma og einhverjir góðborgarar hafa
sjálfsagt verið sárir yfir því að það
voru einkum læknar og lyfsalar sem
fengu að kaupa, auðvitað í lækninga-
skyni. Dýralæknar voru líka stór-
tækir í áfengiskaupum, auðvitað líka
í lækningaskyni en í þeirra tilviki til
handa kúm.
Sjálfsagt hefur tilkoma smásölu
ríkisins á áfengi að einhverju leyti
orðið til þess að fleiri en læknar áttu
auðvelt með áfengiskaup og ljóst er
að smásalan hefur fært ríkinu miklar
tekjur. En ef þessi rök hafa einhvern
tímann átt rétt á sér, en ýmsir ef-
uðust um það á sínum tíma, þar á
meðal ýmsir þingmenn, þá má full-
yrða að þau rök eiga ekki lengur við
um þá áfengissmásöluverslun ríkis-
ins sem á sér stað í dag.
Áfengi er ekki lengur
bannvara og einkarétt-
ur hins opinbera til inn-
flutnings á því féll niður
árið 1998. Tekjuöflun
ríkisins af áfengissölu
er fráleitt háð því að
ríkið sjálft sýsli með
áfengið. Óþægilega
mörg dæmi sanna það
en nefna má olíufélögin
sem starfa sem inn-
heimtustofnanir fyrir
eldsneytisskatta ríkis-
sjóðs. Hið opinbera
missti því ekki spón úr
aski sínum þótt versl-
unum ÁTVR yrði lokað.
Verslunarráð Íslands hefur
löngum bent á tilgangsleysi ÁTVR
og hefur í áratugi lagt til að verslun
með áfengi verði í höndum einkaaðila
eins og aðrar vörur. Verslunarráð
hefur margoft dregið í efa þau rök
fyrir ÁTVR sem hér hefur verið
minnst á en einnig þau rök sem
seinna voru höfð í frammi og lutu að
takmörkun á aðgengi almennings að
áfengi. Í mikilvægu forvarnarstarfi
ýmissa hefur það nefnilega verið tal-
in forsenda í baráttu gegn áfengis-
bölinu svokallaða að ríkið sjái um
smásöluverslunina og takmarki
starfsemi sína á margan hátt. Auðvit-
að er þetta með öllu ósannað en nú er
ljóst að ekki einu sinni ríkið sjálft tel-
ur nauðsynlegt að takmarka starf-
semi ÁTVR. Með breyttum og bætt-
um afgreiðslutíma verslana ÁTVR
eru því einfaldlega engin rök lengur
fyrir þessum verslunarrekstri af rík-
isins hálfu og reyndar má vel taka
undir sjónarmið Jóns Þorlákssonar
þáverandi þingmanns sem í upphafi
sá engar gildar ástæður fyrir laga-
setningunni árið 1921.
Það er orðið löngu tímabært að lög
um áfengissölu verði tekin til endur-
skoðunar og ríkið láti af þessum
verslunarrekstri sem öðrum.
Sigríður Á.
Andersen
Höfundur er lögfræðingur
Verslunarráðs Íslands.
Áfengi
Með breyttum og
bættum afgreiðslutíma
verslana ÁTVR eru, að
mati Sigríðar Á.
Andersen, engin rök
lengur fyrir þessum
verslunarrekstri af
ríkisins hálfu.
Áfengissala
fyrr og nú
verslunarmiðst. Eiðstorgi,
sími 552 3970.
Stretchbuxur
St. 38–50 - Frábært úrval
Höfðabakka 1, sími: 567 2190
Nýjar
myndir
300 kr.